Το αρχαίο Ελληνικό λιοντάρι του Πειραιά που τώρα βρίσκεται στη Βενετία

Το αρχαίο Ελληνικό λιοντάρι του Πειραιά που τώρα βρίσκεται στη Βενετία. Προσφορά: Didier Descouens /Wikimedia Commons/ CC-BY-SA-4.0

Η ιστορία του αρχαιοελληνικού λιονταριού του Πειραιά, που βρίσκεται τώρα στη Βενετία, είναι μια από τις πολλές που αποτελούν μέρος της μακράς ιστορίας της Ελλάδας των αρχαίων γλυπτών αριστουργημάτων — και της επακόλουθης λεηλασίας τους, που σημαίνει ότι πολλά από αυτά είναι πλέον διάσπαρτα σε μουσεία και ιστορικές τοποθεσίες σε όλο τον κόσμο.

Το επιβλητικό άγαλμα του λιονταριού, που πιστεύεται ότι είχε σμιλευτεί γύρω στο 360 π.Χ., ήταν το ορόσημο του αρχαίου Ελληνικού λιμανιού του Πειραιά, το οποίο στεκόταν περήφανο στη θέση του στην είσοδο του λιμανιού μέχρι το 1687 — όταν λεηλατήθηκε από τον Ενετό ναυτικό διοικητή Φραντσέσκο Μοροζίνι.

Αυτή τη στιγμή εκτίθεται στο Ενετικό οπλοστάσιο, ως σύμβολο του προστάτη της Βενετίας, Αγίου Μάρκου.

Το αρχαίο Ελληνικό λιμάνι του Πειραιά με το παρατσούκλι «λιμάνι των λιονταριών» λόγω αγάλματος

Το λιμάνι του Πειραιά υπήρξε το λιμάνι της Αθήνας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Το περήφανο λιοντάρι του ήταν ένα διάσημο ορόσημο που έκανε τους Ιταλούς να ονομάσουν τον Πειραιά «Porto Leone» (λιμάνι των λιονταριών), αφήνοντας έξω την πραγματική του θέση.

Μάλιστα, η πρώτη αναφορά του λιμανιού ως Πόρτο Λεόνε γίνεται σε ναυτικό χάρτη που συνέταξε ο Γενοβέζος Πιέτρο Βισκόντι το 1318.

Φτιαγμένο από λευκό μάρμαρο, το λιοντάρι έχει ύψος 3 μέτρα (9 πόδια). Βρίσκεται σε καθιστή θέση και ο κοίλος λαιμός του και τα σημάδια ενός σωλήνα που λείπει από την πλάτη του υποδηλώνουν ότι ήταν πιθανότατα μέρος ενός σιντριβανιού, όπως αυτό περιγράφεται από τους Βενετούς για το νερό που κυλούσε από το στόμα του σε μια στέρνα στα πόδια του.

Οι ταξιδιώτες και οι ναυτικοί κατά τη διάρκεια των αιώνων έχουν δημιουργήσει αρκετούς θρύλους για το λιοντάρι. Ένας από αυτούς λέει ότι μια έγκυος Τουρκάλα κοίταξε το άγαλμα και μετά γέννησε ένα τέρας με πρόσωπο λιονταριού, με αυτιά κουνελιού και ανθρώπινα πόδια, που φώναζε σαν σκύλος.

Τότε λέγεται ότι οι τουρκικές αρχές διέταξαν τη θανάτωση του νεογέννητου και δεν επέτρεψαν την ταφή του μωρού, στέλνοντάς το στη Γαλλία για μελέτη.

Παρόμοιοι θρύλοι κυκλοφόρησαν σε όλο τον Μεσαίωνα, προκαλώντας δέος στους ναυτικούς της εποχής.

Το λιοντάρι του Πειραιά μεταφέρθηκε στη Βενετία το 1687

Το λιοντάρι παραμορφώθηκε κατά τον 11ο αιώνα από Σουηδούς, οι οποίοι ήταν μισθοφόροι στην υπηρεσία του Βυζαντινού (Ανατολικού Ρωμαίου) Αυτοκράτορα. Οι Σουηδοί χάραξαν γκράφιτι στο λιοντάρι, σε μορφή ρούνων, που αναγνωρίστηκαν πολλά χρόνια αργότερα από τον Σουηδό διπλωμάτη Johan David Akerblad, στα τέλη του δέκατου όγδοου αιώνα.

Οι επιγραφές έχουν διαβρωθεί από τις καιρικές συνθήκες και τη ρύπανση στη Βενετία, καθιστώντας πολλούς από τους μεμονωμένους ρούνους μόλις τώρα ευανάγνωστους. Οι μεταφραστές που προσπάθησαν να ανακατασκευάσουν μερικούς από τους ρούνους, συμπληρώνοντας τα κενά για να προσδιορίσουν ποιες λέξεις αντιπροσώπευαν, κατέληξαν σε ασαφή αποτελέσματα.

Κατά τον πόλεμο των Ενετών κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το 1687, οι Ενετοί κατέλαβαν την Αθήνα και τα κανόνια του Μοροζίνι στράφηκαν προς τον Παρθενώνα, προκαλώντας ζημιές. Στη συνέχεια, οι βενετικές δυνάμεις λεηλάτησαν την πόλη και πήραν το περίφημο άγαλμα του λιονταριού πίσω στη Βενετία ως πολεμική λεία.

Σήμερα, ένα αντίγραφο του λιονταριού κοιτάζει σαν τρομερός φρουρός όλα τα εισερχόμενα πλοία στο λιμάνι, ενώ άλλα αντίγραφα εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά και, στο Σουηδικό Μουσείο Εθνικών Αρχαιοτήτων στη Στοκχόλμη.