Επαναπατρισμός αρχαιοτήτων πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού από τη Γερμανία

Είχαν εξαχθεί παράνομα από την Ελλάδα

«Νίκη της νομιμότητας και του πολιτισμού, η επιστροφή των δυο αρχαιοτήτων», δήλωσε ο υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, για την επιστροφή στην Ελλάδα ενός μαρμάρινου ειδωλίου και ενός τηγανόσχημου σκεύους, σε τελετή που έγινε στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, όπου τα δυο εξαιρετικά σπαράγματα θα εκτίθενται πλέον.

Στην εκδήλωση, ήταν παρόντες εκπρόσωποι της γερμανικής κυβέρνησης, η γενική γραμματέας του ΥΠΠΟΑ, κα Λίνα Μενδώνη και πολλά άλλα στελέχη του υπουργείου, καθώς και στελέχη του Κρατικού Μουσείου Μπάντεν της Καρλσρούης, το οποίο, μετά από πολύχρονες διαπραγματεύσεις, αποφάσισε να επιστρέψει τις δυο αρχαιότητες, όταν αποδείχθηκε ότι είχαν εξαχθεί παράνομα από την Ελλάδα.

Το τηγανόσχημο σκεύος είναι ένα από τα δύο αριστουργήματα του Πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού που επαναπατρίστηκαν από τη Γερμανία στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών.

Οι δυο επαναπατριζόμενες αρχαιότητες θα ενταχθούν στη μόνιμη έκθεση των Κυκλαδικών αρχαιοτήτων του Ενικού Αρχαιολογικού Μουσείου, όλα τα εκθέματα του οποίου, όπως τόνισε ο αν. διευθυντής του, Γιώργος Κακαβάς, έχουν νόμιμη προέλευση. «Γνωρίζουμε την ιστορία τους και αυτό μας επιτρέπει να την κοινωνούμε και στους επισκέπτες μας, ως μέρος της ιστορίας ενός ολόκληρου πολιτισμού», πρόσθεσε.

Η συγκεκριμένη υπόθεση άνοιξε τον Οκτώβριο του 2011, όταν το γερμανικό Μουσείο, που κατά το υπουργείο Πολιτισμού ήταν γνωστό ότι κατείχε παράνομα ελληνικές αρχαιότητες, ζήτησε από το ΥΠΠΟ να του δανείσει κυκλαδικά αντικείμενα για έκθεση - αφιέρωμα στον κυκλαδικό πολιτισμό.

Λίγους μήνες νωρίτερα, ο Καθηγητής του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ, σερ Κόλιν Ρένφριου και ανασκαφέας της Κέρου, σε ομιλία του στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ταρακούνησε τα νερά, προτρέποντάς μας να διεκδικήσουμε τις αρχαιότητες που έχει το συγκεκριμένο Μουσείο της Γερμανίας. Μίλησε για τη μάστιγα της αρχαιοκαπηλίας διεθνώς και αναφέρθηκε ειδικότερα σ’ αυτά τα αντικείμενα που αποκτήθηκαν τουλάχιστον πέντε χρόνια μετά τη Συνθήκη της Unesco του 1970.

Το υπουργείο Πολιτισμού στη συνέχεια ξεκίνησε τη διαδικασία του επαναπατρισμού καταθέτοντας επίσημο αίτημα, ενώ το ίδιο διάστημα, ο διευθυντής του Mουσείου, Χάραλντ Ζιμπενμόργκεν, ισχυριζόταν πως «η Ελλάδα ζητεί ως προϋπόθεση δανεισμού αρχαιοτήτων την επιστροφή των δύο αντικειμένων, που θεωρείται ότι κοστολογούνται στα 4 εκατομμύρια ευρώ». Υποστήριζε, επίσης, ότι τα αρχαία είχαν αγοραστεί με δημόσια κεφάλαια το 1975 και ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να έχει νομική αξίωση εφόσον η Γερμανία υπέγραψε τη σύμβαση της Unesco το 1992. Μόνο, που η συγκεκριμένη σύμβαση θεωρεί παράνομη τη διακίνηση αρχαιοτήτων άγνωστης προέλευσης, από το 1970 και εξής.\

Οι αρχαιότητες

Το μαρμάρινο κυκλαδικό ειδώλιο, ύψους σχεδόν 90 εκ., απεικονίζει γυναικεία μορφή με τα χέρια σταυρωμένα κάτω από το στήθος. Μοιάζει με ειδώλιο, μεγαλυτέρων διαστάσεων, που εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και προέρχεται από την Αμοργό. Οι ανατομικές λεπτομέρειες, όπως αυτιά, μύτη, στήθος, μάτια και φρύδια, αποδίδονται είτε πλαστικά είτε σε χαμηλό ανάγλυφο και σώζονται ίχνη χρώματος. Το ειδώλιο χρονολογείται στο 2700 - 2400/ 2300 π.Χ. και ανήκει στη λεγόμενη «κατηγορία Σπεδού».

Το τηγανόσχημο σκεύος με την κοντή τριγωνική λαβή έχει διάμετρο 18 εκατοστά. Διακοσμείται με ανάγλυφη αλληλοσυνδεόμενη σπείρα, η οποία κατανέμεται με ακρίβεια στην επιφάνεια του αγγείου. Η σπείρα υπήρξε εξαιρετικά δημοφιλές διακοσμητικό θέμα στον Πρωτοκυκλαδικό Πολιτισμό και πιθανώς συμβολίζει τη θάλασσα ή τον ήλιο. Αντίστοιχος διάκοσμος απαντάται και σε πυξίδες, προερχόμενες από τα Δωκαθίσματα Αμοργού, τη Νάξο και τη νησίδα του Δασκαλειού. Πρόκειται για ένα από τα ελάχιστα λίθινα τηγανόσχημα και το μοναδικό δείγμα που έχει κατασκευαστεί από χλωρίτη λίθο. Χρονολογείται και αυτό στο διάστημα από 2700 - 2400 έως 2300 π.Χ..