Κήυξ & Αλκυόνη

Γράφει ο Χείλων

Η Αλκυόνη έπεσε τρέμοντας, κλαίγοντας, αγκαλιάζοντας τον σύζυγό της με ανείπωτη θλίψη, και αφού είπε ένα ύστατο αντίο…….ξεψύχησε. Οβίδιος Μεταμορφώσεις 11.458

Ο βασιλιάς Κήυξ της Τραχίδας (πόλη της Τραχινίας νότια της Θεσσαλίας) και η σύζυγός του Αλκυόνη μεταμορφώθηκαν, σε πτηνά από τον Δία, λόγω της άκρατης αλαζονείας τους.

Όταν παντρεύτηκε ο Κήυξ (γιός του Εωσφόρου και της Φιλονίδος) την Αλκυόνη (κόρη του θεού των ανέμων Αιόλου και της Εναρέτης) έγιναν ένα ταιριαστό ζευγάρι και ζούσαν ευτυχισμένοι στο βασίλειό τους. Θεοί και θνητοί τους θαύμαζαν για τη φυσική ομορφιά, αλλά και για τη μεγάλη αγάπη που είχε ο ένας για τον άλλον. Τόση ήταν η αγάπη τους και τόσο ευτυχισμένες οι μέρες τους, που σιγά- σιγά άρχισαν να νιώθουν ότι είναι θεοί ή τουλάχιστον ίσοι με τους θεούς. Ο Κήυκας ένιωθε σαν τον βασιλιά των θεών Δία και η Αλκυόνη σαν τη θεά Ήρα. Δεν άργησαν μάλιστα να φωνάζουν χαϊδευτικά ο ένας τον άλλο με αυτά ακριβώς τα ονόματα….Δίας ο Κήυκας, Ήρα η Αλκυόνη και επιπλέον ζήτησαν και από τους κατοίκους της πόλης να τους αποκαλούν με αυτά τα ονόματα!

Οι κάτοικοι μη έχοντας πρόβλημα υπάκουσαν, αλλά ο Δίας οργίστηκε και αποφάσισε να τους επιβάλλει αυστηρή τιμωρία για την ασέβεια και την αλαζονεία τους, περιμένοντας την κατάλληλη στιγμή να τιμωρήσει το αγαπημένο ζευγάρι, που τόλμησε να συγκριθεί με τους θεούς.

Πίνακας του James Draper που απεικονίζει την Αλκυόνη να αναζητά τον σύζυγό της Κήυκα, με αλκυόνες να πετούν πάνω από το κεφάλι της. Herbert James Draper, Public domain, via Wikimedia Commons

Επισκέψεις

Στον βασιλιά Κήυκα στην Τραχίδα πήγε ο εξόριστος Πηλέας, τον οποίο είχε εκδιώξει από την Αίγινα ο πατέρας του Αιακός μετά το θάνατο του αδελφού του Φώκου. Εκείνη την περίοδο, ο Κήυξ θρηνούσε τον αδελφό του Δαιδαλίωνα, τον οποίο ο Απόλλωνας μετέτρεψε σε γεράκι. Ο Δαιδαλίων ήταν σκληρός, πολεμοχαρής και βίαιος. Ωστόσο, όταν πέθανε η κόρη του Χιόνη (ή Φιλώνη) δεν μπορούσε να βρει παρηγοριά και θρηνούσε συνεχώς το χαμένο παιδί του. Τελικά από στεναχώρια πήδηξε από την κορυφή του Παρνασσού και ενώ έπεφτε μετατράπηκε σε πουλί. Επίσης στην Τραχίδα ήρθε ο Ηρακλής, αφού σκότωσε κατά λάθος τον Εύνομο, γιο του Αρχιτέλη και θέλησε σύμφωνα με το νόμο, να υποστεί την ποινή της εξορίας. Στο δρόμο του προς την Τραχίδα, ο Ηρακλής τόξευσε τον Κένταυρο Νέσσο, διότι προσπάθησε να βιάσει τη σύζυγό του Δηιάνειρα, ενώ διέσχιζε τον ποταμό Έβενο. Έχοντας φτάσει στην Τραχίδα, ο Ηρακλής, βοηθούμενος από τους Αρκάδες που τον συνόδευαν στις εκστρατείες του, κατέκτησε τους Δρύοπες, έναν λαό που ζούσε μεταξύ του Σπερχειού ποταμού και του Παρνασσού και σκότωσε τον βασιλιά τους Λαογόρα. Μετά από αρκετούς πολέμους, ο Ηρακλής πέθανε στην Τραχίδα. Οι γιοι του, αφού διέφυγαν από τον διώκτη του Ηρακλή Ευρυσθέα, ο οποίος είχε αποφασίσει να εκδιώξει τους Ηρακλειδείς από την Ελλάδα, επειδή τους θεωρούσε απειλή για τον θρόνο του στις Μυκήνες, έγιναν δεκτοί από τον Κήυκα για κάποιο διάστημα. Αλλά καθώς ο Ευρυσθέας απαίτησε την παράδοσή τους απειλώντας με πόλεμο, έπρεπε να εγκαταλείψουν την Τραχίδα και να καταφύγουν αλλού. Λέγεται ότι ο Κήυξ τους έστειλε στην Αθήνα, λέγοντας ότι ήταν αδύναμος αλλά ο βασιλιάς Θησέας ήταν αρκετά δυνατός για να τους βοηθήσει και να εναντιωθεί στον Ευρυσθέα.

Το ναυάγιο του Κήυκα. Crispijn van de Passe (I), περίπου 1602 – 1607 Άμστερνταμ, Rijksmuseum

Μοίρα του Κήυκα

Ο Κύηκας ένιωσε μεγάλο πόνο για το χαμό του αδελφού του και ανησυχούσε από κάποια δυσοίωνα σημάδια, που είχε παρατηρήσει μετά τον παράξενο θάνατό του. Έτσι, αποφάσισε να ταξιδέψει στο μαντείο των Δελφών, για να συμβουλευτεί τον Απόλλωνα.. Καθώς το ταξίδι από την ξηρά δεν ήταν ασφαλές λόγω των ληστών στην περιοχή, αποφάσισε να αποπλεύσει. Η Αλκυόνη, που φοβόταν τη θάλασσα και αγαπούσε τον άντρα της, προσπάθησε να τον πείσει να μείνει ή τουλάχιστον να την αφήσει να πάει μαζί του. Αλλά ο Κήυξ δεν ήταν πρόθυμος να εγκαταλείψει το ταξίδι, ούτε να πάρει μαζί του τη γυναίκα του. Οι φόβοι και οι προειδοποιήσεις της Αλκυόνης αποδείχθηκαν αληθινές. Διότι ενώ έπλεε με στη θάλασσα, ο Δίας βρήκε την ευκαιρία να τον τιμωρήσει. Έστειλε μια φοβερή καταιγίδα, με βροντές και αστραπές και το καράβι του έγινε κομμάτια. Αβοήθητος μέσα στη φουρτούνα ο Κύηκας παρασύρθηκε από τα νερά και χάθηκε στο βαθύ πέλαγος. Μόλις που πρόλαβε να προσευχηθεί στα κύματα να μεταφέρουν το σώμα του στην αγαπημένη του σύζυγο. Έτσι, η Ήρα έστειλε την Ίριδα, την αγγελιοφόρο των θεών, στον θεό Ύπνο για να του ζητήσει να στείλει στην Αλκυόνη ένα όραμα με τη μορφή του Κήυκα, να της πει την αλήθεια για τον θάνατό του. Έτσι, ο Ύπνος έστειλε τον γιο του Μορφέα, που μιμείτο την ανθρώπινη μορφή και αυτός παίρνοντας το πρόσωπο και τη μορφή του Κήυκα, στάθηκε γυμνός μπροστά στο κρεβάτι της Αλκυόνης και της είπε την αλήθεια.

Ο Μορφέας μεταμορφωμένος σε Κήυκα παρουσιάζεται στην Αλκυόνη. Tempesta, Antonio, 1606, χαλκογραφία. © Harvard Art Museums/Fogg Museum, B. 747

Αλκυονίδες ημέρες

Μόλις έμαθε η Αλκυόνη τον χαμό του Κήυκα, έσκισε τα μάγουλα και τα ρούχα της, ξερίζωσε τα μαλλιά της και έτρεξε αμέσως στην ακρογιαλιά να τον βρει, γιατί δεν ήθελε να πιστέψει πως είχε πνιγεί. Τρελαμένη, έτρεχε από δω και από κει στις έρημες βαλτώδεις εκβολές των ποταμών και μέσα στις πυκνές καλαμιές, για να βρει τον αγαπημένο της Κήυκα. Κάποια στιγμή είδε στη θάλασσα σπασμένα σανίδια από κάποιο καράβι και κάποια κουρέλια. Τότε κατάλαβε και άρχισε να κλαίει πάνω στο βράχο. Πέρασε η μέρα, έφθασε η νύχτα, ξημέρωσε το επόμενο πρωί κι ήρθε η επόμενη νύχτα και σαν αυτές ακολούθησαν πολλές μέρες και νύχτες, αλλά η Αλκυόνη δε σταματούσε το κλάμα.

Ο Δίας την λυπήθηκε και τη μεταμόρφωσε σε πουλί, για να σταματήσει το κλάμα, τον πόνο και το μαρτύριό της και να μπορεί να ψάχνει στις ακρογιαλιές και στις θάλασσες για να βρει τον αγαπημένο της. Έκτοτε η Αλκυόνη μεταμορφωμένη σε ψαροπούλι ζει κοντά στη θάλασσα και κοιτά διαρκώς τα νερά μήπως και εμφανιστεί πάνω σε κάποιο αφρισμένο κύμα ο αγαπημένος της Κήυκας που εν τω μεταξύ είχε μεταμορφωθεί σε πουλί που ορμά στη θάλασσα για να αρπάξει τη λεία του.

Μεταμόρφωση του Κήυκα και της Αλκυόνης. Ο Κήυκας και η Αλκυόνη είναι μεταμορφωμένοι σε πουλιά. Ο Αίολος κρατώντας ραβδί απειλεί τους ανέμους που είναι συγκεντρωμένοι στη σπηλιά. Bloemaert, Cornelis, 1635-1638, χαλκογραφία. Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο, 1973,0616.31 ψψ

Ακόμα και τότε όμως η δυστυχία δεν την εγκατέλειψε. Διότι αντίθετα από τ’ άλλα πουλιά που γεννούν και κλωσούν τ’ αυγά τους την άνοιξη, η Αλκυόνη γεννούσε τα αυγά της τον Ιανουάριο μέσα στο καταχείμωνο πάνω στους βράχους των ακροθαλασσιών. Ο άγριος χειμώνας και τα μανιασμένα κύματα της θάλασσας κατέστρεφαν τη φωλιά της και έσπαγαν τα αυγά της. Η Αλκυόνη έβαζε τα αυγά της στις σχισμές των βράχων. Όταν όμως μετά την επώαση έβγαιναν τα νεογέννητα πουλάκια, τα ορμητικά κύματα τα άρπαζαν και χάνονταν στη θάλασσα, κάνοντάς την να κλαίει σπαραχτικά. Ο Δίας τη λυπήθηκε ξανά και πήρε την απόφαση για 10-15 μέρες μέσα στο καταχείμωνο να καταλαγιάζουν οι άνεμοι, να ηρεμεί η θάλασσα, να λάμπει ο ήλιος και να ζεσταίνει ο καιρός, ώστε να μπορεί η Αλκυόνη να κλωσάει τα αβγά της και τα πουλάκια της να μπορέσουν να πετάξουν. Εκείνες οι μέρες πήραν το όνομά της και ονομάστηκαν Αλκυονίδες.

Πηγές – βιβλιογραφία

chilonas

http://www.maicar.com/GML/Ceyx.html

https://argolikivivliothiki.gr/2015/01/15/halcyone/

https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/mythology/lexicon/metamorfoseis/page_128.html

Απολλόδωρος 1.7.3-4

Οβίδιος «Μεταμορφώσεις».11.271ff.

Υγίνος «Ιστορίες» 65.