Γιατί ο Μέγας Αλέξανδρος εγκατέλειψε το σχέδιο για το αρχαίο θαύμα στο Άγιο Όρος

Σύγχρονη γκραβούρα της πρότασης του Δινοκράτη για το Άγιο Όρος. Εικόνα: Δημόσιος τομέας

Ο Μέγας Αλέξανδρος λέγεται ότι απέρριψε ένα κολοσσιαίο έργο που είχε προτείνει ο αρχιτέκτονας και τεχνικός του σύμβουλος Δινοκράτης για να κατασκευάσει στο Άγιο Όρος.

Η αρχιτεκτονική πρόταση που, αν είχε πραγματοποιηθεί, θα ήταν ίσως το όγδοο θαύμα του αρχαίου κόσμου, αφορούσε στη γλυπτική στην πλαγιά του Αγίου Όρους μια κολοσσιαία εικόνα του Αλέξανδρου, κρατώντας μια μικρή πόλη στο ένα χέρι και με το άλλο, να ξεχύνεται από μια γιγαντιαία στάμνα ένα ποτάμι στη θάλασσα.

Ο Άθως είναι ένα βουνό στο μακρινό τμήμα της ομώνυμης χερσονήσου του Άθω και αποτελεί σήμερα τοποθεσία ενός σημαντικού κέντρου του ανατολικού ορθόδοξου μοναχισμού στη βορειοανατολική Ελλάδα.

Ο Δινοκράτης της Ρόδου (τελευταίο τέταρτο του 4ου αι. π.Χ.) ήταν εξέχων αρχιτέκτονας της εποχής του. Είναι γνωστός για το σχέδιό του για την πόλη της Αλεξάνδρειας, τη μνημειώδη ταφική πυρά του Ηφαιστίωνα και την ανοικοδόμηση του ναού της Αρτέμιδος στην Έφεσο, καθώς και άλλα έργα.

Η φιλόδοξη πρόταση που περιγράφεται σε βιβλίο του Βιτρούβιου, ενός Ρωμαίου αρχιτέκτονα και μηχανικού κατά τον 1ο αιώνα π.Χ., απορρίφθηκε ευγενικά από τον Μέγα Αλέξανδρο.

Σύγχρονη γκραβούρα της πρότασης του Δινοκράτη για το Άγιο Όρος. Εικόνα: Δημόσιος τομέας

Ο Μακεδόνας βασιλιάς είδε το σχέδιο όταν ο Δινοκράτης, έχοντας εμπιστοσύνη στα σχέδιά του και την εφευρετικότητά του, βάδισε από τη Μακεδονία στον Αλέξανδρο, για να τον συναντήσει.

Ο Δινοκράτης ορκίστηκε να μεταμορφώσει το Άγιο Όρος σε εικόνα του Μεγάλου Αλεξάνδρου

«Είμαι ο Δινοκράτης, αρχιτέκτονας της Ρόδου και εργάζομαι για έργα και υπηρεσίες, αντάξια του μεγαλείου σας. Μεταμόρφωσε το Άγιο Όρος σε μορφή αντρικού αγάλματος. στο αριστερό του χέρι σχεδίασε τα τείχη μιας μεγάλης πόλης και στο δεξί του μια τεράστια πατέρα που μαζεύει τα νερά των ποταμών που ρέουν σε εκείνο το βουνό, για να τα χύσει στη θάλασσα από το ίδιο του το χέρι», λέει ο Βιτρούβιος στο ρητό.

Ο Αλέξανδρος έμεινε ευχάριστα ικανοποιημένος πριν από την περιγραφή του έργου και αμέσως αναρωτήθηκε αν κοντά στη σχεδιαζόμενη πόλη υπήρχαν χωράφια που θα είχαν πρόβλημα με τη συγκομιδή του σιταριού τους.

Όταν ο Δινοκράτης του είπε ότι η προμήθεια δεν ήταν δυνατή, ο Αλέξανδρος απάντησε σύμφωνα με τον Βιτρούβιο:

«Δινοκράτη, παρατήρησα προσεκτικά την υπέροχη δομή του έργου σου και μου αρέσει. Όπως όμως ένα νεογέννητο μωρό χωρίς γάλα δεν μπορεί να αναπτυχθεί, έτσι και μια πόλη δεν μπορεί να αναπτυχθεί, αν δεν έχει τα χωράφια που τη συνοδεύουν.

Όσον αφορά το σχέδιό σας, σας αξίζουν κομπλιμέντα, αλλά η τοποθεσία της πόλης θα πρέπει να απορριφθεί. Είναι επιθυμία μου να μείνεις δίπλα μου γιατί θέλω να υπηρετήσω τη δουλειά σου», είπε προφανώς ο Αλέξανδρος στον αρχιτέκτονα.

Πολεοδόμος Αλεξάνδρειας Αιγύπτου

Η ιστορία όπως καταγράφηκε από τον Βιτρούβιο έχει απορριφθεί από ορισμένους μελετητές. Η υπερβολή του έργου το καθιστά ελάχιστα αξιόπιστο και επιπλέον, ο Δινοκράτης έδειξε στον σχεδιασμό της Αλεξάνδρειας και σε άλλα έργα ένα ταλέντο ασύμβατο με την τόλμη με την οποία το δείχνει ο Βιτρούβιος.

Ο Δινοκράτης δεν έφυγε πλέον από τον βασιλιά και ακολούθησε τα βήματά του στην Αίγυπτο, όπου το 332 π.Χ., ο Αλέξανδρος τον διόρισε διευθυντή του τοπογραφικού και πολεοδομικού έργου της πόλης της Αλεξάνδρειας.

«Όταν ο Αλέξανδρος παρατήρησε ότι βρήκε ένα λιμάνι προστατευμένο από την ίδια τη φύση και μια εξαιρετική αγορά, εκτός από τα χωράφια φυτεμένα με σιτάρι που κάλυπταν ολόκληρη την Αίγυπτο, καθώς και τα τεράστια πλεονεκτήματα του εντυπωσιακού ποταμού Νείλου, διέταξε εκεί να γίνει μία πόλη, που ονομάστηκε Αλεξάνδρεια, προς τιμήν του δικού του προσώπου», λέει ο Βιτρούβιος.

Στη Βαβυλώνα, ο Δινοκράτης σχεδίασε το ταφικό μνημείο του στρατηγού του Αλεξάνδρου Ηφαιστίωνα (πέθανε το 324 π.Χ.), το οποίο περιέγραψαν ο Διόδωρος ο Σικελιώτης, ο Αρριανός, ο Στράβων, ο Πλούταρχος και άλλοι. Χτίστηκε από πέτρα σε μίμηση Βαβυλωνιακού ναού, έξι ορόφων και εξ ολοκλήρου επιχρυσωμένο.

Ο Δινοκράτης συμμετείχε επίσης στην ανοικοδόμηση του ναού της Αρτέμιδος -ένα από τα επτά θαύματα του κόσμου- που είχε καταστραφεί από τον Ηρόστρατο σε μια πράξη εμπρησμού στις 21 Ιουλίου του 356 π.Χ., την ίδια νύχτα, λέγεται, ότι ο Αλέξανδρος γεννήθηκε.

Εργάστηκε επίσης σε ένα ημιτελές ταφικό μνημείο για τον πατέρα του Αλέξανδρου, Φίλιππο Β'. Άλλα έργα περιλαμβάνουν αρκετά σχέδια πόλεων και ναούς στους Δελφούς, τη Δήλο και άλλες Ελληνικές πόλεις.