Ιδαίον Άντρον: Το σπήλαιο του Δία στην Κρήτη

Το σπήλαιο Ιδαίο Άντρο (που επίσης θα το βρείτε γραμμένο σαν Ιδαίον Άντρον) βρίσκεται στον Ψηλορείτη ή όρος Ίδη, το ψηλότερο βουνό στην Κρήτη.

Το Ιδαίο Άντρο είναι ένα από τα σπουδαιότερα λατρευτικά σπήλαια στην Κρήτη και άκμασε στην αρχαιότητα (4.000 π.Χ. μέχρι 1ο μ.Χ. αιώνα), ενώ θεωρείται αντίστοιχης αξίας με τα μεγαλύτερα πανελλήνια ιερά.

Τη φήμη του το Ιδαίο Άντρο, αντλούσε από το μύθο που θέλει το Δία, πατέρα και θεό των θεών να έχει γεννηθεί και ανατραφεί εδώ.

Βέβαια τη γέννηση του Δία εκτός από το Ιδαίο Άντρο διεκδικεί και το Δικταίο Άντρο στην Ανατολική Κρήτη γιατί ο Ησίοδος στη Θεογονία του δεν διευκρινίζει με ακρίβεια την τοποθεσία της γέννησης του Δία στην Κρήτη.

Πού βρίσκεται το Ιδαίο Άντρο

Η σπηλιά Ιδαίο Άντρο βρίσκεται στην ανατολική πλαγιά του όρους Ίδη στο κέντρο της Κρήτης, σε υψόμετρο 1498 μέτρα. Το σπήλαιο βρίσκεται 20 χιλιόμετρα μετά το χωριό Ανώγεια και λίγα μέτρα ψηλότερα από το οροπέδιο Νίδα.

Μπαίνοντας στο Ιδαίο Άντρο θα βρεθείτε στην κεντρική αίθουσα που έχει 40 μέτρα μήκος και 50 μέτρα πλάτος. Η αίθουσα αυτή έχει ανασκαφεί δύο φορές, μια το 1885 από τον Federico Halbherr και το 1982 από τον Γιάννη Σακελλαράκη.

Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι το Ιδαίο Άντρο σαν σπήλαιο δεν έχει κάτι το εντυπωσιακό, αντίθετα με το Δικταίο Αντρέ που το επισκέπτονται χιλιάδες τουρίστες κάθε χρόνο.

Ωστόσο δεν είναι καθόλου τυχαίο που επιλέχτηκε το Ιδαίο Άντρο για να γεννηθεί και να λατρευτεί ο σημαντικότερος θεός στην αρχαία Ελλάδα. Το Ιδαίο Άντρο βρίσκεται πάνω στο βουνό – σύμβολο της Κρήτης, τον Ψηλορείτη, που στη νότια πλευρά του βρίσκεται ένα άλλο σημαντικό λατρευτικό σπήλαιο, το σπήλαιο των Καμαρών. Μάλιστα μέχρι και τις μέρες μας στην ψηλότερη κορυφή του Ψηλορείτη, στα 2456 μέτρα, υπάρχει πετρόχτιστο εκκλησάκι που λειτουργείται μια δυο φορές το χρόνο αφιερωμένο στον Τίμιο Σταυρό.

Ο μύθος λέει ότι η Ίδη έχει το προνόμιο να βλέπει τον ήλιο πριν την ανατολή. Είναι γεγονός ότι τις μέρες που η ατμόσφαιρα είναι καθαρή, από την Ίδη μπορεί κάποιος να δει σχεδόν όλη την Κρήτη, τις Νότιες Κυκλάδες, μέχρι και τον Ταΰγετο στην Πελοπόννησο.

Ο μύθος της γέννησης του Δία

Σύμφωνα με χρησμό ο γιός του Κρόνου και της Ρέας θα έπαιρνε την εξουσία από τον πατέρα του, ο οποίος για να προστατευτεί καταβρόχθιζε τα παιδιά του. Η μάνα Ρέα όμως δεν μπορούσε να το αντέξει αυτό, έτσι ξεγέλασε το σύζυγό της και του έδωσε μια φασκιωμένη πέτρα να καταπιεί.

Το βρέφος το έκρυψε βαθιά σε μια σπηλιά όπου τον ανέθρεψαν η νύμφη Μέλισσα και η κατσίκα Αμάλθεια από το κέρατο της οποίας έβγαιναν κάθε λογής αγαθά, ενώ το κλάμα του μωρού κάλυπταν οι μυθικοί Κουρήτες χτυπώντας τύμπανα και τις ασπίδες τους καθώς χόρευαν. Με αυτό τον τρόπο επαληθεύτηκε η προφητεία και ο Δίας όταν έφτασε σε κατάλληλη ηλικία εκδίωξε τον πατέρα του Κρόνο παίρνοντάς του την εξουσία.

Άλλες ονομασίες του Ιδαίου Άντρου

Το Ιδαίο Άντρο, η σπηλιά της Ίδης δηλαδή, λέγεται ακόμα Σπηλιάρα της Βοσκοπούλας. Οι ντόπιοι λένε ότι κοντά στη σπηλιά τάφηκε η γυναίκα του Χαρίδημου (άρχοντας της Γόρτυνας, συναγωνιστής του Ερωτόκριτου) που ενώ κυνηγούσε στον Ψηλορείτη τη σκότωσε κατά λάθος, όπως γράφει ο Βιτσέντζος Κορνάρος στον Ερωτόκριτο (αφηγηματικό ποίημα, κλασικό έργο Νεοελληνικής λογοτεχνίας, γραμμένο στο κρητικό ιδίωμα).

Ένα άλλο όνομα για το Ιδαίο Άντρο είναι Αρκέσιον Άντρο. Άρκεσις σημαίνει βοήθεια. Στο Ιδαίο κατέφευγαν οι προσκυνητές ώστε να ζητήσουν τη βοήθεια του Δία, ο οποίος σύμφωνα με το μύθο είχε και ο ίδιος βοηθηθεί στο παρελθόν και γλίτωσε το θάνατο.

Αναφορές για το Ιδαίο και μύθοι

Ένας από τους προσκυνητές στο Ιδαίο υπήρξε ο σπουδαίος σοφός της αρχαιότητας από τη Σάμο, ο Πυθαγόρας. Αναφέρεται ότι είχε λάβει μέρος στις τελετές στο Ιδαίο και μάλιστα είχε μυηθεί στα μυστήρια που γίνονταν προς τιμή του Κρητικού Δία. Για τα μυστήρια στο Ιδαίο δεν γνωρίζουμε τίποτα συγκεκριμένο, καθώς οι επιλεγμένοι μύστες (μυημένοι) ήταν υποχρεωμένοι να μην μιλάν για αυτά στο ευρύ κοινό.

– Στην είσοδο του Ιδαίου Άντρου φαίνεται ο βωμός λαξευμένος στο βράχο –

Ο Πυθαγόρας περιγράφει στην είσοδο του Ιδαίου ένα βωμό λαξευμένο στο φυσικό βράχο, που μπορεί κάποιος να δει και σήμερα, ενώ μέσα στην σπηλιά αναφέρει ότι υπήρχε ένας μεγαλοπρεπής ελεφαντοστέινος θρόνος προς τιμή του Δία, ο οποίος δεν σώζεται πια.

Στο Ιδαίο κάθε χρόνο γίνονταν γιορτές αρχικά προς τιμή του θεού της βλάστησης που πέθαινε και ξαναγεννιόταν σύμφωνα με τον κύκλο των εποχών. Τη θέση του Μινωίτη θεού της βλάστησης πήρε λίγο αργότερα ο Κρηταγενής Δίας, ο ντόπιος νεαρός Δίας, ο οποίος σύμφωνα με τον τοπικό μύθο πέθαινε και ξαναγγενιόταν κάθε χρόνο. Στη διάρκεια των τελετών οι προσκυνητές κρεμούσαν αναθήματα στα κλαδιά μιας λεύκης μπροστά από την είσοδο του Ιδαίου, όπως αναφέρει ο Θεόφραστος.

Ακόμα και ο Μίνωας, ο μυθικός βασιλιάς της Κνωσού, ερχόταν σαν προσκυνητής στο ιερό του Ιδαίου κάθε 9 χρόνια, όπως μας πληροφορεί ο μύθος, για να πάρει τους ανανεωμένους νόμους από τον πατέρα του το Δία.