Η Ιστορία της αρχαίας Ελευσίνας

Η λέξη Ελευσίς-ίνος αναφέρεται για πρώτη φορά στον Ορφικό ύμνο «Δήμητρος θυμίαμα». Επιπλέον, ο Ησύχιος μας αναφέρει ότι το παλαιότερο όνομα της Ελευσίνας ήταν Σαισαρία. Σύμφωνα με το μύθο, η Σαισαρία ήταν η μικρότερη κόρη του βασιλιά Κελεού. Ο Κελεός αναφέρεται ως ο πρώτος Ιεροφάντης και ότι πρώτος χειροτόνησε τις κόρες του Ιέρειες της θεάς Δήμητρας. Σύμφωνα με αρχαιολογικά ευρήματα, ο Κελεός ήταν ο οικιστής της Ελευσίνας, ο οποίος για να τιμήσει τον πατέρα, τον ήρωα Ελευσίνα, έδωσε το όνομά του στην πόλη. Η λέξη Ελευσίνα είναι ομιλούν όνομα και προέρχεται από το ρήμα ελεύθω = έρχομαι. Δηλαδή ο τόπος της αφίξεως, του ερχομού, της παρουσίας, της αποκάλυψης.

Έτσι και η λέξη Ελευσίς, με την ετυμολογία της και το μύθο της, μας δηλώνει την έλευση κάποιου σημαίνοντος γεγονότος, την έλευση της περιπλανώμενης Γης Μητέρας, για να φέρει το φως, την άνοιξη. Σε όλα τα αρχαία κείμενα η λέξη Ελευσίς δεν υπάρχει παρά μόνο σε συνάρτηση με τη θεά Δήμητρα ή στα Ελευσίνια Μυστήρια. Έτσι έγινε γνωστή η Ελευσίνα στην αρχαιότητα κι έτσι μένει για πάντα. Σαισαρία, η Ελευσίνα, από την ιέρεια Σαισάρα. Ελευσίνα, από τον ήρωα της τον Ελευσίνα. Ελευσίς, από την έλευση της θεάς Δήμητρας. Στην ελληνιστική εποχή από την πόλη άποικοι ίδρυσαν μια ομώνυμη πόλη πλάι στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και ένα χωριό Ελευσίς στην όαση του Φαγιούμ.

Η Ελευσίς ή Ελευσίνα, ήταν αρχαίος οικισμός πόλη και δήμος της Ιπποθοωντίδας φυλή της αρχαίας Αθήνας. Ήταν πόλη πολύ σημαντική για τη λατρεία της Δήμητρας και της Περσεφόνης, καθώς και για τα Ελευσίνια Μυστήρια, γιορτές μυστηρίων προς τιμήν τους, έτσι ώστε, μέχρι το τέλος του παγανισμού, θεωρήθηκε ως ένας από τους ιερότερους τόπους της αρχαίας ελληνικής θρησκείας. Ο Στράβων, αναφερόμενος στον ιστορικό Φιλόχορο και το έργο του «Ατθίς» λέει ότι η Ελευσίνα ήταν μια από τις δώδεκα πόλεις, οι οποίες ιδρύθηκαν στην Αττική από τον μυθικό βασιλιά της Αθήνας, Κέκροπα και αργότερα ο Θησέας την ένωσε με την πόλη της αρχαίας Αθήνας. Στη συνέχεια έγινε ένας από τους δήμους της Αττικής και ανήκε στην Ιπποθοωντίδα φυλή. Τα λίγα πρωτοελλαδικά όστρακα καθώς και η κωνική φιάλη του Μουσείου, ανάγονται σε χρόνους προγενέστερους του 2000 π.Χ. και αποδεικνύουν ότι ο λόφος της Ελευσίνας κατοικείται από τότε.

Ο μεσοελλαδικός πολιτισμός της Ελευσίνας μοιάζει με τον σύγχρονο πολιτισμό του Ορχομενού, της Ασίνης, του Κοράκου, του Λιανοκλαδίου και αναπτύχθηκε από τις ίδιες φυλές. Μετά από φωτιά που κατάστρεψε τον τελευταίο συνοικισμό της Μεσοελλαδικής περιόδου, ιδρύθηκε ο πρώτος υστεροελλαδικός συνοικισμός στη νότια πλαγιά και στην κορυφή του λόφου. Στο τέλος της Υστεροελλαδικής εποχής ο συνοικισμός εξαπλώνεται σε όλη την έκταση της βορειοανατολικής πλευράς του λόφου. Ο Κελεός και ο Εύμολπος που ίδρυσαν τη λατρεία της θεάς Δήμητρας, είναι σύγχρονοι του Ερεχθέως (δεύτερο μισό του 15ου π.Χ. αιώνα ). Κατά την Πρωτογεωμετική περίοδο (1100 - 9ο αιώνα π.Χ. ) παρά την καταστροφή του οικισμού, δεν ερημώνεται τελείως.

Η λατρεία της Δήμητρας διατηρείται ανέπαφη. Κατά τη Γεωμετρική (8ος - 7ος αιώνας π.Χ. ) κατοικείται κανονικά και η λατρεία της θεάς εξακολουθεί να τελείται στο ιερό της. Ο 8ος αιώνας π.Χ. έχει ιδιαίτερη σημασία, γιατί καθιερώνεται επίσημα η λατρεία της Δήμητρας και ο Πανελλήνιος χαρακτήρας των Ελευσίνιων Μυστηρίων. Το Μυκηναϊκό μέγαρο αφιερώνεται εξ ολοκλήρου στη θεά, ενώ η οικογένεια των Ευμολπιδών (ιερέων της θεάς) εγκαθίσταται σε κτίσματα 100 μέτρα Νότια από το χώρο της "Ιεράς Οικίας". Στους χρόνους του Σόλωνα η Ελευσίνα έχει ήδη καταληφθεί από τους Αθηναίους και ακολουθεί πλέον την τύχη της πόλης των Αθηνών.

Η "Ιερά Οικία" είχε καταστραφεί από τον 7ο π.Χ. αιώνα , αλλά η λατρεία της θεάς συνεχίζεται. Ίσως να επανέκτησε την ελευθερία της περίπου το 632 π.Χ., όταν ο Κύλων προσπάθησε να επιβάλλει τυραννία. Στους χρόνους του Σόλωνα η Ελευσίνα έχει καταληφθεί από τους Αθηναίους. Κατά την περίοδο του Πεισίστρατου οι Αθηναίοι παγίωσαν την κυριαρχία τους, επέκτειναν τα όρια του τείχους, διαμόρφωσαν το τελεστήριο, ενώ τα Μυστήρια καθιερώθηκαν σαν επίσημη Αθηναϊκή εορτή.

Η λατρεία δύο μεγάλων θεοτήτων του ελληνικού Πανθέου, της Δήμητρας και της Περσεφόνης, συνδέθηκε άμεσα, από την προϊστορική εποχή, με την Ελευσίνα, την ιερή πόλη της Αττικής, ένα από τα σπουδαιότερα θρησκευτικά κέντρα της Ελλάδας, που διατήρησε την ιερότητά του επί δύο χιλιετίες και διέδωσε τη λατρεία των Ελευσίνιων θεών στον αρχαίο κόσμο. Το παλαιότερο γραπτό κείμενο που αναφέρεται στην αρχέγονη λατρεία της Δήμητρας είναι ο Ομηρικός Ύμνος (β' μισό 7ου π.Χ.αι.)4, που διηγείται τα πάθη και τις πράξεις της θεάς, σύμφωνα με την τοπική παράδοση της Ελευσίνας:

Ο Άδης, με την συγκατάθεση του Δία, άρπαξε τη θυγατέρα της Δήμητρας Περσεφόνη, όταν εκείνη έπαιζε με τις Ωκεανίδες σ' ένα ολάνθιστο λιβάδι. Επειδή ούτε θνητός ούτε αθάνατος άκουσε τη φωνή της, η Δήμητρα, συνοδευόμενη απο την Εκάτη, πήγε στον Ήλιο και τον παρακάλεσε, σαν επόπτη της γης, να την πληροφορήσει για την τύχη της κόρης της. Ο Ήλιος ομολόγησε την αλήθεια και η θεά οργίσθηκε τόσο πολύ με τον Δία, τον πατέρα των θεών, που δεν επέστρεψε στον Όλυμπο. Αφού μεταμορφώθηκε σε ηλικιωμένη γυναίκα, περιπλανήθηκε σε πόλεις και αγρούς, άγνωστη ανάμεσα στους ανθρώπους.

Τότε έφθασε στην Ελευσίνα και κάθισε στο "Παρθένιο φρέαρ", "όθεν ύδρεύοντο πολίται έν σκιή", το γνωστό σαν Καλλίχορο φρέαρ. Εκεί την συνάντησαν οι τέσσερις κόρες του βασιλιά της Ελευσίνας Κελεού, που την ρώτησαν από που είχε έλθει και γιατί δεν αναζητούσε φιλοξενία στην πόλη. Η θεά, αποκρύπτοντας την ταυτότητα της, αποκρίθηκε πως καταγόταν από την Κρήτη, πως είχε αιχμαλωτισθεί από ληστές, πως είχε δραπετεύσει από τον Θορικό και παρακάλεσε να υπηρετήσει, όπως αρμόζει σε γυναίκα της ηλικίας της, σ' ένα σπίτι της Ελευσίνας και να μεγαλώσει ένα παιδί, αν κάποιος της το εμπιστευόταν. Ακολουθεί κατάλογος των ηρώων, βασιλέων και ιερέων της Ελευσίνας και των γειτονικών περιοχών.

ΘΡΙΑΣΙΟΣ

Ο Θριάσιος ήταν ένας ήρωας της Αττικής που αναφέρεται σε μία αρχαία επιγραφή, η οποία βρέθηκε στο Θριάσιο Πεδίο, στη θέση «Χασιώτικα Καλύβια», μεταξύ Ελευσίνας και Ρειτών. Επίσης, ο Θριάσιος αναφέρεται από τον Αθήναιο στο έργο του « Δειπνοσοφισταί». Το Θριάσιο Πεδίο είναι πεδιάδα της Αττικής, δυτικά των Αθηνών. Οριοθετείται από το Όρος Πατέρας στα δυτικά, την Πάρνηθα στα βόρεια, τα όρη Ποικίλο και Αιγάλεω στα ανατολικά νοτιοανατολικά και τον κόλπο της Ελευσίνας στα νότια.

Οφείλει την ονομασία του στον αρχαίο αττικό Δήμο Θρίας, που τοποθετείται στη σημερινή θέση της πόλης του Ασπροπύργου. Επρόκειτο για τόπο μυστηριακό που συνδεόταν με τα Ελευσίνια Μυστήρια και τιμούσε με το όνομά του τον τοπικό ήρωα Θριάσιο. Το Θριάσιο πεδίο διαρρέουν δύο μεγάλοι χείμαρροι: ο Σαρανταπόταμος (στην Θριάσιος Κηφισός), που συγκεντρώνει νερά από τα όρη Πατέρας και Πάστρα και εκβάλλει στη θάλασσα κοντά στην Ελευσίνα και ο Κελάδωνας (ρεμ Αγιος Γεωργιος ή ρέμα Γιαννουλας) που πηγάζει από τη δυτική Πάρνηθα και διέρχεται από την περιοχή του Ασπροπύργου. Η ετυμολογία της ονομασίας Θριάσιο πεδίο, καθώς και αυτή του αρχαίου δήμου Θριας, που εντοπίζεται εντός των ορίων του σύγχρονου δήμου Ασπροπύργου, σχετίζεται με τις Θρίες.

Οι Θρίες ήταν φτερωτές νύμφες, τροφοί του Απόλλωνα που κατοικούσαν στο Παρνασσό και μπορούσα να μαντέψουν το μέλλον από την κίνηση των χαλικιών μέσα στο νερό. Έτσι, τα μικρά χαλίκια που χρησημοποιούνται στην μαντική έχουν την ονομασία Θριες. Άλλες παραδόσεις αναφέρουν ότι οι Θριες δίδαξαν την μαντική τέχνη με τα χαλίκια στην Αθηνά, ενώ άλλες ότι η Αθηνά ήταν αυτή που την επινόησε.

Ο ερευνητής Ζαν Ρισπεν μας πληροφορεί σχετικά με μια παράδοση που υποστήριζε ότι ο Απόλλωνας ενοχλήθηκε με την δραστηριότητα της Αθήνας, καθως θα ήθελε να κρατήσει για τον εαυτο του το προνόμιο του αποκλειστικού διερμηνέα των βολών του Δια. Έτσι, παραπονέθηκε στον τελευταίο, ο οποις τον δικαίωσε. Η Αθηνα ενοχλημένη πέταξε τα χαλίκια στο κάμπο και απο τότε ονομάστηκε Θριάσιο. Μιά άλλη ετυμολογία συσχετίζει το Θριασιο πεδιο με το δεντρο της συκιάς, καθώς "θριον" σημαίνει φύλλο συκής.

Την πρώτη συκιά της αττικης την χάρισε η θεα Δήμητρα στον Φύταλο, προκειμένου να τον ευχαριστήσει για την φιλοξενία που της προσέφερε στο σπίτι του, στις όχθες του Αθηναϊκού Κηφισού. Το Θριάσιο Πεδίο συνδεόταν με την Αθήνα μέσω δυο δρόμων. Ο πρώτος ξεκινούσε από την πόλη με βορινή κατεύθυνση και, αφού διέσχιζε της Αχαρνές, στρεφότανε δυτικά και περνούσε μέσα από στενό πέρασμα που σχημάτιζε μεταξύ του Ποικίλους όρου και της Πάρνηθας. Από εκεί έφτανε στο βόρειο τμήμα του Θριάσιου πεδιού που απλωνόταν στα νότια μέχρι την θάλασσα.

Ο δεύτερος και σημαντικότερος δρόμος δεν ήταν η περίφημη Ιερά Οδός. Αυτή ξεκινούσε από το δίπυλο της μεγάλης πύλης τον μακρών τοιχών, δίπλα στο νεκροταφείο του Κεραμικού, με κατεύθυνση προς τα δυτικά και διέσχιζε την έκταση που καταλαμβάνουν σήμερα οι δήμοι Αιγάλεω και Χαϊδαρίου, το παραλιακό τμήμα του Θριασιου πεδιου και κατέληγε στο ιερό της Ελευσίνας. Το Δίπυλο ήταν γνωστό μέχρι τα τέλη του 4ου αιώνα ως Θριάσιαι ή Κεραμικού Πύλαι.

Το Θριάσιο Πεδίο θεωρείται από τούς κατοίκους της αρχαίας αττικής ως η πιο εύφορη πεδιάδα τους, διότι, σύμφωνα με την μυθολογική παράδοση, εδώ αναπτύχθηκε για πρώτη φορά η γεωργία με την καθοδήγηση της θέα Δήμητρας. η πεδιάδα αρδευόταν από τον ελευσινιακό Κηφισό (Σαρανταποταμος) και παρήγαγε δημητριακά, γάλα και κρασί. Η συστηματική καλλιέργεια του Θριασιου πεδιου συνεχίστηκε σχεδόν χωρίς διακοπή έως τον 20ο αιώνα.

ΡΑΡΟΣ

Ο Ράρος ήταν ένας Ελευσίνιος ήρωας, γιος του Κραναού και πατέρας του Τριπτολέμου. Ο Ράρος απέκτησε τον Τριπτόλεμο από μία κόρη του Αμφικτύονα, την ίδια που γέννησε και τον διαβόητο ληστή Κερκύονα. Σε άλλες πηγές ο Ράρος αναφέρεται ως παππούς και όχι πατέρας του Τριπτολέμου. Στην περίπτωση αυτή ο Ράρος ήταν ο πατέρας του Κελεού, ο οποίος όμως συνήθως θεωρείται γιος του Ελευσίνου.

Ο Ράρος υποδέχθηκε στην Ελευσίνα τη θεά Δήμητρα όταν αναζητούσε την κόρη της Περσεφόνη. Η Δήμητρα, σε ανταπόδοση της φιλοξενίας, δίδαξε στον Τριπτόλεμο την καλλιέργεια του σιταριού. Από τον Ράρο πήρε το όνομά του το Ράριον Πεδίον νότια, κοντά στην Ελευσίνα, όπου κατά τον μύθο πρωτοκαλλιεργήθηκε το σιτάρι. Τώρα είναι καταποντισμενο κάτω από την θάλασσα.

ΚΕΛΕΟΣ

Ο Κελεός εμφανίζεται ως ο πρώτος (αρχαιότερος) από τους 4 μυθικούς βασιλιάδες της Ελευσίνας που αναφέρονται στον ομηρικό ύμνο στη Δήμητρα. Τον αναφέρει ο Πλούταρχος ως τον πρώτο που κατεσκεύασε Πρυτανείο. Ο Κελεός απέκτησε μεγάλη φήμη όταν, μαζί με τη σύζυγό του Μετάνειρα και τις κόρες τους Καλλιδίκη, Καλλιθόη, Κλεισιδίκη και Δημώ, υποδέχθηκε την περιπλανώμενη θεά Δήμητρα και τη φιλοξένησε στο σπίτι τους. Η Δήμητρα ήταν μεταμορφωμένη σε ηλικιωμένη θνητή γυναίκα.

Ο πατέρας του Κελεού ήταν ο αυτόχθονας Ελευσίνας ή ο Ράρος. Αδελφός του Κελεού ήταν ο Δύσαυλος. Ο Κελεός, εκτός από τις παραπάνω 4 κόρες, είχε και δύο γιους: τον Δημοφώντα και τον Τριπτόλεμο. Σε ανταπόδοση για τη φιλοξενία, η Δήμητρα δίδαξε στον Κελεό τα μυστήρια της λατρείας της, που αργότερα έγιναν τα γνωστά « Ελευσίνια Μυστήρια», και τον επέλεξε για να του δώσει για πρώτη φορά το αξίωμα του ιερέως της.

ΔΗΜΟΦΩΝΤΑΣ: Ο Δημοφών ήταν μυθικός γιος του βασιλιά της Ελευσίνας Κελεού και της Μετανείρας. Τον Δημοφώντα ανέθρεψε η θεά Δήμητρα, η οποία μεταμορφωμένη σε γριά υπηρετούσε στο ανάκτορο του Κελεού.

Η Δήμητρα έτρεφε τον Δημοφώντα με αμβροσία και τη νύχτα τον έκαιγε στη φωτιά για να τον καταστήσει αθάνατο, ως ανταπόδοση για τη φιλοξενία της από τον Κελεό. Αλλά κάποιο βράδυ η Μετάνειρα είδε το παιδί της στη φωτιά και υποχρέωσε τη Δήμητρα να σταματήσει τη δραστηριότητα αυτή. Κι έτσι ο Δημοφών παρέμεινε θνητός. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, η Μετάνειρα όταν είδε τη σκηνή αυτή έβγαλε μια δυνατή κραυγή από τον τρόμο της και το παιδί κάηκε στη φωτιά. Μετά από την περιπλάνηση η Δήμητρα έφθασε στην Ελευσίνα, όπου κάθισε κάτω από την σκιά μιας ελιάς, κοντά σε ένα πηγάδι, που βρισκόταν δίπλα στο Παρθένιο Φρέαρ (Αγέλαστος Πέτρα).

Στο φρέαρ αυτό κατέφθασαν μετά από λίγο, για να αντλήσουν νερό, οι 4 θυγατέρες του βασιλέα της Ελευσίνας Κελεού, η Καλλιδίκη, η Κλεισιδίκη, η Δημώ και η Καλλιθόη, η μεγαλύτερη απ’ όλες, οι οποίες βλέποντας την γριά, τη ρώτησαν ποιά είναι, πότε ήλθε και γιατί έμενε δίπλα από το πηγάδι και δεν πήγαινε στην πόλη για να φιλοξενηθεί. Η Δήμητρα αποκρίθηκε, ότι καταγόταν από την Κρήτη, ότι είχε αιχμαλωτισθεί από ληστές στο λιμάνι της Κνωσσού και ότι μετά από εννέα ημέρες κατάφερε να δραπε- τεύσει, μόλις το πλοίο των ληστών έφτασε στο Θωρικόν, όπου είχε προσορμίσει.

Στη συνέχεια, παρακάλεσε τις τέσσερις κόρες, να την συστήσουν σε κάποια οικία, στην οποία να υπηρετεί κατά δύναμη και δήλωσε ότι ήταν σε κατάσταση να αναθρέψει και νεογνά παιδιά, αν κάποιος ήθελε να της εμπιστευθεί κάποιο τέτοιο. Εκείνη τις ακολούθησε και εισήλθε στο σπίτι του πατέρα τους. Με την είσοδο της θεάς στο παλάτι, τα πάντα πλημμύρισαν από Φως. Αυτό το γεγονός ήταν, που έκανε τη Μετάνειρα, να δεχτεί τη θεά ως τροφό του Δημοφώντα.

Η Μετάνειρα καθόταν στον θρόνο της και μόλις αντίκρισε τη θεά, σηκώθηκε να της προσφέρει τη θέση της, πράγμα που η Δήμητρα αρνήθηκε. Η Ιάμβη, η υπηρέτρια, της πρόσφερε τότε ένα σκαμνί σκεπασμένο με λευκή σαν ασήμι προβιά, για να καθίσει. Η περίλυπος μητέρα Δήμητρα αρνήθηκε να δεχτεί το πλήρες οίνου ποτήρι, το οποίο της πρόσφερε η Μετάνειρα, λέγονταν ότι δεν είναι επιτρεπτό σε αυτήν να πίνει κρασί.

Τότε, τα αστεία της υπηρέτριας Ιάμβης κίνησαν το πρώτο μειδίαμα της μέχρι τότε αγέλαστης και άσιτης θεάς, η οποία παρακάλεσε να της δοθεί ο κυκεώνας, δηλαδή ένα ρόφημα, ένα ποτό το οποίο δεν γνωρίζουμε τι ακριβώς περιείχε. Με το ρόφημα αυτό, η θεά έπαψε την μακροχρόνια αποχή της από τροφή και ποτό και ανέλαβε την ανατροφή του νεαρού Δημοφώντα, τον οποίο όμως, μεγάλωνε ως να ήταν θεός!

Δεν τον έτρεφε με γάλα, όπως τρέφονταν τα άλλα βρέφη, αλλά κάθε βράδυ το μύρωνε με αμβροσία και φυσώντας το με την αναπνοή της, το περνούσε πάνω από τη φωτιά, σα δαυλό, διότι είχε σκοπό να το καταστήσει αθάνατο. Και πράγματι, το παιδί έφτασε να μοιάζει με θεό, πράγμα που είχε παραξενέψει τους γονείς του. Η μητέρα του ένα βράδυ, παρακολούθησε τη θεά και είδε έντρομη να βάζει το παιδί της στη φωτιά. Τρομαγμένη τότε φώναξε: “… Γιε μου, η ξένη αφήνει εσένα στη φωτιά να χαθείς και μένα να βυθιστώ στη θλίψη”.

Η θεά τότε, οργισμένη και θυμωμένη με τη Μετάνειρα, απάντησε με τα παρακάτω λόγια, που μάλλον, κρύβουν και το μυστικό των μυήσεων! “… Άνθρωποι ανίδεοι και μωροί, τη μοίρα που σας πέφτει καλή και αν είναι ή κακή, δεν τη μαντεύετε! Και συ πολύ παραπλανήθηκες με την αστοχασιά σου. Δόξα θα χάριζα άφθαρτη στο λατρεμένο σου το γιο,  αθάνατο και αγέραστο θα σου τον είχα κάνει. ΝΑΙ! Μα τον όρκο των θεών, τα’ αμάλαγο, άτεγκτο νερό της Στύγας! Αλλά τώρα πια, του θανάτου τη μοίρα να τη γλιτώσει δε μπορεί στ’ αλήθεια. Μα θα του δοθεί άφθαρτη δόξα και τιμές, αφού στα γόνατά μου κάθισε  και στην αγκαλιά μου έγειρε ν’ αποκοιμηθεί.

Η τιμημένη Δήμητρα, θεών και ανθρώπων η χαρά το πιο τρανό χάρισμα, εγώ είμαι, ΝΑΙ!” . Η Δήμητρα εξοργίστηκε και φανέρωσε την πραγματική της ταυτότητα. Διέταξε τον Κελεό να χτίσει ναό με βωμό πάνω στο Καλλίχορον και απομονώθηκε εκεί θρηνώντας για την κόρη της. Δίδαξε στους γιους του Κελεού, Τριπτόλεμο, Διοκλή και Εύμολπο να τελούν τα Ελευσίνια Μυστήρια. Η θλίψη και η οργή για την αρπαγή της Περσεφόνης την οδήγησε στην απόφαση να μην αφήσει κανένα σπόρο να φυτρώσει πάνω στη γη. Η ανθρωπότητα άρχισε να μαστίζεται από λιμό και ο Δίας αποφάσισε πως ήταν καιρός να επέμβει.

Έστειλε αρχικά την Ίριδα και μετά διαδοχικά πολλούς θεούς με δώρα για να την πείσει να αφήσει τη γη να καρπίσει και η ίδια να επιστρέψει στον Όλυμπο. Η Δήμητρα όμως απαιτούσε την επιστροφή της Περσεφόνης. Έτσι ο Δίας έστειλε στον Άδη τον Ερμή διατάζοντας τον Πλούτωνα να αφήσει ελεύθερη την Κόρη. Ο Πλούτωνας υπάκουσε αφού πρώτα έδωσε στην Περσεφόνη να φάει έξι σπυριά ροδιού για να τη δέσει για πάντα με τον Κάτω Κόσμο. Η Περσεφόνη γύρισε στη Δήμητρα και η θεά άφησε τη γη να βλαστήσει. Από τότε η Περσεφόνη περνούσε στον Άδη έξι μήνες και τους υπόλοιπους με τη μητέρα της στον Όλυμπο.

ΤΡΙΠΤΟΛΕΜΟΣ

Ο Τριπτόλεμος είναι ο κατεξοχήν ήρωας, που συνδέεται με το μύθο της Δήμητρας και τη διάδοση της καλλιέργειας της γης. Ήταν γιός του βασιλιά της Ελευσίνας Κελεού και της Μετανείρας. Η Θεά Δήμητρα, για να ανταμείψει τη φιλοξενία που δέχτηκε από τους γονείς του στην Ελευσίνα, χάρισε στον Τριπτόλεμο ένα άρμα, που το έσερναν φτερωτοί δράκοντες και μεγάλη ποσότητα σιταριού για να το σπείρει σε όλη την οικουμένη. Σε μερικές χώρες ο Τριπτόλεμος αντιμετώπισε αντιδράσεις. Ο βασιλιάς π.χ. των Γετών Κάρναβος, στον Δούναβη, αφού έμαθε ο ίδιος την τέχνη της καλλιέργειας των δημητριακών, σκότωσε έναν από τους δράκοντες του άρματός του, για να μη διαδοθεί το μυστικό σε άλλες χώρες.

Η Δήμητρα μεταμόρφωσε τον Κάρναβο σε δράκο, για να αντικαταστήσει τον σκοτωμένο. Αλλού, στην Πάτρα, ο Ανθείας, γιος του βασιλιά Εύμηλου, προσπάθησε να ζέψει τους δράκοντες στο θεϊκό άρμα μόνος του, την ώρα που ο Τριπτόλεμος κοιμόταν, αλλά έπεσε από το άρμα και σκοτώθηκε. Ο Εύμηλος και ο Τριπτόλεμος, για να τον τιμήσουν, ίδρυσαν την πόλη Άνθεια.

Όταν γύρισε στην Ελευσίνα, η Δήμητρα τον μύησε στη λατρεία της και έγινε ο πρώτος ιερέας της. Στην Ελευσίνα υπήρχε βωμός του, καθώς και το αλώνι όπου κατά το θρύλο είχε αλωνιστεί το πρώτο σιτάρι που έβγαλε η σπορά του, και που ήταν γνωστό σαν Άλως Τριπτολέμου.

Ο Τριπτόλεμος λατρευόταν και στην Αθήνα, στο Ελευσίνιο άντρο, μέσα στο οποίο υπήρχε άγαλμά του. Η ονομαστή αυτή Οικογένεια του βασιλιά της Ελευσίνας Κελεού και της Μετανείρας, που υποδέχθηκε την Θεά Δήμητρα στον οίκο της, εκτός απο τον Τριπτόλεμο, αποτελούνταν από πέντε ακόμη τέκνα, τέσσερεις θυγατέρες την Καλλιδίκη, την Κλεισιδίκη, την Δημώ και την Καλλιθόη καθώς και τον μικρότερο υιό Δημοφώντα, σύμφωνα με τον «Ομηρικό Ύμνο εις Δήμητρα».

Η προγονική μας αυτή Οικογένεια περιλαμβάνει και έναν μεγάλο Απόστολο, τον πρώτο στην Ιστορία. Ο Τριπτόλεμος (τρίς + πτόλεμος) εκ του πολέω (και πτολέω) που σημαίνει οργώνω κυκλικά τρεις φορές, εξ ού πόλις (και πτόλις-πτολίεθρον) και πόλος (περιστροφή) μάς φανερώνει την γνώση της Γεωργικής Τέχνης. Τότε οι άνθρωποι απέκτησαν μόνιμη κατοικία. Η Γεωργία που είναι «πασών επιστημών μήτηρ» κατά τον Αριστοτέλη διδάχθηκε από τον Τριπτόλεμο στην Ανθρωπότητα, σύμφωνα με την Αττική παράδοση, αφού ανέλαβε αυτήν την Αποστολή με τις ευλογίες και την γνώση από την ίδια την Θεά Δήμητρα και την Κόρη της Περσεφόνη.

Οι άνθρωποι τον τίμησαν με Ναό στην Ελευσίνα και στην Αθήνα. Επίσης, υπήρχε και Ιερόν προς τιμήν της μητέρας του, της Μετάνειρας, στην Ελευσίνα. Είναι πολύ ενδιαφέρον (και χρήζει περαιτέρω διερευνήσεως) ότι ο Τριπτόλεμος εξετέλεσε την Αποστολή του καθήμενος πάνω σε αμαξίδιο, που οδηγούσαν πτερωτοί δράκοντες, δωρίζοντας από τόπο σε τόπο τους σπόρους του Σίτου και διδάσκοντας την καλλιέργεια της Γης, εξημερώνοντας τα ήθη της Ανθρωπότητας με την γνώση των Θεσμών της Δήμητρας.

ΕΥΜΟΛΠΟΣ

Ο Εύμολπος ήταν ο γενάρχης του ιερατικού γένους των Ευμολπιδών. Ο ίδιος ήταν γιος του θεού Ποσειδώνα και της Χιόνης, εγγονός του Βορέου και της Ωρυθυίας. Κατά την παράδοση, όταν η Χιόνη γέννησε τον Εύμολπο, επειδή φοβήθηκε τον πατέρα της, έριξε το βρέφος στη θάλασσα, οπότε ο πατέρας του, ως θεός της θάλασσας, το προστάτευσε, το πήγε στην Αιθιοπία και εκεί το παρέδωσε στην κόρη του Βενθεσικύμη για να το αναθρέψει.

Μετά από χρόνια, όταν ο Εύμολπος ενηλικιώθηκε, ο σύζυγος της θετής μητέρας του (ετεροθαλής αδελφή του) τον πάντρεψε με μία από τις κόρες τους. Γρήγορα ο Εύμολπος και η σύζυγός του απέκτησαν ένα γιο, τον Ίσμαρο. Αλλά ο Εύμολπος άρχισε να φλερτάρει και τις υπόλοιπες κόρες των θετών του γονέων και επεχείρησε να κλέψει τη μία από αυτές, οπότε και τον έδιωξαν (εξόρισαν) μαζί με τον γιο του. Ο Εύμολπος κατέφυγε στον βασιλιά των Θρακών, τον Τεγύριο, ο οποίος πάντρεψε την κόρη του με τον Ίσμαρο. Και από εκεί όμως αναγκάσθηκε να απομακρυνθεί, καθώς αποκαλύφθηκε ότι είχε λάβει μέρος σε μία συνωμοσία κατά του Τεγυρίου.

Τότε βρήκε καταφύγιο στην Ελευσίνα, με τους κατοίκους της οποίας συνδέθηκε με φιλικούς δεσμούς. Μετά τον θάνατο του γιου του μετακλήθηκε από τον Τεγύριο στη Θράκη, με τον οποίο συμφιλιώθηκε και τον διαδέχθηκε στον θρόνο μετά από επιθυμία του ίδιου του Τεγυρίου.

Μετά από χρόνια, ενώ ο Εύμολπος βασίλευε στη Θράκη, οι Ελευσίνιοι άρχισαν πόλεμο με τους Αθηναίους. Τότε οι Ελευσίνιοι κάλεσαν σε βοήθεια τον Εύμολπο και αυτός προσέτρεξε με πολύ στρατό. Ο ηγεμόνας των Αθηναίων, ο Ερεχθέας, θυσίασε μετά από χρησμό μια κόρη του για να νικήσει και έτσι μπόρεσε να σκοτώσει τον Εύμολπο. Ο Ποσειδώνας όμως οργίσθηκε για τον θάνατο του παιδιού του και γι' αυτό χτύπησε με την τρίαινά του τον Ερεχθέα και τον σκότωσε (ή μεσολάβησε στον Δία και εκείνος κεραυνοβόλησε τον Ερεχθέα).

Ο Εύμολπος τάφηκε στην Αθήνα, αλλά τόσο οι Ελευσίνιοι όσο και οι Αθηναίοι κατά τους ιστορικούς χρόνους έδειχναν το «μνήμα» του. Υπάρχουν πολυάριθμες παραδόσεις για το πρόσωπο του Ευμόλπου. Σύμφωνα με μία από αυτές, ήταν γηγενής Ελευσίνιος βοσκός και στην Ελευσίνα συναντήθηκε με τη θεά Δήμητρα, ενώ ορισμένοι υποστηρίζουν ότι αυτός ήταν και ο ιδρυτής των Ελευσίνιων Μυστηρίων. Ο Εύμολπος εξάγνισε και τον Ηρακλή για τον φόνο των Κενταύρων. Σε άλλη παράδοση, είχε και άλλο γιο, τον Κήρυκα, που έγινε ο γενάρχης των Κηρύκων, οι οποίοι είχαν την επίβλεψη των μυούμενων στα Μυστήρια. Κάποιες συγκεχυμένες παραδόσεις εμφανίζουν τον Κήρυκα ως πατέρα του Ευμόλπου και τον Εύμολπο ως πατέρα του Μουσαίου, ενώ άλλες θέλουν τον Εύμολπο γιο της Δηιόπης και εγγονό του Τριπτολέμου.

Τέλος, αναφέρεται ως γιος του Ευμόλπου ο Ιμμάραδος. Το όνομα του Ευμόλπου έχει σχέση με τη γλυκύτατη φωνή του, πράγμα που ταιριάζει και είναι προσόν για ένα ιεροφάντη όπως αυτός. Στην Ακρόπολη των Αθηνών υπήρχε ένα σύμπλεγμα από δύο χάλκινους ανδριάντες, αντιμέτωπους ο ένας προς τον άλλο. Ο Παυσανίας γράφει ότι ο ένας παριστάνει τον Ερεχθέα και ο άλλος τον Ιμμάραδο, και ότι κάνουν λάθος όσοι νομίζουν ότι παριστάνεται ο Εύμολπος, ενώ παριστάνεται ο γιος του να μονομαχεί με τον Αθηναίο βασιλιά.

ΜΟΥΣΑΙΟΣ

Ο Μουσαίος υπήρξε αρχαίος έλληνας ποιητής, μαθητής του Ορφέα και κατά μερικούς αρχαίους συγγραφείς γιος του. Σύμφωνα με τους Ευριπίδη και Παυσανία γεννήθηκε και έζησε όλη του τη ζωή στην Αθήνα και πέθανε από βαθιά γεράματα και τάφηκε εκεί, σύμφωνα και με τον Ηρόδοτο ήταν και χρησμοθέτης. Ο Παυσανίας αμφισβητεί ότι το έργο "Ευμόλπια" είναι δικό του και αναφέρει ότι έγραψε μόνο τον ύμνο στην Δήμητρα Λυκομίδα. Σύμφωνα με τον Διόδωρο τον Σικελιώτη ήταν γιος του ίδιου του Ορφέα και τελετάρχης στα Ελευσίνια μυστήρια, την εποχή που ο Ηρακλής έλάβε μέρος στα Ελευσίνια λίγο πριν πραγματοποιήσει τον 11ο άθλο του.

Το Λεξικό της Σούδας τον αναφέρει μαθητή του Ορφέα γιος του Αντίφημου και της Ελένης εγγονός του Εύφημου. Υπάρχει και ένας ορφικός ύμνος αφιερωμένος στον Μουσαίο, η "Ευχή προς Μουσαίον".  Στην διήγηση του Παυσανία για τις αρχές των Μυστηρίων κατά τη βασιλεία του Ερεχθέα ξέσπασε πόλεμος μεταξύ Αθηναίων και Ελευσινίων, μετά το τέλος του οποίου και την ήττα των τελευταίων, η Ελευσίνα έγινε ένας από τους δήμους της Αττικής και αναγνωρίστηκε η κυριαρχία των Αθηναίων στα πάντα εκτός από τις Τελετές, τις οποίες επιθυμούσαν να διατηρήσουν να διεξάγουν οι Ελευσίνιοι.

Το ιερατείο το υπεύθυνο για την τελετή αποτελείτο από τους απογόνους του Ευμόλπου, τους Ευμολπίδες, τις κόρες του βασιλιά Κελεού και από το ιερατικό γένος των Κηρύκων, οι οποίοι απέδιδαν την καταγωγή τους στον Ερμή και την Άγλαυρο. Από τους Ευμολπίδες προερχόταν ο Ιεροφάντης των Μυστηρίων, ενώ από τους Κήρυκες ο Δαδούχος.

ΚΗΡΥΚΑΣ

Στην Ελλάδα οι κήρυκες ανήκαν συνήθως στον ιερατικό κλάδο και μετείχαν επίσης σε θρησκευτικές τελετουργίες, κάτι που δεν ίσχυε για όλους τους αρχαίους πολιτισμούς. Οι κήρυκες στην αρχαιότητα ήταν σεβαστοί διεθνώς και είχαν ως πρόσωπα το απαραβίαστο ήταν παράνομο να τους συλλάβουν ή να τους τραυματίσουν πολίτες, είτε του ίδιου κράτους είτε άλλων. Ειδικά στην Ελλάδα η επίθεση σε κήρυκα θεωρείτο και ανοσιούργημα, επειδή στις ελληνικές πόλεις-κράτη αυτοί οι λειτουργοί ανήκαν στον ιερατικό κλάδο.

Το θρησκευτικό περίβλημα του ρόλου τους, τους επέτρεπε να προβαίνουν και σε εχθρικές διακοινώσεις σε άλλες πόλεις-κράτη με σχετική όχι όμως και απόλυτη ασφάλεια. Αναφέρονται ως «σπονδοφόροι» και εκείνοι που ανήγγελλαν σε διάφορες πόλεις την εκεχειρία για τα Ελευσίνια Μυστήρια. Σε ορισμένα κείμενα, κυρίως σε παλιότερα, στα ομηρικά, ο κήρυκας παρουσιάζεται ταυτόχρονα σαν αυλικός και ακόλουθος ή βοηθός ευγενών αλλά και ως αξιοσέβαστος ιερέας.

Στην Οδύσσεια αναφέρονται κήρυκες να κερνάνε κρασί τους μνηστήρες της Πηνελόπης μαζί με τους υπηρέτες του παλατιού, ενώ σε άλλο σημείο ο Οδυσσέας όταν βρίσκεται στη χώρα των Λωτοφάγων, δηλαδή σε άγνωστη χώρα με κινδύνους, στέλνει εμπροσθοφυλακή λίγους άνδρες μαζί με κήρυκες, προφανώς με την ελπίδα οι τελευταίοι θα προστατέψουν όλη την αποστολή με το ιερατικό τους κύρος σε περίπτωση εχθρικής υποδοχής.

Επίσης κήρυκες αναφέρονται σήμερα και στην ορολογία των μασονικών στοών, κατά απομίμηση του αρχαίου «ιεροκήρυκα» που αποτελούσε λειτουργό των Ελευσινίων Μυστηρίων και ήταν εκείνος που φώναζε να απομακρυνθούν «οι μιαροί» (όσοι είχαν αμαρτήσει) και όσοι δεν γνώριζαν ελληνικά.

Πηγή: kastamonitis