Στον λαβύρινθο του Ανακτόρου της Ζωμίνθου

Το πολύπλοκο Μινωικό Ανάκτορο της Ζωμίνθου στον Ψηλορείτη ξεπέρασε σε μέγεθος τους αρχικούς υπολογισμούς, έχει ήδη φτάσει με τη φετινή ανασκαφή τα 1.800 τ.μ. και συνεχίζει…

«Οι διάδρομοι από Βορρά προς Νότο δημιουργούν μια λαβυρινθώδη εικόνα και εγώ ακόμη χάνομαι όταν είναι να πάω από το ένα δωμάτιο στο άλλο», τονίζει η αρχαιολόγος Έφη Σαπουνά-Σακελλαράκη, η οποία διευθύνει την ανασκαφή υπό την αιγίδα της Αρχαιολογικής Εταιρείας. Το ανασκαφικό έργο προχωρά αποκαλύπτοντας νέους χώρους, όπως πολυτελείς αίθουσες με θραύσματα χρωματιστών κονιαμάτων τα οποία είναι τμήματα νέων τοιχογραφιών.

Εντυπωσιακό είναι το εργαστήριο επεξεργασίας χαλκού, το οποίο βρέθηκε φέτος, ενώ ένα χάλκινο σφραγιστικό δαχτυλίδι με την παράσταση θεάς και ενός λατρευτή, πλήθος ρυτών, σφραγίδες, ένα χάλκινο μαχαιρίδιο, πολλές χύτρες, ένα εξαιρετικό μενταγιόν συνθέτουν μερικά από τα καινούργια δεδομένα.

•Κυρία Σαπουνά-Σακελλαράκη, το κτίριο επεκτείνεται διαρκώς, πού θα φτάσει;

Βεβαίως, το κτίριο έχει επεκταθεί προς όλες τις κατευθύνσεις, φέτος έχουν ανασκαφεί έξι τομείς.

Επομένως συμπληρώνεται πλέον το κέλυφος του κεντρικού Ανακτόρου, το οποίο λέγαμε αρχικά πως ήταν 1.600 τ.μ., αλλά τώρα έχει ξεπεράσει η έκτασή του τα 1.800 τ.μ.

Σε δύο ή τρία σημεία έχουμε τρεις ορόφους, όπως το δωμάτιο που συντηρείται τώρα το οποίο είναι σε στιλ ρετιρέ. Αρχιτεκτονικά, η μία αίθουσα που ανασκάπτουμε έχει υπόστυλους κίονες με πεσσούς, η βάση των οποίων είναι δουλεμένη κυκλικά, είναι εκλεπτυσμένης μορφής, με υψηλή αισθητική.

• Υπάρχουν νέες αίθουσες με αρχιτεκτονική σημασία;

Βεβαίως, αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον παρουσιάζει κατ' αρχάς μία είσοδος η οποία ανακαλύφθηκε φέτος στο νοτιοανατολικό τμήμα του Ανακτόρου, ανάμεσα σε έναν σωρό λίθων που είχαν προκαλέσει οι λαθρανασκαφείς της δεκαετίας του 1960.

Ωστόσο μπορέσαμε να διακρίνουμε μνημειώδεις κλίμακες και μία είσοδο πολύ σημαντική του κτιρίου, η οποία θα εξυπηρετούσε τους ερχόμενους επισκέπτες από τον Νότο, δηλαδή τη Μεσσαρά.

Παντού βρίσκουμε σκάλες οι οποίες οδηγούν από το ένα επίπεδο στο άλλο. Αυτό καταδεικνύει την πολυπλοκότητα του κτιρίου, την ύπαρξη ορόφων και την ευφυή αρχιτεκτονική του σύλληψη.

Εξαιρετική εντύπωση προκαλεί η ανασκαφή δύο χώρων στη βορειοανατολική πλευρά, οι οποίοι έδωσαν χρωματιστά κονιάματα, τμήματα δηλαδή τοιχογραφιών τα οποία θα μελετηθούν τώρα.

• Είχατε βρει και στο παρελθόν τοιχογραφίες...

Ειδικευμένη συντηρήτρια μελετά τις παλιότερες τοιχογραφίες, οι οποίες έχουν πουλιά, θαλάσσια τοπία με ψάρια κ.λπ.

Οι καινούργιες τοιχογραφίες θα αποκατασταθούν διότι είναι αποσπασματικά στοιχεία λόγω των ογκωδών λίθων που έπεσαν στο κτίριο και τις θρυμμάτισαν.

Είναι χαρακτηριστικό πως σε όλα τα βορινά δωμάτια όπου εντοπίζαμε κονιάματα τα προηγούμενα χρόνια, τώρα ανακαλύπτουμε πως ήταν τοιχογραφίες. Αυτό αποδεικνύει πως λειτούργησαν ως κατοικίες υψηλών προσώπων μαζί με όλα τα υπόλοιπα αρχιτεκτονικά στοιχεία, όπως τα χτιστά θρανία, που συνηγορούν σε αυτό. Κάποιες από αυτές τις αίθουσες ήταν αίθουσες συγκεντρώσεων, εκ των οποίων οι δύο είχαν και εστία, που ίσως δείχνει τις διαφορετικές μυητικές πράξεις που γίνονταν.

Υπάρχει και ένα δωμάτιο με υφαντικά βάρη, το οποίο είναι μόνο για γυναίκες, όπως αντιστοίχως και στην Κνωσό.

Σε όλες σχεδόν τις αίθουσες ήταν τοποθετημένοι τεράστιοι πίθοι, σαν σεντούκια, και λειτουργούσαν ως προσωπική αποθήκη των ενοίκων. Οι ένοικοι εδώ ήταν της δυναστείας της Κνωσού, όλα τα στοιχεία πλέον συγκλίνουν προς τα εκεί.

• Νέα εργαστήρια εντοπίσατε;

Τώρα ανακαλύψαμε μία αίθουσα η οποία είναι εργαστήριο επεξεργασίας χαλκού. Σ' αυτό, εκτός από τη δεξαμενή επεξεργασίας χαλκού, έχουν βρεθεί πολλές κατασκευές μεγαλύτερες ή μικρότερες που δείχνουν τα διάφορα στάδια επεξεργασίας του εν λόγω υλικού και των αντικειμένων κατασκευής.

Σε όλους τους χώρους εντοπίσαμε σιδηρούχες πέτρες, τις οποίες χρησιμοποιούσαν για τα μέταλλα, και τις εξετάζει ο ειδικός επιστήμονας Χαράλαμπος Φασουλάς από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης.

Κάτι άλλο το οποίο είναι συνέχεια αυτού που είχε βρει ο Σακελλαράκης είναι το εργαστήριο επεξεργασίας ορείας κρυστάλλου. Το πέτρωμα αυτό είναι υψηλής αισθητικής και το εντοπίζουμε σε αφθονία σε όλο σχεδόν τον ανακτορικό χώρο. Το χρησιμοποιούσαν για κατασκευή πολυτελών αντικειμένων, σφραγίδων κ.λπ. Σε ένα άλλο τμήμα του Ανακτόρου βρέθηκε ένας αποθέτης απορριμμάτων από το κεραμικό εργαστήριο που είχαμε εντοπίσει παλιότερα και μας έχει δώσει πολλά ρυτά, κύπελλα σε θραυσματική μορφή κ.λπ.

Πάνω από το εργαστήριο επεξεργασίας χαλκού υπάρχει ένα πολυτελές δωμάτιο στο οποίο εντοπίσαμε πολύ σημαντικά αντικείμενα, όπως ένα μενταγιόν και μία σφραγίδα ανάμεσα σε πλούσια κεραμική.

Αριστερά: Σφραγίδα από στεατίτη με παράσταση πτηνόμορφης, φτερωτής γυναικείας μορφής. Δεξιά:Χάλκινο ειδώλιο ανδρικής μορφής

• Πώς εξηγείται αυτό το πλήθος σφραγίδων στη Ζώμινθο;

Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι βρίσκουμε συνεχώς σφραγίδες και ένα χάλκινο σφραγιστικό δαχτυλίδι με την παράσταση θεάς και ενός λατρευτή.

Οι σφραγίδες συνήθως συναντώνται στα νεκροταφεία διότι τις παίρνει μαζί του ο νεκρός. Δεν βρίσκονται σε οικίες ή ανάκτορα.

Στην περίπτωση της Ζωμίνθου, η πληθώρα των σφραγίδων σημαίνει πως ήταν θρησκευτικά αφιερώματα.

Η Ζώμινθος, εκτός από πολιτικό, πολιτιστικό και οικονομικό κέντρο, υπήρξε και θρησκευτικό κέντρο, το οποίο υποκαθιστούσε τους χειμερινούς μήνες το Ιδαίο Αντρο, όταν αυτό δεν ήταν προσβάσιμο.

Αυτό επιβεβαιώνεται από τον μεγάλο αριθμό των τελετουργικών αγγείων που βρέθηκαν, όπως ρυτά, χάλκινες και οστέινες περόνες κ.λπ.

• Άλλα καινούργια στοιχεία βρέθηκαν φέτος;

Στο ένα δωμάτιο της νοτιοανατολικής πλευράς του Ανακτόρου διαπιστώνεται μυκηναϊκή κατάληψη με πολύ σημαντική κεραμική.

Έχουμε σε όλους τους νότιους χώρους μυκηναϊκή κατάληψη, όπου χωρίζονται οι μεγάλες αίθουσες σε δύο.

Οι Μυκηναίοι δημιουργούσαν με τους κίονες τοίχους. Τα δάπεδα αυτών των δωματίων ήταν βοτσαλωτά με μεγάλη πολυτέλεια.

Οι διάδρομοι από Βορρά σε Νότο δημιουργούν μια λαβυρινθώδη εικόνα. Το παλιό Ανάκτορο της Ζωμίνθου (παλαιοανακτορική περίοδος), το οποίο έχει χτιστεί το 2000 π.Χ., εκτείνεται και έξω, σε μεγαλύτερη ακτίνα από το κέλυφος του κεντρικού κτιρίου, το οποίο χτίστηκε το 1700 π.Χ.

Έχουμε δηλαδή συνεχείς αλλαγές μέχρι και τη μυκηναϊκή περίοδο του 1400 π.Χ. Οι Μυκηναίοι επεκτείνονται και στην ανατολική πλευρά εκτός Ανακτόρου, που φτάνει στο βενετσάνικο τυροκομείο.

Υπάρχει όμως και η ρωμαϊκή περίοδος. Οι Ρωμαίοι εκμεταλλεύονται τον χώρο και χτίζουν πάνω στο μινωικό ανάκτορο ένα άλλο κτίριο, το οποίο εμείς αποτυπώσαμε και φωτογραφίσαμε.

Εφέτος βρήκαμε και ένα νόμισμα του Μάρκου Αυρηλίου, το οποίο αποκαλύπτει και πότε ήρθαν εδώ. Στα ρωμαϊκά χρόνια υπήρξε η δεύτερη μεγάλη ακμή του Ιδαίου Άντρου - η πρώτη μεγάλη άνθηση ήταν αυτή του 8ου π.Χ. αιώνα.

Πηγές: Π. Γεωργούδης, Εφημερίδα των Συντάκτων, Ανασκαφή