Ασκληπιός: Ο ήρωας και θεός της ιατρικής

Η βιογραφία του Ασκληπιού είναι πράγματι μυθιστορηματική. Δεν είμαστε, βεβαίως, σε θέση να γνωρίζουμε τα όρια μεταξύ μύθου και… πραγματικότητας.

Αν, για παράδειγμα, αυτό που θεωρούμε ως ανάσταση ήταν ένα είδος νεκροφάνειας ή όχι. Εμείς τα κείμενα ερευνούμε και τίποτε άλλο.

Ας διαβάσουμε, λοιπόν, τι αναφέρουν αυτά τα κείμενα για τον Ασκληπιό:

Ως γνωστόν, ο Ασκληπιός (ο Esculapius των Λατίνων), είναι παράλληλα ήρωας και θεός της ιατρικής. Είναι γιος του Απόλλωνα· οι μύθοι όμως που έχουν σχέση με τη γέννηση του διαφέρουν αρκετά. Τις περισσότερες φορές – πρόκειται συγκεκριμένα για την εκδοχή που παραδέχεται ο Πίνδαρος – λένε πως ο Απόλλωνας ερωτεύτηκε την Κορωνίδα, κόρη του Θεσσαλού βασιλιά Φλεγύα, και την άφησε έγκυο· τον καιρό όμως που η Κορωνίδα περίμενε παιδί παραδόθηκε στον έρωτα ενός θνητού, του «Ισχη, του γιου του Έλατου.

Ο Απόλλωνας έμαθε το παράπτωμα αυτό από την αδιακρισία μιας κουρούνας (ή και από το χάρισμα του να μαντεύει) και σκότωσε την άπιστη· τη στιγμή που το σώμα της Κορωνίδας τοποθετήθηκε επάνω στην πυρά και σύντομα θα καιγόταν, ο Απόλλωνας τράβηξε από τα σπλάχνα της το παιδί, ζωντανό ακόμη. Έτσι γεννήθηκε ο Ασκληπιός.

Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, που σκοπό είχε να εξηγήσει, γιατί ο Ασκληπιός ήταν ο μεγάλος θεός της Επιδαύρου στην Πελοπόννησο, ο Φλεγύας, μεγάλος ληστής, ήρθε στη χώρα να πληροφορηθεί για τα πλούτη που είχε και να μελετήσει με ποιο τρόπο θα γινόταν κύριος της. Συνοδευόταν από την κόρη του. Στη διάρκεια του ταξιδιού την αποπλάνησε ο Απόλλωνας και αυτή έφερε στον κόσμο ένα γιο, στη γη της Επιδαύρου, στους πρόποδες ενός βουνού που λεγόταν Μύρτιο.

Ύστερα εγκατέλειψε το γιο της. Μια κατσίκα όμως ήρθε να θηλάσει το παιδί και ένας σκύλος να το φυλάξει. Ο βοσκός Αρέσθανας, στον οποίο ανήκαν η κατσίκα και ο σκύλος, βρήκε το παιδί και έμεινε έκθαμβος από τη λάμψη που το τύλιγε. Κατάλαβε πως υπήρχε κάποιο μυστήριο και δεν τόλμησε να περιμαζέψει το μωρό. Και αυτό ακολούθησε μόνο του τη θεϊκή του μοίρα.

Σύμφωνα με άλλη εκδοχή μητέρα του Ασκληπιού ήταν η Αρσινόη, η κόρη του Λεύκιππου. Αυτή ήταν η μεσσηνιακή παράδοση, την οποία προσπαθούσαν να εναρμονίσουν με τις άλλες βεβαιώνοντας πως το παιδί ήταν γιος της Αρσινόης, αλλά το είχε αναθρέψει η Κορωνίδα.

Ο αριθμός των ανθρώπων που ανέστησε ήταν σημαντικός

Λένε πως ο πατέρας του Ασκληπιού εμπιστεύτηκε τον Ασκληπιό στον Κένταυρο Χείρωνα, ο οποίος του έμαθε την ιατρική. Σε σύντομο διάστημα ο Ασκληπιός απέκτησε πολύ μεγάλη ικανότητα σ’ αυτή την τέχνη. Ανακάλυψε ακόμη και τον τρόπο να ξαναζωντανεύει τους νεκρούς. Πράγματι είχε πάρει από την Αθηνά το αίμα, που είχε τρέξει από τις φλέβες της Γοργόνας· ενώ οι φλέβες της αριστερής πλευράς είχαν σκορπίσει ένα δυνατό δηλητήριο, το αίμα της δεξιάς πλευράς ήταν ευεργετικό, και ο Ασκληπιός ήξερε να το χρησιμοποιεί, για να ξαναφέρνει στη ζωή τους νεκρούς.

Ο αριθμός των ανθρώπων που ανάστησε ήταν σημαντικός. Ανάμεσα τους απαριθμούν τον Kαπανέα, τον Λυκούργο (πιθανόν στον πόλεμο εναντίον της Θήβας, όπου ανάμεσα στα θύματα εμφανίζονται δύο ήρωες με αυτό το όνομα) τον Γλαύκο, το γιο του Μίνωα, και αυτόν που μνημονεύεται πιο συχνά, τον Ιππόλυτο, το γιο του Θησέα. Ο Δίας μπροστά σ’ αυτά τα ξαναζωντανέματα φοβήθηκε μήπως ο Ασκληπιός ταράξει την τάξη του κόσμου και τον κεραυνοβόλησε. Ο Απόλλωνας, για να εκδικηθεί τον Δία, σκότωσε τους Κύκλωπες. Ύστερα από το θάνατο του ο Ασκληπιός μεταμορφώθηκε στον αστερισμό του Οφιούχου.

Ο Ασκληπιός βρίσκεται έξω από τους μυθικούς κύκλους;

Μερικές μεταγενέστερες μαρτυρίες παρουσιάζουν τον Ασκληπιό να παίρνει μέρος στο κυνήγι του Καλυδώνιου κάπρου και στην Αργοναυτική εκστρατεία. Γενικά όμως ο Ασκληπιός βρίσκεται έξω από τους μυθικούς κύκλους.
Του αποδίδονται δύο παιδιά, οι δύο γιατροί Ποδαλείριος και Μαχάονας, που αναφέρονται κιόλας στην Ιλιάδα.

Μεταγενέστερες μορφές του μύθου του αποδίδουν γυναίκα την Ηπιόνη και κόρες της Ακεσώ, την Ιασώ, την Πανάκεια, την Αίγλη και την Υγίεια. Η λατρεία του Ασκληπιού, η οποία επιβεβαιώνεται στην Τρίκ-κη της Θεσσαλίας, από όπου ίσως κατάγεται, εδραιώθηκε κυρίως στην Επίδαυρο, στην Πελοπόννησο, όπου αναδείχτηκε σε αληθινή σχολή ιατρικής, που οι εφαρμογές της στηρίζονταν κυρίως στη μαγεία, αλλά που ωστόσο προετοίμασε τον ερχομό μιας επιστημονικότερης ιατρικής. Η τέχνη αυτή εξασκήθηκε από τους Ασκληπιάδες ή απογόνους του Ασκληπιού. Ο πιο φημισμένος είναι ο Ιπποκράτης, η οικογένεια του οποίου συνδεόταν με το θεό.

Tα συνηθισμένα σύμβολα του Ασκληπιού ήταν φίδια τυλιγμένα γύρω από ένα ραβδί, καθώς επίσης και κουκουνάρια από κυπαρίσσια, στεφάνια δάφνης και κάποτε μια κατσίκα ή ένας σκύλος!..

Η σημασία ορισμένων λέξεων

Ας δούμε τώρα ορισμένες λέξεις που έχουν άμεση ή έμμεση σχέση με τον Ασκληπιό:

ασκληπιάδα η (Α ἀσκπληπιάς [-άδος]) [Ασκληπιός]· όνομα φυτού της οικ. Ασκληπιαδίδαι (κοινή ονομασία αγιοκέρι).

ασκληπιάδειος -ο (AM ἀσκληπιάδειος, -ον)·

1. αυτός που ανήκει ή αναφέρεται στον ποιητή Ασκληπιάδη·

2. (μετρ.) «ἀσκληπιάδειος στίχος» ή «ἀσκληπιάδεια μέτρα»· δωδεκασύλλαβο μέτρο με δισύλλαβη βάση, δύο χοριάμβους και έναν ίαμβο.

Ασκληπιάδης ο (Α Ἀσκληπιάδης) [Ασκληπιός]· 1. γιος ή απόγονος του Ασκληπιού· 2. γιατρός.

Ασκληπιείο το (Α ἀσκληπιεῑον)· το ιερό του Ασκληπιού.