Ο Παρθενώνας κρύβει ακόμη μυστικά

Δυο τουλάχιστον ναοί προηγήθηκαν του Παρθενώνα κατά τους αρχαϊκούς χρόνους.

Αρχαϊκά μυστικά της Ακρόπολης, που μέχρι πρόσφατα κρύβονταν καλά στον Ιερό Βράχο, ενσωματωμένα είτε στα τείχη είτε στον ίδιο τον Παρθενώνα, θα αποκαλύψει η Ελισάβετ Σιουμπάρα, Δρ. Αρχαιολόγος της Υπηρεσίας Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης, σήμερα Παρασκευή 13 Δεκεμβρίου, στο Μουσείο της Ακρόπολης.

Με τίτλο ομιλίας «Αρχαϊκή Ακρόπολη: Νέες έρευνες και συμπεράσματα», η κ. Σιουμπάρα θα επιχειρήσει να δώσει μια όσο το δυνατόν πιο πλήρη εικόνα από τον 6ο αι. π. Χ., όταν στον Ιερό Βράχο κυριαρχούσαν δύο μεγάλοι ναοί:

Ο αρχαϊκός, που προηγήθηκε του Παρθενώνα και του Προπαρθενώνα, και ο Αρχαίος Ναός της Αθηνάς Πολιάδος, που τα θεμέλια του σώζονται σήμερα νότια του Ερεχθείου.

Ο Αρχαίος Ναός της Αθηνάς, όπως και ο ημιτελής Προπαρθενώνας, καταστράφηκαν από τους Πέρσες το 480 π. Χ.

Τελικά πόσοι ναοί προηγήθηκαν του Παρθενώνα; «Δύο τουλάχιστον. Ο αρχαϊκός ναός, που κτίστηκε από πειραϊκό ακτίτη λίθο και έφερε έντονα χρώματα τα οποία ευτυχώς διατηρούνται σε πολλά μέλη του, και ο Προπαρθενώνας, που άρχισε να κτίζεται μετά τη Μάχη του Μαραθώνα με πεντελικό μάρμαρο στην ίδια θέση που θα καταλάβει αργότερα και ο κλασικός», δηλώνει στο ΑΜΠΕ η κ. Σιουμπάρα, υπεύθυνη του έργου καταγραφής και διευθέτησης των διάσπαρτων αρχιτεκτονικών μελών της Ακρόπολης.

Από τον αρχαϊκό ναό προέρχονται τα πώρινα γλυπτά του δυτικού αετώματος που αντικρίζει κανείς μόλις ανεβαίνει τη μεγάλη σκάλα του Μουσείου Ακρόπολης: Δύο λέοντες να κατασπαράζουν έναν ταύρο, ο Ηρακλής να παλεύει με ένα θαλάσσιο ον στο ένα άκρο και ο τρισώματος δαίμονας στο άλλο, σύνολα που σώζουν σε μεγάλο βαθμό τα πρωτότυπα χρώματά τους.

Είναι η εποχή που, τουλάχιστον στην Ακρόπολη, συμβαίνουν πολλά καινούργια πράγματα στην αρχιτεκτονική. Έτσι, ο αρχαϊκός Παρθενώνας γίνεται ο πρώτος μνημειακός λίθινος ναός στην Αττική, ενώ κάποιες τεχνικές μέθοδοι κατασκευής του ταιριάζουν με αντίστοιχες που χρησιμοποιήθηκαν και στον Παρθενώνα.

«Πρόκειται για τεχνολογία που είναι σε χρήση ως και 120 χρόνια νωρίτερα από ό,τι νομίζαμε. Μετά από μια εξονυχιστική μελέτη αρχιτεκτονικών μελών, καταφέραμε να βγάλουμε νέα συμπεράσματα και να επανεκτιμήσουμε τον συγκεκριμένο ναό, ο οποίος ήταν δωρικός περίπτερος, όπως και ο Παρθενώνας, αλλά με μικρότερο αριθμό κιόνων σε όλες τις πλευρές.

Επίσης, μορφολογικά τα επιστύλια και τα τρίγλυφα έχουν κάποιες λεπτομέρειες που ανακαλούν μορφές του Περίκλειου Παρθενώνα, ενώ ομοιότητες μεταξύ των δύο ναών υπάρχουν και από άποψη τεχνικής, διορθώσεων και οικονομίας της εργασίας.

Τα παραπάνω μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι υπήρχε πολύ ισχυρή παράδοση και μία πρώιμη εξέλιξη στην αρχιτεκτονική, γεγονός που κάνει αυτόν τον πρώτο ναό ακόμα πιο σημαντικό από ό,τι πιστεύαμε ως τώρα», τονίζει.

Πώς όμως καταστράφηκε ο πρώτος Παρθενώνας; «Από τους ίδιους τους Αθηναίους, που ήθελαν να κτίσουν έναν μεγαλύτερο ναό στη θέση του από μάρμαρο, τον πρώτο μνημειακό ναό όπου το πεντελικό μάρμαρο χρησιμοποιείται συστηματικά στην αρχιτεκτονική», σημειώνει.

Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι εξαφανίζονται τα αρχιτεκτονικά μέλη και τα γλυπτά του. «Τα χρησιμοποιούν σε δεύτερη χρήση για να κτίσουν το νότιο τείχος, επίσης στις θεμελιώσεις του Παρθενώνα, αλλά και γύρω από αυτόν, νότια και ανατολικά, όπου βρέθηκαν με τη μεγάλη ανασκαφή της Ακρόπολης το 1885-1890», επεξηγεί.

Τα γλυπτά ωστόσο δεν εντοιχίζονται τόσο εύκολα όσο τα αρχιτεκτονικά μέλη, η δε απολάξευσή τους δεν εξασφαλίζει πάντα κατάλληλους οικοδομικού όγκους. «Όχι μόνο στην Ακρόπολη, αλλά γενικότερα. Τα γλυπτά τα θάβουν στο τέμενος, επειδή ανήκουν στη θεότητα. Ότι ανήκει σε αυτήν παραμένει στον ιερό χώρο της και δεν επιτρέπεται να βγει», σημειώνει.

Δεύτερη χρήση απέκτησαν αρχιτεκτονικά μέλη και από άλλους μεγάλους ναούς της Ακρόπολης. Όπως τα δύο ιερά που καταστράφηκαν από τους Πέρσες, ο Αρχαίος Ναός της Αθηνάς Πολιάδος και ο Προπαρθενώνας.

«Οι μαρμάρινοι, ημιτελείς σπόνδυλοι του Προπαρθενώνα ενσωματώθηκαν στο ανατολικό σκέλος του βορείου τείχους, ενώ τα πώρινα επιστύλια, τρίγλυφα και γείσα στο δυτικό σκέλος του βόρειου τείχους προέρχονται από τον Αρχαίο Ναό της Αθηνάς Πολιάδος, που χρονολογείται γύρω στα 520 π. Χ. Κάποιος που έρχεται από την Ομόνοια τα βλέπει ακόμα και σήμερα με γυμνό μάτι», καταλήγει η κ. Σιουμπάρα .

Η διάλεξη, που ξεκινά στις 7 το απόγευμα, πραγματοποιείται στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της Ένωσης Φίλων Ακρόπολης.

skai.gr