Acta Diurna: Η πρώτη Ρωμαϊκή εφημερίδα

Ρωμαϊκή αγορά λουλουδιών, πίνακας του Lawrence Alma-Tadema (1836-1912)

Σύμφωνα με τον Κικέρωνα, από την αρχή της Ρωμαϊκής ιστορίας ο Ύπατος Ποντίφικας συγκέντρωνε σε έναν λευκό πίνακα τα πιο σημαντικά γεγονότα που είχαν συμβεί στη Ρώμη κατά τη διάρκεια του έτους, καθώς και τα ονόματα των προξένων και άλλων δικαστών της Δημοκρατίας, και τον αναρτούσε σε δημόσιο χώρο όπου μπορούσαν να τον διαβάσουν όλοι.

Τα αρχεία αυτά ονομάζονταν Annales Maximi και συγκεντρώνονταν κάθε χρόνο μέχρι το 131 μ.Χ., για λόγους που δεν εξηγεί ο Κικέρων. Από εκείνο το έτος και μετά, τα χρονικά άρχισαν να συντάσσονται από συγγραφείς, αλλά ιδιωτικά.

Στην καθημερινότητά τους, πέρα από τα λαϊκά κουτσομπολιά και τα νέα από στόμα σε στόμα, οι πολίτες της Ρώμης δεν είχαν καμία επίσημη πηγή πληροφοριών που θα τους παρείχε γνώση για το τι συνέβαινε στην πόλη. Γι' αυτό το λόγο, το 59 π.Χ., ο Ιούλιος Καίσαρας αποφάσισε ότι ήταν απαραίτητο να δημιουργηθεί ένα είδος ημερήσιου δελτίου που θα κάλυπτε αυτό το κενό.

Εκείνη τη χρονιά διέταξε τους δημόσιους αξιωματούχους να δημοσιεύουν καθημερινά, στον ίδιο λευκό πίνακα (album, όπως αποκαλούνταν) που χρησιμοποιούνταν παλαιότερα για τα ετήσια, και να αναρτούν αυτούς τους πίνακες σε δημόσιους χώρους, όπως η Αγορά της Ρώμης, για να τους διαβάσουν όλοι.

Οι πίνακες ονομάζονταν Acta diurna (στην κυριολεξία, καθημερινά γεγονότα) και λόγω των χαρακτηριστικών τους, πολλοί ιστορικοί θεωρούν ότι ήταν οι πρώτες εφημερίδες. Σύμφωνα με τον Λουίς Αλμπέρτο Ερνάντο, είναι το πρώτο αξιόπιστο παράδειγμα δημοσιογραφίας στην ιστορία της ανθρωπότητας, αν και, όπως είναι λογικό, δεν έχει όλα τα χαρακτηριστικά που απαιτούνται σήμερα, αλλά έχει πολλά περισσότερα από όσα θα μπορούσε κανείς να φανταστεί.

Οι πίνακες δεν περιλάμβαναν μόνο θέματα που αντιμετώπιζε η Γερουσία, αλλά συμπληρώνονταν με κοινωνικά κουτσομπολιά, εξαιρετικά, περίεργα ή ενδιαφέροντα γεγονότα, πληροφορίες για εγκλήματα, κατασκευή νέων κτιρίων και διάφορα κοινωνικά νέα (γεννήσεις, γάμοι, διαζύγια, θάνατοι), στρατιωτικής ή δημόσιας φύσης (αναγγελίες δημοσίων αγώνων, γιορτές, προμήθεια σιτηρών κ.λπ.).

Πιθανότατα, δε δημοσιεύονταν καθημερινά, αλλά με κάποια κανονικότητα. Αφού είχαν εκτεθεί για λίγες μέρες, αφαιρούνταν και αποθηκεύονταν μαζί με άλλα δημόσια έγγραφα. Δημόσιοι και ιδιωτικοί γραφείς έκαναν αντίγραφα, προσθέτοντας και άλλες τρέχουσες πληροφορίες, και τους έστελναν στις επαρχίες όπου τους δημοσιοποιούσαν και εκεί.

Comparison, του Lawrence Alma-Tadema (1836-1912)

Μετά το θάνατο του Καίσαρα, ο Αύγουστος συνέχισε τη δημοσίευση των πινάκων, αναγνωρίζοντας τη χρησιμότητά τους ως κυβερνητική προπαγάνδα, αν και απέκλεισε από αυτούς τις λεπτομέρειες των συνόδων της Γερουσίας. Ορισμένοι μελετητές πιστεύουν ότι ίσως περιείχαν και γραφικές αναπαραστάσεις μαχών και νικών της αυτοκρατορίας, παρόμοιες με τις παραστάσεις στις αψίδες του θριάμβου.

Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος αφηγείται πολλές ιστορίες που διάβασε στον Acta diurna -μία για την πίστη ενός σκύλου στον αφέντη του, μία για τη σύγκρουση δύο οικογενειών κατά τη διάρκεια μιας κηδείας και μία για μια δίκη. Ο Ρωμαίος ιστορικός ελληνικής καταγωγής (που διετέλεσε και ύπατος κατά την Ρωμαϊκή περίοδο) Δίων Κάσσιος ή Δίων Κάσσιος Κοκκηϊανός αναφέρει την ιστορία ενός αρχιτέκτονα που έσωσε μια στοά από την κατάρρευση, αλλά μόνο για να σημειώσει ότι ο αυτοκράτορας Τιβέριος δεν επέτρεψε να δημοσιευτεί το όνομα του σωτήρα, καθώς ζήλευε το επίτευγμα του αρχιτέκτονα.

Ο Σενέκας παραπονιόταν ότι η Acta δημοσίευε μακροσκελείς καταλόγους διαζυγίων.

Οι Acta diurna δημοσιεύτηκαν μέχρι το 235 μ.Χ. ή πιθανώς μέχρι τη μεταφορά της αυτοκρατορικής πρωτεύουσας στην Κωνσταντινούπολη το 330 μ.Χ.. Δεν έχει σωθεί κανένα πρωτότυπο απόσπασμα, μόνο όσα αναφέρονται σε έργα συγγραφέων όπως ο Τάκιτος ή ο Σουετώνιος. Είναι γνωστό ότι όλοι οι Acta περιελάμβαναν, στο τέλος των ειδήσεων και των ανακοινώσεων, τη φράση "publicare et propagare" (δημοσιεύω και διαδίδω), δηλαδή την υποχρέωση όλων των πολιτών και μη, να τις δημοσιοποιούν και να τις διαδίδουν.

Από: amusing planet, 3otiko