Ρωμαϊκό πορτρέτο κρυμμένο σε αρχαία ζωγραφική

Λιωμένη λάβα, ηφαιστειακή τέφρα, σύγχρονη ρύπανση, αλάτι, υγρασία. Το ζωγραφισμένο πορτρέτο μιας Ρωμαίας έχει περάσει όλες τις παραπάνω κακουχίες.

Οι επιστήμονες αναφέρουν τώρα ότι ένας νέος τύπος τεχνολογίας υψηλής ανάλυσης ακτίνων Χ τους βοηθά να ανακαλύψουν πόσο εκπληκτικό ήταν το αρχικό πορτρέτο. Η τεχνική θα μπορούσε να βοηθήσει τους συντηρητές να αποκαταστήσουν με ακρίβεια την αρχική εικόνα και σε άλλα αρχαία έργα τέχνης.

Οι ερευνητές παρουσίασαν την έρευνά τους στην 254η Εθνική Συνάντηση & Έκθεση της Αμερικανικής Χημικής Εταιρείας (ACS), κατά τη διάρκεια της οποίας θα παρουσιαστούν σχεδόν 9.400 έρευνες καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα επιστημονικών θεμάτων.

«Η επιστήμη μας επιτρέπει να πλησιάσουμε τους ανθρώπους που ζούσαν στο Ηράκλειο», δηλώνει η Eleonora Del Federico, Ph.D. «Ανακαλύπτοντας τις λεπτομέρειες των τοιχογραφιών, οι οποίες δεν είναι πλέον ορατές με γυμνό οφθαλμό, ανακαλύπτουμε κατ' ουσίαν τους ίδιους τους αρχαίους ανθρώπους. Έτσι, μαθαίνοντας περισσότερα για τα υλικά και τις τεχνικές που χρησιμοποιούσαν, θα βοηθηθούμε στο να διατηρήσουμε καλύτερα την συγκεκριμένη τέχνη για τις μελλοντικές γενιές».

Το Ηράκλειο (Herculaneum) ήταν μια αρχαία ρωμαϊκή πόλη στην ιταλική ακτή, κοντά στη σημερινή Νάπολη. Η πόλη, μαζί με την γειτονική Πομπηία, καταστράφηκε κατά τη διάρκεια της έκρηξης του Βεζούβιου το 79 π.Χ. Για αιώνες, το Ηράκλειο ήταν θαμμένο κάτω από 20 μέτρα ηφαιστειακού υλικού, γεγονός που συνέβαλε στη διατήρηση μεγάλου μέρους των έργων τέχνης στην αρχαία πόλη. Κατά ειρωνικό τρόπο, μόλις ανακαλύφθηκε το Ηράκλειο και ξεκίνησε η ανασκαφή στα μέσα του 19ου αιώνα, πολλά από τα ζωγραφικά έργα, μαζί με τοιχογραφίες και αγάλματα άρχισαν να αλλοιώνονται.

Η υγρασία, οι μεταβολές της θερμοκρασίας, το αλάτι και άλλοι ατμοσφαιρικοί παράγοντες έχουν κάνει τις περισσότερες ζημιές. Το πορτρέτο της νεαρής γυναίκας, για παράδειγμα, βρέθηκε πριν από περίπου 70 χρόνια. Η Del Federico, μέλος του Pratt Institute's School of Liberal Arts and Sciences, υποθέτει ότι, όταν αποκαλύφθηκε για πρώτη φορά, η εικόνα ήταν πιθανότατα εκπληκτική. Αλλά μόλις λίγες δεκαετίες μετά, η έκθεση στα παραπάνω στοιχεία έχει προκαλέσει ανυπολόγιστη βλάβη σε αυτό.

Για να βοηθήσουν τους επιστήμονες που εμπλέκονται στο Herculaneum Conservation Project και να καταλάβουν καλύτερα τι πρέπει να κάνουν για να διατηρήσουν το συγκεκριμένο έργο τέχνης, η Del Federico και οι συνεργάτες της στο Ινστιτούτο Pratt και η XGLab SRL προσπάθησαν να μάθουν περισσότερα για τις τοιχογραφίες που ήταν κρυμμένες κάτω από τη συσσώρευση στρώσεων κρυσταλλικού αλατιού.

Σε μια πρωτοποριακή για τον τομέα της έρευνα, οι μελετητές χρησιμοποίησαν ένα πρόσφατα κατασκευασμένο φορητό μακροσκοπικό όργανο φθορισμού ακτίνων Χ (macro XRF), που το ονόμασαν ELIO από την XGLab SRL, για να ανιχνεύσουν και να αναλύσουν την ζωγραφική εικόνα της νεαρής γυναίκας του Ηρακλείου. Αυτό το νέο εργαλείο επιτρέπει στους επιστήμονες να αναλύουν μια ζωγραφική εικόνα χωρίς να την καταστρέφουν και χωρίς να χρειάζεται να την μετακινήσουν ή να φέρουν τη συσκευή σε άμεση επαφή μαζί της.

Το ELIO μπορεί να παράγει χάρτες των επιμέρους στοιχείων του πορτρέτου, όπως του σιδήρου, του μόλυβδου και του χαλκού. Η Del Federico δηλώνει ότι αυτές οι πληροφορίες θα βοηθήσουν τους συντηρητές να επιλέξουν τους κατάλληλους διαλύτες καθαρισμού που είναι συμβατοί με τα συγκεκριμένα στοιχεία και ενδεχομένως να επιτρέψουν την αποκατάσταση πολλών από αυτά στην αρχική τους μεγαλοπρέπεια.

Αφού χρησιμοποίησε την παραπάνω μέθοδο, η Del Federico έμεινε έκπληκτη με την ποσότητα των λεπτομερειών που αποκαλύφθηκαν. Η ανάλυση έδειξε ότι ο καλλιτέχνης είχε ζωγραφίσει τη νεαρή γυναίκα με μια χρωστική ουσία που είχε ως βάση της το σίδηρο και στη συνέχεια τόνισε το περίγραμμα των ματιών της με μια χρωστική ουσία μολύβδου. Τα υψηλά επίπεδα καλίου στα μάγουλα της έδειχναν ότι χρησιμοποιήθηκε απόχρωση του πράσινου ως υπόστρωμα προκειμένου να βοηθήσει στη δημιουργία του χρώματος της επιδερμίδας. Αλλά η ανάλυση αποκάλυψε επίσης περισσότερα.

«Αυτή η νεαρή γυναίκα έχει φύγει για πάντα, αλλά η μελέτη μας αποκάλυψε με αξιοσημείωτη λεπτομέρεια την ανθρωπιά της, τη στοχαστική έκφραση της και την ομορφιά της», λέει η Del Federico.

Πηγές: The Archaeology News Network, Ανασκαφή