Η ιστορία πίσω από την πρώτη φωτογραφία της Ακρόπολης

Μία δαγκεροτυπία του 1842 απεικονίζει το εθνικό μας σύμβολο πληγωμένο αλλά πάντα υπέροχο

Δεν είναι πάνω από 70 μέτρα ψηλός, και όμως μοιάζει τεράστιος. Δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένας βράχος. Ένας βράχος όμως σε ένα πολύ ιδιαίτερο σημείο και με ένα πολύ ιδιαίτερο χαρακτηριστικό: ήταν ένα φυσικό οχυρό καθώς ήταν προσβάσιμος μόνο από τη μία πλευρά (τη δυτική) και εντελώς απροσπέλαστος από όλες τις άλλες. Έτσι ήταν όλες οι ακροπόλεις, δεν έχει μόνο η Αθήνα ακρόπολη. Είχε και η Θήβα, η Κόρινθος, το Άργος, ακόμα και η Ρώμη ή η Μπρατισλάβα. Όταν όμως πεις Aκρόπολη χωρίς τοπικό προσδιορισμό εννοείς αυτή των Αθηνών. Και θα γράψεις το άλφα κεφαλαίο.

Οι πρώτοι κάτοικοι θεωρούνται οι Πελασγοί στην αρχή της Νεολιθικής εποχής αλλά ήταν κατά τους Μυκηναϊκούς χρόνους που γίνεται μια πόλη-κράτος. Προς το τέλος αυτής της περιόδου αρχίζουν να χτίζονται οι πρώτοι ναοί και σιγά σιγά και με την σταδιακή επικράτηση του αριστοκρατικού πολιτεύματος ο βράχος παύει να είναι το διοικητικό κέντρο και ο τόπος διαμονής του άρχοντα. Η εξουσία κατρακυλά από το οχυρό προς την ευρύτερη πόλη και η Ακρόπολη γίνεται ο κύριος χώρος θρησκευτικών τελετών.

Η πρώτη σωζώμενη φωτογραφία της Ακρόπολης, 1842. Joseph-Filibert Girault de Prangey

Η δαγκεροτυπία της Ακρόπολης, τραβηγμένη ένα πρωινό από το λόφο των Νυμφών, είναι η παλαιότερη φωτογραφία του ιερού βράχου που υπάρχει. Διακρίνεται καθαρά ο Παρθενώνας, πληγωμένος αλλά υπέροχος. Θολός αλλά μαγικός

Αυτό που ξέρουμε όλοι ως η Ακρόπολη φυσικά, είναι ταυτισμένο με τον Περικλή και το Χρυσό Αιώνα του. Τότε χτίστηκαν το Ερεχθείο, τα Προπύλαια, ο ναός της Απτέρου Νίκης και φυσικά ο Παρθενώνας, όλα αφιερωμένα στην Αθηνά και όλα φτιαγμένα από εξαιρετικό μάρμαρο.

Το Μνημείο του Λυσικράτους, γνωστό και ως Φανάρι του Διογένους 1842. Joseph-Filibert Girault de Prangey

Αυτό που σήμερα θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της ανθρωπότητας, πέρασε πολλά μέσα στους αιώνες. Οι Ρωμαίοι μάλλον το σεβάστηκαν προσθέτοντας κάποια κτίσματα που δεν μπόρεσαν να συγκριθούν με αυτά των Φειδία, Μνησικλή, Καλλικράτη και Καλλίμαχου. Οι Βυζαντινοί μετέτρεψαν τον Παρθενώνα σε χριστιανική εκκλησία προκαλώντας σημαντικές αλλοιώσεις στο ναό. Οι σημαντικότερες ζημιές προκλήθηκαν κατά την Τουρκοκρατία, άλλες συνειδητά, άλλες από την ακατανόητη επιλογή να χρησιμοποιηθεί ο ναός ως πυριτιδαποθήκη. Την χαριστική βολή έδωσε ένας λάτρης του ναού ο Thomas Bruce, ο 7ος Κόμης του Έλγιν με τη διαταγή του να ξηλώσουν τη ζωφόρο του Παρθενώνα, μετόπες, αετώματα, μία Καρυάτιδα και έναν κίονα του Ερεχθείου λίγο πριν την επανάσταση του 1821. Ήταν στη διάρκεια της επανάστασης που έγιναν και οι τελευταίες καταστροφές και 13 χρόνια αργότερα, άρχισαν οι πρώτες προσπάθειες αποκατάστασης, ένα χρόνο μόλις μετά την εγκαθίδρυση του Όθωνα στο θρόνο.

Οκτώ χρόνια αργότερα, το 1842 ο Joseph-Filibert Girault de Prangey, στα 38 του χρόνια επισκέπτεται την Αθήνα. Έχει σπουδάσει ζωγραφική στο École des Beaux-Arts του Παρισιού αλλά αυτό που τον έχει συνεπάρει είναι η τέχνη της φωτογραφίας που έχει διδαχτεί μόλις τον προηγούμενο χρόνο από τον Louis Daguerre τον εφευρέτη της Δαγκεροτυπίας, της πρώτης πρακτικής και εμπορική φωτογραφικής διαδικασίας. Είναι μια επαναστατική τεχνική όπου χάλκινες πλάκες εκτίθενται σε ιώδιο και δημιουργείται το ιωδίδιο του αργύρου το οποίο είναι φωτοευαίσθητο.

Ο Josepf-Filibert Girault de Prangey.

Η διαδικασία απαιτεί επεξεργασία με υδράργυρο και είναι ιδιαιτέρως τοξική ενώ το τελικό αποτέλεσμα είναι εξαιρετικά ευαίσθητο και πρέπει να καλυφθεί με γυαλί για να προστατευθεί. Ο Γάλλος, μεγάλος λάτρης της αρχιτεκτονικής και της τέχνης ξεκινάει ένα ταξίδι στην Παλαιστίνη, την Αίγυπτο, τη Συρία, την Ιταλία, την Τουρκία και την Ελλάδα. Σκοπός του είναι να αποτυπώσει με την τεχνική που μόλις έχει διδαχθεί την αρχιτεκτονική αλλά και τα τοπία των χωρών αυτών. Θα τραβήξει πάνω από 900 φωτογραφίες που είναι και οι παλαιότερες που σώζονται μέχρι σήμερα.

Πρόσοψη και βόρεια κιονοστοιχία του Παρθενώνα στην Ακρόπολη, Αθήνα, 1842. Joseph-Filibert Girault de Prangey

Η δαγκεροτυπία της Ακρόπολης, τραβηγμένη ένα πρωινό από το λόφο των Νυμφών, είναι η παλαιότερη φωτογραφία του ιερού βράχου που υπάρχει. Διακρίνεται καθαρά ο Παρθενώνας, πληγωμένος αλλά υπέροχος. Θολός αλλά μαγικός. Η φωτογραφία είναι και αυτή φθαρμένη, ορατές χαραγματιές δίνουν την εντύπωση μιας βροχής του χρόνου που περνά και φθείρει τα πάντα. Είναι κάποια πράγματα όμως, δημιουργήματα του ανθρώπου που είναι τόσο όμορφα που αντέχουν στη φθορά. Ένα τέτοιο δημιούργημα είναι και ο Παρθενώνας, ένα τέτοιο δημιούργημα είναι αυτή η φωτογραφία. Πολύ πριν την υψηλή ευκρίνεια, όταν η τέχνη ήταν να νοιώθεις.

Η δαγκεροτυπία της Ακρόπολης μαζί με τις υπόλοιπες από το ταξίδι του de Prangey ανακαλύφθηκαν σχεδόν 30 χρόνια μετά το θάνατο του, την δεκαετία του 1920, ξεχασμένες σε μια αποθήκη. Σώθηκαν άλλες τέσσερις από το ταξίδι του στην Αθήνα.

Το Μάιο του 2003, ο Σεΐχης του Κατάρ πλήρωσε το ποσό ρεκόρ των £565,250 για μια δαγκεροτυπία του de Prangey, την ακριβότερη φωτογραφία που πωλήθηκε ποτέ. Όχι, δεν ήταν αυτή, ήταν μία από το ναό του πατέρα της Αθηνάς.