Οι "Πέτρες Σκόπευσης" της Κωνσταντινούπολης

Σε όλες τις παλιές γειτονιές της Κωνσταντινούπολης, ιδιαίτερα στην περιοχή Okmeydanı (σημαίνει "Πεδίο Τόξων"), υπάρχουν διάσπαρτες αρκετοί πέτρινοι στύλοι που ανεγέρθηκαν τον 18ο και τον 19ο αιώνα κατά την Οθωμανική εποχή. Αυτά τα πέτρινα μνημεία, γνωστά ως "nişan taşı" ή "πέτρες σκόπευσης", στήθηκαν για να τιμήσουν αξιοσημείωτα κατορθώματα στην τοξοβολία και, αργότερα, να καταγράψουν ρεκόρ στη σκοποβολή με τουφέκι.

Κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η τοξοβολία ήταν ένα πολύ ανεπτυγμένο άθλημα. Οι Οθωμανοί ήταν γνωστοί για την ικανότητά τους να διεξάγουν πόλεμο με άλογα χρησιμοποιώντας τόξα και βέλη. Το τουρκικό τόξο, παρά τη λεπτή του εμφάνιση, ήταν ένα από τα πιο επίφοβα όπλα μέχρι την εποχή της πυρίτιδας, ικανό να στείλει βέλη σε αποστάσεις άνω των 400 μέτρων.

Ένα από τα πρώτα πεδία τοξοβολίας ιδρύθηκε στην Προύσα τον 14ο αιώνα, αφού έγινε η πρωτεύουσα της πρώιμης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μετά την κατάκτησή της από τους Βυζαντινούς το 1326. Μια παρόμοια περιοχή δημιουργήθηκε αργότερα από τον σουλτάνο Βαγιαζήτ Α' στην Καλλίπολη.

Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453, ιδρύθηκε στο Okmeydanı όπου, για έξι μήνες κάθε χρόνο, οι συμμετέχοντες διδάσκονταν ιππασία και τοξοβολία. Κάποια στιγμή, η περιοχή χρησιμοποιήθηκε και για στρατιωτικές ασκήσεις, ακόμη και ως στρατόπεδο. Πιστεύεται ότι ο Μωάμεθ Β', κοινώς γνωστός ως Μωάμεθ ο Πορθητής, ίσως είχε εκεί το αρχηγείο του και ίσως να κατασκεύασε εκεί τα πλοία που έριξε στον Κεράτιο Κόλπο κατά την πολιορκία της Κωνσταντινούπολης. Με τον καιρό, το Okmeydanı έγινε η προτιμώμενη τοποθεσία για γιορτές, όπως για παράδειγμα, το 1720, ο Σουλτάνος Αχμέτ Γ' έκανε μια πλούσια γιορτή στο Okmeydanı για να γιορτάσει τις περιτομές των τεσσάρων γιων του.

Ωστόσο, το Okmeydanı ήταν κυρίως πεδίο τοξοβολίας, όπως αποδεικνύεται από το όνομά του ("ok" σημαίνει βέλος και "meydanı" σημαίνει πλατεία, ανοιχτός χώρος). Μετά την ίδρυση του συγκεκριμένου πεδίου σκοποβολής, η δημοτικότητα του αθλήματος, το οποίο είχε ιδιαίτερο κύρος στους στρατιωτικούς, αυξήθηκε, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της βασιλείας των Σουλτάνων Βαγιαζήτ Β' και Σουλεϊμάν Α', κοινώς γνωστός ως Σουλεϊμάν Α' ο Μεγαλοπρεπής.

Μία από τις δύο πέτρες τοξοβολίας στην αυλή του τζαμιού Teşvikiye στη γειτονιά Teşvikiye της περιοχής Şişli στην Κωνσταντινούπολη

Υπό τους Οθωμανούς, υπήρχαν δύο κύριοι τύποι αθλητικής τοξοβολίας, η τοξοβολία πεδίου και τοξοβολία εμβέλειας (έπρεπε να ρίξουν το βέλος όσο πιο μακριά γινόταν). Αυτή η δραστηριότητα ασκούνταν σε ειδικά καθορισμένα πεδία βολής, όπως το Okmeydanı, τα οποία διαχειριζόταν τα γνωστά μας βακούφια.

Κάποιος που ήθελε να δοκιμάσει τις δυνατότητές του έπρεπε πρώτα να γίνει μαθητευόμενος ενός κύριου τοξότη. Σκοπός της εκπαίδευσης ήταν η εκμάθηση βολής βελών τύπου pişrev σε απόσταση 900 gez (547 μέτρα) και βελών τύπου azmayiş σε απόσταση 800 gez (486 μέτρα). Μόνο όταν κάποιος τοξότης περνούσε αυτά τα εμπόδια, του επιτρεπόταν να επιχειρήσει ένα ρεκόρ απόστασης στην περιοχή, ένα ρεκόρ που θα εορταζόταν με ένα "nişan taşı".

Η πέτρα του σουλτάνου Μαχμούντ Β' στο Οκμεϊντάνι της Κωνσταντινούπολης

Οι τοξότες που ζητούσαν άδεια για μια απόπειρα ρεκόρ έριχναν τα βέλη τους μια καθορισμένη ημέρα, χρησιμοποιώντας έναν καθορισμένο άνισο αριθμό βελών. Οι ρίψεις γίνονταν προς την κατεύθυνση του ανέμου που επικρατούσε εκείνη την ημέρα. Ωστόσο, ο τοξότης δεν ήταν ελεύθερος να ρίψει όπου ήθελε, καθώς αποφάσιζε η διοίκηση εάν θα μπορούσαν να επιτραπούν ρίψεις προς αυτή την κατεύθυνση. Η παρουσία ενός παλιού "nişan taşı" στην ίδια κατεύθυνση, η εγγύτητα στα όρια του εδάφους και η πιθανότητα σύγχυσης με άλλα αρχεία ήταν οι συνθήκες που μπορούσαν να απαγορεύσουν την προσπάθεια.

Μόλις λάμβανε την άδεια, ο τοξότης συγκέντρωνε ένα σωρό από πέτρες που ονομαζόταν "ayak taşı" (πέτρα ποδιού) στο σημείο από όπου θα έριχνε το βέλος του. Σε αυτό το σημείο, έπρεπε πρώτα να ρίξει πέρα από τις ελάχιστες αποστάσεις των 800 και 900 gez με τα δύο είδη βελών. Μόλις γινόταν αυτό, στο σημείο όπου είχε προσγειωθεί ένα από τα βέλη, έστηναν ένα "ana taşı" και αυτή ήταν η κατεύθυνση προς την οποία ο τοξότης θα έριχνε για το ρεκόρ. Για να επικυρωθεί το αρχείο, απαιτούνταν η παρουσία τεσσάρων ατόμων: δύο μάρτυρες στο ayak taşı και δύο παρατηρητές στο ana taşı. Για να ισχύει, το βέλος δεν έπρεπε να ξεφύγει περισσότερο από 30 gez (18 μέτρα) πιο δεξιά ή αριστερά από το ana taşı. Εάν πληρούνταν όλες αυτές οι προϋποθέσεις και η απόσταση που διένυσε το βέλος ήταν ρεκόρ για αυτήν την κατεύθυνση, θα ανεγείρονταν ένας σωρός από πέτρες στο σημείο της πτώσης, ο οποίος, μέσα σε έξι μήνες, αντικαθιστούνταν από ένα νέο nişan taşı.

Η πέτρα του Μαχμούτ Β' στην οδό Doğancı στην Κωνσταντινούπολη

Το Nişan taşı ήταν κυρίως φτιαγμένο από μάρμαρο και ήταν σαν πυλώνας, όπου πάνω του γράφονταν η ταυτότητα και το επάγγελμα του τοξότη, η απόσταση και η ημερομηνία της βολής, και ήταν στραμμένο προς την κατεύθυνση της εμβέλειας. Με την πάροδο του χρόνου, στους αγώνες τοξοβολίας προστέθηκαν και οι αγώνες σκοποβολής με τουφέκι, στις οποίες χρησιμοποιήθηκαν ως στόχοι αυγά κοτόπουλου ή στρουθοκαμήλου και βάζα γεμάτα νερό. Μέχρι το τέλος της οθωμανικής εποχής, υπήρχαν 300 nişan taşı στο πεδίο βολής της Κωνσταντινούπολης, αλλά μόνο 40 έχουν διασωθεί.

Ένα αξιοσημείωτο nişan taşı που διατηρείται ακόμα και σήμερα βρίσκεται στη γειτονία Keçecipiri της συνοικίας Beyoğlu (Μπέγιογλου, η περιοχή του Πέραν ή Σταυροδρόμι της Πόλης). Ανεγέρθηκε από τον Σουλτάνο Μαχμούτ Β' (ο επονομαζόμενος Δίκαιος). Παράλληλα, έχει διασωθεί και η πέτρα ποδιού αυτής της βολής, η οποία βρίσκεται στην γειτονία Piyalepaşa. Η απόσταση μεταξύ τους είναι 1.215,5 gez, ή 738,31 μέτρα.

Ένα άλλο nişan taşı στην πλατεία Cephane ανεγέρθηκε για να τιμήσει μια βολή με τουφέκι που έκανε ο Σουλτάνος Σελίμ Γ' (ο επονομαζόμενος Μεταρρυθμιστής και Εμπνευστής), ο οποίος χτύπησε ένα αυγό κότας σε απόσταση 264 μέτρων (434 gez). Αυτή η πέτρα καλύπτεται από ένα μεγάλο πέτρινο κουνουπίδι που είναι σκαλισμένο σε ένα δίσκο, και της απέφερε το παρατσούκλι "Μνημείο του λάχανου".

Οι σωζόμενες nişan taşı αποτελούν απόδειξη της πολιτιστικής και ιστορικής σημασίας της τοξοβολίας στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, σηματοδοτώντας τα κατορθώματα όσων κατέκτησαν την αρχαία πειθαρχία.