Ψηφιακό «κυνήγι» αρχαιοκαπήλων

Το GlobalXplorer θα μπορούσε να είναι ένα ευφάνταστο ιντερνετικό παιχνίδι περιπέτειας: οπλισμένοι μόνο με το ποντίκι του υπολογιστή τους, οι «παίκτες» αναζητούν τα ίχνη των αρχαιοκαπήλων σε υψηλής ευκρίνειας φωτογραφίες. Σε μια άνυδρη πεδιάδα κοντά σε έναν αρχαίο ναό, το σύνολο από πρόχειρα, στρογγυλά βαθιά σκάμματα και οι γραμμές που άφησαν οι ρόδες φορτηγών στο χώμα αναμφίβολα μαρτυρούν ύποπτη δραστηριότητα. Κάπου αλλού, ένα απολύτως συμμετρικό σχήμα στο έδαφος ίσως είναι η θεμελίωση κάποιου αρχαίου κτίσματος που δεν έχει ακόμη έρθει στο φως. Τα εμπόδια είναι πολλά: τα σύννεφα μπορεί να θολώσουν την εικόνα ανά πάσα στιγμή, ενώ από ψηλά ένας θάμνος δεν μοιάζει πολύ διαφορετικός από μια λαθρανασκαφή.

Η δουλειά απαιτεί υψηλά επίπεδα συγκέντρωσης και είναι αρκετά κοπιαστική, ιδιαίτερα για ένα μη εξασκημένο μάτι, όμως η ανταμοιβή είναι σημαντική, γιατί το «παιχνίδι» δεν εκτυλίσσεται σε κάποιο ψηφιακό σύμπαν αλλά στη Γη: Η πλατφόρμα που ίδρυσε πρόσφατα η «διαστημική αρχαιολόγος», αιγυπτιολόγος και ανθρωπολόγος Σάρα Πάρκακ, επιτρέπει στους χρήστες του Διαδικτύου να μελετήσουν πραγματικές δορυφορικές λήψεις συμβάλλοντας στη διάσωση της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Με ένα κλικ, εφιστούν την προσοχή των διαχειριστών του σάιτ σε ένα σημείο ενδιαφέροντος, ενώ η συνεισφορά τους βαθμολογείται ανάλογα με το πόσοι άλλοι χρήστες συμφωνούν μαζί τους.

Ήδη, οι πάνω από 30.000 επαγγελματίες και ερασιτέχνες «εξερευνητές» του GlobalXplorer έχουν ελέγξει σχεδόν 5,5 εκατ. πλακίδια (τα μικρά τμήματα των φωτογραφιών που εμφανίζονται διαδοχικά στην οθόνη). Οι εικόνες εμφανίζονται με τυχαία σειρά και δεν συνοδεύονται από συντεταγμένες, αφού κάτι τέτοιο θα μπορούσε να διευκολύνει το έργο των αρχαιοκαπήλων. Η πρώτη «αποστολή» έχει ως προορισμό το Περού και πληροφορίες σχετικά με τις αρχαιότητες της χώρας και τις απειλές που υφίστανται παρέχονται χάρη σε μια συνεργασία με το National Geographic και το τοπικό υπουργείο Πολιτισμού. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Σάρα Πάρκακ και της ομάδας της, λιγότερο από ένα εκατοστό του παγκόσμιου αρχαιολογικού πλούτου έχει εντοπιστεί ή εξερευνηθεί. Μέσω της πλατφόρμας, οι αρχαιολόγοι αποκτούν χιλιάδες ή και εκατομμύρια εθελοντές βοηθούς σε όλο τον κόσμο.

H Πάρκακ, που περνάει το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου της αναζητώντας κατάλοιπα αρχαίων πολιτισμών σε δορυφορικές εικόνες, έχει συμβάλει άμεσα ή έμμεσα στον εντοπισμό 17 πιθανών πυραμίδων, καθώς και πάνω από τριών χιλιάδων πιθανών ξεχασμένων οικισμών. Το 2016 απέσπασε το βραβείο ΤΕD και χρησιμοποίησε το χρηματικό έπαθλο (1 εκατ. δολάρια) για να δημιουργήσει το GlobalXplorer, φιλοδοξώντας να φέρει «την επανάσταση στον χώρο της σύγχρονης αρχαιολογίας». Μακροπρόθεσμα, ελπίζει στην ίδρυση ενός ερευνητικού ινστιτούτου αλλά και στην εκτόξευση ενός δορυφόρου που θα εξυπηρετεί αποκλειστικά τις ανάγκες των αρχαιολόγων.

kathimerini.gr