Οι ξεχασμένοι Έλληνες της Ερυθραίας

O Νίκος Ντάλλας, υψηλόβαθμο στέλεχος μεγάλου αυστραλιανού εκδοτικού οίκου και πετυχημένος συγγραφέας, έχει πάθος με τα ταξίδια. Επισκέπτεται, κυρίως, χώρες όπου ζουν ομογενείς. Όχι όμως τις μεγάλες ελληνικές κοινότητες στις ΗΠΑ, την Ευρώπη και την Αυστραλία, αλλά ξεχασμένους Έλληνες της Ασίας και της Αφρικής.

Επισκέπτεται, γνωρίζει τους ομογενείς, συγκεντρώνει στοιχεία, βγάζει φωτογραφίες και γράφει οδοιπορικά για τους "άγνωστους" ή "ξεχασμένους" Έλληνες. Μέχρι σήμερα έχει επισκεφτεί δεκάδες τέτοιες χώρες και έχει καταγράψει πολύτιμα ντοκουμέντα για τον Ελληνισμό τους. Το τελευταίο του ταξίδι ήταν στην Ερυθραία και μεταξύ άλλων έγραψε στο "Νέο Κόσμο": "Στη ζωή μου υπήρξαν διάφορα γεγονότα που με προσέλκυσαν προς αυτήν τη νεογέννητη χώρα.

Στα φοιτητικά μου χρόνια ήμουν ένθερμος παρατηρητής της μάχης του "Δαβίδ εναντίον Γολιάθ", της Ερυθραίας με την Αιθιοπία. Έπειτα είχα διαβάσει το έργο του Αυστραλού συγγραφέα Τόμας Κένελι (Thomas Keneally), «Towards Asmara» («Προς την Ασμάρα»). Μπορεί να ήταν μυθιστόρημα, αλλά πολλά από τα γεγονότα ήταν αυθεντικά. Το έργο βασιζόταν στην Ερυθραία, στην πρόσφατη περίοδο πριν να αποκτήσει την ανεξαρτησία της.

Ο συγγραφέας δεν προβάλει καμία προσπάθεια να κρύψει τη συμπάθειά του σε αυτόν τον αγώνα. Επιπλέον, γνώριζα ότι το ίδρυμα «Φρεντ Χόλοους» (Fred Hollows Foundation), που προωθεί το ιερό αγώνα του αείμνηστου Αυστραλού οφθαλμολόγου, είχε μια μακροχρόνια σχέση με την Ερυθραία. Το 1984 το ίδρυμα άνοιξε ένα εργαστήριο στην πρωτεύουσα Ασμάρα, όπου κατασκεύαζε χαμηλού κόστους ενδοφθάλμιους φακούς, που χρησιμοποιούνται σε εγχειρήσεις καταρράκτη. Πρόσφατα, είχα ταξιδέψει στην Υεμένη, όπου βρίσκεται στην απέναντι πλευρά της Ερυθράς Θάλασσας.

Δεν ήταν δυνατόν να μην πάω και στην Ερυθραία μια και ήμουν τόσο κοντά. Αλλά ο σκοπός του ταξιδιού δεν ήταν μόνο να δω πώς βαδίζει αυτή η νέα χώρα, αλλά ταυτόχρονα να ερευνήσω τι είχε απομείνει από την κάποτε ακμάζουσα Ελληνική κοινότητά της…

Έφτασα στην Ερυθραία μέσω Υεμένης, ούτε μια ώρα δεν ήταν η πτήση. Την πρώτη μου μέρα στην Ερυθραία βρέθηκα περπατώντας στη λεωφόρο Χάρνετ (Απελευθέρωσης). Είναι η κύρια οδός της Ασμάρα και είναι πανέμορφη. Ξαφνιάστηκα με την Ιταλική επιρροή της πόλης παρόλο που είχα διαβάσει σχετικά. Βρισκόμουν στο έδαφος της Ερυθραίας, αλλά δεν αισθανόμουν πλήρως, ότι πράγματι ήμουν στην Αφρική.

Η λεωφόρος Χάρνετ (Harnet) είναι γεμάτη πανέμορφα κτίρια, ζαχαροπλαστεία και καφετέριες που σερβίρουν υπέροχο καφέ. Συχνά ακούγονταν Ιταλικά στο δρόμο, ιδιαίτερα από τους πιο ηλικιωμένους, και το απόγευμα όλοι φορούσαν τα καλά τους και έπαιρναν μέρος στην ιεροτελεστία της πασσεγκιάτας. Για τους ανθρώπους που συνάντησα ήμουν πάντα ευπρόσδεκτος, ήταν καλοδιάθετοι, εύχαροι και φιλικοί, όμως διαπίστωσα μια αίσθηση κούρασης και κόπωσης στα πρόσωπά τους. Η αυτεξουσιότητα και η επινοητικότητα είναι δύο χαρακτηριστικά που έχουν σφραγιστεί στην προσωπικότητα των Ερυθραίων, αλλά ακόμα και ένας λαός που έχει σκληρύνει από τον πόλεμο χρειάζεται κάποια ανάπαυση…

Τον Ιούνιο του 2000 σταμάτησαν οι εχθροπραξίες και υπογράφηκε συμφωνία ειρήνης, αλλά οι επιπτώσεις συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Η οικονομία έχει περάσει σε σημαντική παρακμή και έχουν πάψει οι εμπορικές σχέσεις με την Αιθιοπία. Η κυβέρνηση έχει γίνει απομονωτική, δίνοντας έμφαση στην αυτεξουσιότητα και έχει εισάγει μια πολιτική της προεκτεινόμενης στρατολογίας. Αρκετοί πόροι στρέφονται προς τις ένοπλες δυνάμεις, που αριθμούν 400.000 άτομα και διατηρούνται σε κατάσταση ετοιμότητας. Όταν ο πληθυσμός της Ερυθραίας είναι μόνο τέσσερα εκατομμύρια, έχεις μόνο να φανταστείς τις οικονομικές και κοινωνικές αναταραχές, και διαστρεβλώσεις, που δημιουργεί στην κοινωνία.

Σε αυτό το κλίμα ανασφάλειας, αβεβαιότητας και ταλαιπωρίας, μια μικρή ελληνική κοινότητα συνεχίζει να κατοικεί στην Ερυθραία. Η ελληνική σημαία περήφανα κυματίζει στο προξενείο στην Ασμάρα, αλλά ο πρόξενος που έχει προβλήματα υγείας λείπει εδώ και μήνες. Ευτυχώς, είχα συναντήσει τον Ευάγγελο Πολυταρίδη, ο οποίος με ενημέρωσε για την κατάσταση. Είναι επιχειρηματίας που έχει γεννηθεί στην Ερυθραία και οι γονείς του κατάγονταν από την Λήμνο. Επισκεφθήκαμε το ελληνικό τμήμα του νεκροταφείου της Ασμάρα μαζί και θα έλεγα ότι το ένα τέταρτο μέχρι και το ένα τρίτο των ταφόπετρων ήταν από άτομα Λημνιακής καταγωγής.

Επιπλέον ήταν και πολλά άτομα από την Τρίπολη, τη Σπάρτη και διάφορα νησιά του Αιγαίου. Το απόγευμα κάνω παρέα με τον Ευάγγελο στο κατάστημα σιδηρικών, που λειτουργεί ως οικογενειακή επιχείρηση εδώ και 45 χρόνια. Ο πιο συνηθισμένος χαιρετισμός που δεχόταν από τους ντόπιους ήταν 'buono sera'. Άνετα εναλλάσσει την ντόπια γλώσσα, Τιγκρίνια, με τα Ιταλικά μιλώντας με τους πελάτες του, και κάποτε τα Ελληνικά με άλλους Έλληνες ή ακόμα με ελληνόφωνους Ερυθραίους, άτομα που είχαν σπουδάσει με υποτροφία στην Ελλάδα.

Ο Ευάγγελος πήγε σε ελληνικό δημοτικό σχολείο στην Ασμάρα. Το σχολείο στεγάζονταν εκεί που σήμερα βρίσκεται το προξενείο. Μετά είχε την επιλογή να πάει σε ιταλικό η αγγλικό γυμνάσιο. Επέλεξε το ιταλικό, αλλά τα ελληνόπουλα είχαν επίσης την επιλογή να συνεχίσουν σε ελληνικό γυμνάσιο, εάν ήταν διατεθειμένα να ταξιδέψουν στην Αντίς Αμπέμπα, την Αιθιοπιανή πρωτεύουσα όπου κατοικούσε μια μεγαλύτερη ελληνική κοινότητα. Οι γονείς του Ευάγγελου δεν είναι πια στη ζωή και τα αδέλφια του εδώ και καιρό έχουν εγκατασταθεί στην Ελλάδα. Αγαπάει και πονάει και τις δύο πατρίδες, αλλά έχει επιλέξει να μείνει στην Ερυθραία. Στα μέσα του 19ου αιώνα έφτασαν οι πρώτοι Έλληνες στην Ερυθραία, μέσω του Σουδάν και της Αιγύπτου.

Μία από τις πρώτες παροικίες ιδρύθηκε στην Κερέν από τον Βλάσση Φραγκούλη. Η Κερέν βρίσκεται περίπου 90 χιλιόμετρα βορειοδυτικά από την Ασμάρα και είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ερυθραίας. Η ιταλική απογραφή του 1894 έδειχνε ότι 178 Έλληνες κατοικούσαν στην Ερυθραία. Στα ύψη του, στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, ο ελληνισμός της Ερυθραίας αριθμούσε περίπου 400-500 άτομα. Η πλειοψηφία ασχολούνταν με εμπορικές δραστηριότητες και ζούσαν στις πόλεις της Ασμάρα και της Κερέν, και στο λιμάνι της Μασάουας. Θυμάμαι τα λόγια του Ευάγγελου, " Ο παππούς μου, έμπορος από τη Μασάουα, χρειάζονταν επτά μέρες με το άλογο να φτάσει στην Ασμάρα".

Η δεκαετία του 1970 αποδείχτηκε κρίσιμη για την πορεία της ελληνικής κοινότητας. Μετά την ανατροπή του καθεστώτος του Αιθίοπα αυτοκράτορα Χαϊλέ Σελασιέ, με πραξικόπημα το 1974, ακολούθησαν μεγάλες οικονομικές μεταρρυθμίσεις και πολιτικές αναταραχές. Αυτές οι εξελίξεις έφεραν την απομάκρυνση πολλών Ελλήνων και ξένων μεταναστών. Η κοινότητα ποτέ δεν επανήλθε από αυτά τα πλήγματα και σήμερα έχουν απομείνει περίπου 30 μέλη. Ποιο θα είναι το μέλλον αυτής της κοινότητας; Με τις δυσμενείς συνθήκες στην Ερυθραία, είναι η εξαφάνισή της αναπόφευκτη; Μερικοί ακόμα αισιοδοξούν.

Πιστεύουν ότι κάποιες ελπίδες υπάρχουν, εάν επιστραφεί η σημαντική ακίνητη περιουσία. Η περισσότερη ακίνητη περιουσία της κοινότητας έχει κρατικοποιηθεί. Δεν είναι απόλυτο ότι αυτή η απόφαση του κράτους είναι αμετάβλητη. Η εκκλησία Ευαγγελισμός έχει επιστραφεί. Μια τέτοια περιουσία θα έδινε στην κοινότητα τη δυνατότητα να προβεί σε διάφορες πολιτιστικές πρωτοβουλίες. Η Ερυθραία έχει περάσει μια θυελλώδη ιστορία. Έχει ξεπεράσει πολλές αναταραχές, από το αποικιακό παρελθόν σ' ένα μακροχρόνιο απελευθερωτικό αγώνα, αντιμετωπίζοντας τις προκλήσεις μιας μικρής ανεξάρτητης χώρας.

Σ' αυτή τη διαδρομή υπάρχει και μια ελληνική κλωστή, αφού τα διασπορικά πλοκάμια των Ελλήνων έχουν απλωθεί παγκοσμίως. Οι ενδεχόμενες κρίσιμες εξελίξεις στην Ερυθραία θα καθορίσουν εάν αυτή η κλωστή κοντεύει να φτάσει στο τέλος της ή έχει κάμποσο δρόμο πριν να εξαντληθεί…".

Οι ξεχασμένοι Έλληνες της Ερυθραίας Οι ξεχασμένοι Έλληνες της Ερυθραίας Reviewed by Αναστάσιος on Τρίτη, Μαρτίου 26, 2013 Rating: 5

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Από το Blogger.