Το παγώνι στην Ελληνική μυθολογία

Το παγώνι παίζει ρόλο στην αρχαία Ελληνική μυθολογία ως σύμβολο της θεάς Ήρας, της συζύγου του Δία. Αρχικά από την Ινδία, όπου ήταν σύμβολο της βασιλείας, μεταφέρθηκαν αργότερα στην αρχαία Βαβυλώνα από Ινδούς εμπόρους πριν από πολλούς αιώνες.

Όπως πολλά πράγματα, το παγώνι και ο συμβολισμός του ήρθαν στην αρχαία Ελλάδα από τη Βαβυλώνα — αλλά πήραν Ελληνική προέλευση όταν έγιναν σύμβολο της θεάς Ήρας, της οποίας τραβούσαν το άρμα της.

Η Ήρα, η θεά των άστρων και των ουρανών, δεν ήταν μόνο η αδερφή αλλά και η σύζυγος του Έλληνα θεού Δία, του βασιλιά όλων των θεών στον Όλυμπο.

Σήμερα στην Ινδία το παγώνι είναι προστατευόμενο είδος. Και παλαιότερα όμως βρισκόταν υπό ένα ιδιότυπο ανάλογο καθεστώς, καθώς θεωρείτο ότι το προστατεύουν οι Θεοί και ήταν μάλιστα σύνηθες να βρίσκεται σε ναούς και στις αυλές των πλούσιων σπιτιών.

Στον Ινδουισμό, το παγώνι συμβολίζει τον ίππο του άρχοντα Kartikeya, ο οποίος είναι θεός του πολέμου. Κατά τον μύθο, ένας δαίμονας, ο Surapadman, χωρίστηκε σε δυο μέρη από τον Kartikeya και ο ελεήμων άρχοντας μετέτρεψε τα δυο ξεχωριστά τμήματα που προέκυψαν σε αναπόσπαστα κομμάτια του εαυτού του.

Το ένα εξ' αυτών μεταμορφώθηκε σε παγώνι (λαμβάνοντας τον ρόλο του ίππου του άρχοντα Kartikeya), ενώ το άλλο πήρε τη μορφή του κόκκορα ο οποίος κοσμεί τη σημαία του Θεού, συμβολίζοντας παράλληλα τη δύναμη της σοφίας. Το παγώνι επίσης, καθώς απλώνει το θαυμάσιο πτέρωμα της ουράς του, παραπέμπει στη θεία φύση του άρχοντα.

Φτερά παγωνιού ακόμη, θα συναντήσουμε να κοσμούν το έμβλημα του Λόρδου Krishna, ένα είδωλο του θεού Βισνού, μίας από της οντότητες του Τριμουρτί (ανάλογα προς την τριαδικότητα του Χριστιανισμού, που εκφράζεται αντίστοιχα μέσω της Αγίας Τριάδας η οποία αντιπροσωπεύει την αδιαίρετη ολότητα, τον Θεό, μέσω τριών υποστάσεων).

Στον Σινχαλικό ζωδιακό κύκλο, το παγώνι συμβολίζει το τρίτο ζώδιο.

Η βουδιστική θεότητα Mahamayuri απεικονίζεται σε ένα παγώνι, ως μέσο μετακίνησής της. Τα πτηνά αυτά ακόμα, φαίνεται να στηρίζουν τον θρόνο του Αμιτάμπα, το ρουμπινί - κόκκινο του ηλιοβασιλέματος - χρωματισμένο αρχέτυπο Βούδα του Αιώνιου Φωτός.

Το κάλεσμα του παγωνιού είναι δυνατό και τραχύ, περιλαμβάνει φθόγγους "μει - ου" μαζί με διακεκομμένες κραυγές "κα - αν" που επαναλαμβάνονται γρήγορα, 6 - 8 φορές, καθώς ταυτόχρονα κινεί το κεφάλι και τον λαιμό του. Όταν αντιληφθεί πως υπάρχει στα πέριξ κάποιο αρπακτικό, σημαίνει άμεσα συναγερμό και έτσι ειδοποιεί όλα τα ζώα της περιοχής για τον κίνδυνο αυτόν.

Φωνή παγωνιού (14'')

Αν και κατάγεται από την Ινδία, στη Βαβυλωνία και στην Περσία το παγώνι θεωρείται θεματοφύλακας (έμβλημα βασιλείας) για μέλη αυτοκρατορικών οικογενειών, και συχνά εμφανίζεται σε χαρακτικές αναπαραστάσεις θρόνων. Επίσης ανάλογη συμβολική σημασία έχει και στην Ινδία, υποδεικνύοντας τη βασιλική καταγωγή.

Η πρώτη μεγάλη δυναστεία, γνωστή ως Αυτοκρατορία Mauryan, που κυριάρχησε στην αρχαία Ινδική υποήπειρο περίπου τον 3ο αιώνα π.Χ. με πληθυσμό περίπου 50-60 εκατομμύρια, ήταν μια από τις πιο πολυπληθείς αυτοκρατορίες της Αρχαιότητας και το όνομα της σήμαινε "αυτοί που προέρχονται από το παγώνι, 'of the peacock’".

Η ίδια η λέξη "Maurya" προέρχεται από τη σανσκριτική "Mayura", που είναι και ο πιο δημοφιλής όρος που έχει χρησιμοποιηθεί στη διάλεκτο αυτή για το παγώνι. Ετυμολογικά ωστόσο, η λέξη Mayura πηγάζει από τη ρίζα "mi" που σημαίνει "να σκοτώσεις", προερχόμενη προφανώς από το ότι το παγώνι ήταν "ο φονιάς των φιδιών".

Ως θέματα λοιπόν στην τέχνη και τη διακόσμηση, τα παγώνια είχαν θέση στις βασιλικές αυλές της Ινδίας επί χιλιάδες χρόνια.

Στην Αρχαία Ελλάδα έγινε γνωστό μετά την εκστρατεία του Μ.Αλεξάνδρου στις Ινδίες και αναφέρεται από τον Αριστοτέλη ως "περσικό πουλί". Στην ελληνική μυθολογία, εμφανίζεται κατ' αρχήν ως πτηνό του θεού Πάνα, ο οποίος στη συνέχεια το δώρισε στην θεά Ήρα.

Κατά τον μύθο, ο υπηρέτης της Ήρας, Άργος ο Πανόπτης (όχι ο ιδρυτής του Άργους), ένα θηριώδες δύσμορφο πλάσμα με εκατό μάτια, εκτελούσε χρέη δεσμοφύλακα της Ιούς, ερωμένης του Δία, ώστε να παρεμποδιστεί κάθε συνεύρεσή τους. Μετά τη δολοφονία του Άργου από τον Ερμή, η Ήρα σκόρπισε τα μάτια του αγαπημένου της υπηρέτη στο πτέρωμα του παγωνιού και προέκυψε αυτό το μοναδικό μοτίβο της ουράς του.

Σε αγγεία παρατηρούμε το άρμα της Ήρας να σέρνεται από παγώνια.

Στους βιβλικούς χρόνους, αναφέρονται τα παγώνια ως μέρος του θησαυρού της αυλής του βασιλιά Σολομώντα.

Στον Περσικό πολιτισμό, αντιπροσωπεύουν τη βασιλική εξουσία, ενώ δύο παγώνια πλαισιώνουν το δέντρο της ζωής, υποδηλώνοντας τη δυαδικότητα της ανθρώπινης φύσης.

Η μοναρχία του Ιράν αναφέρεται ως "ο Θρόνος του Παγωνιού". Πράγματι, ο Θρόνος του Παγωνιού θεωρούνταν ένα από τα σημαντικότερα δείγματα πλούτου. Ήταν επενδυμένος με πολλά διαμάντια, και λέγεται πως είχε πάνω του 108 ρουμπίνια και 116 σμαράγδια. Στον θόλο του υπήρχε ένα χρυσό παγώνι, από το οποίο προέκυψε η ονομασία του. Ο θρόνος συναρμολογούνταν και χρησιμοποιούνταν μόνο σε μεγάλες εορταστικές περιστάσεις.

Η παρατήρηση πως τα φτερά του παγωνιού δεν χάνουν τη λάμψη και το χρώμα τους με την πάροδο του χρόνου, οδήγησε τους αρχαίους Ρωμαίους να προσδώσουν έναν συμβολισμό αθανασίας στο πτηνό αυτό, στολίζοντας τις νεκρικές τελετές με φτερά του, κάτι που υιοθετήθηκε και εντάχθηκε και στη χριστιανική θρησκεία κατόπιν, ως αντιπροσωπεύον την πεποίθηση της ανάστασης. Ακόμα τα μοτίβα της ουράς του, παραπέμπουν στα μάτια του Θεού ως τον "τα πάντα επιβλέποντα".

Παρ' όλ' αυτά όμως, κατά περίεργο τρόπο σε πολλά δυτικοευρωπαϊκά παραμύθια, το παγώνι παρουσιάζεται ως υπεύθυνο της πτώσης των ανθρώπων. Κυριαρχούσε η πεποίθηση ότι τα παγώνια είναι απρόσβλητα από το δηλητήριο ή ακόμα και ότι σκοπίμως καταναλώνουν δηλητηριώδεις ουσίες, που έκαναν τα περίλαμπρα χρώματα του φτερώματός τους όλο και πιο έντονα, η οποία προκλήθηκε από την ευκολία με την οποία εξολοθρεύουν κάθε είδος φιδιού, ακόμα και τα πλέον δηλητηριώδη.

Νεότερες κυρίως, παραβολικές αναφορές της τέχνης της Αναγέννησης, εμφανίζουν το παγώνι ως παράδειγμα της αμαρτίας της υπερηφάνειας σε απεικονίσεις των επτά θανάσιμων αμαρτημάτων.