Οι Ενετοί στη Θεσσαλονίκη και οι λεηλασίες τους

Οι Ενετοί στη Θεσσαλονίκη και οι λεηλασίες τους

O Κωνσταντίνος Δ. Mέρτζος, στο βιβλίο του «Μνημεία Μακεδονικής Ιστορίας», παρουσιάζει την αλληλογραφία του Ενετικού προξενείου Θεσσαλονίκης και μας παρέχει μία ανάγλυφη εικόνα των καταστάσεων που επικρατούσαν στην πόλη αλλά και στην υπόλοιπη Μακεδονία, του 18ου αιώνα.

Την 21ην Οκτωβρίου 1739, ανέλαβε το Ενετικό προξενείο της Θεσσαλονίκης ο κ. Maffio Ferro. Στις αναφορές του βρίσκουμε καταγεγραμμένες πολλές περιπτώσεις άξιες αναφοράς …

1741 Μαϊου 25

«Ο καπετάν Bertagna φόρτωσε στο πλοίο του 120 μεγάλες πέτρες, βγαλμένες από ένα γειτονικό βουνό. Τις αποστέλλει ο Άγγλος Lee στη Βενετία. Πληροφορήθηκα ότι ο Bertagna εισέπραξε ως ναύλο για αυτή τη μεταφορά 500 πιάστρες και επειδή γνωρίζω ότι αυτό το εμπόριο διεξάγεται δια μεθόδων ύποπτων και παρατύπων και υπάρχει φόβος να αισθανθεί κάποιος αργότερα τις συνέπειες, ειδοποίησα τον Bertagna εξ ονόματος της Εξοχότητάς σας, ότι θα απαγορεύσω την αναχώρησή του, αν δεν ακολουθήσει τις συνηθισμένες διατυπώσεις τις εξαγωγής, όπως γίνεται με όλα τα προϊόντα. Δηλαδή το πέρασμα από το τελωνείο, την πληρωμή του κανονικού φόρου και την έκδοση του «τεσκερέ» (βεβαίωση πληρωμής φόρων).

Επειδή ο καπετάν Bertagna ακολούθησε τις οδηγίες μου, του έδωσα την άδεια να παραλάβει τις συγκεκριμένες πέτρες.

Το εμπόριο όμως αυτό διεξάγεται παρανόμως και γι`αυτό συνιστάται:

Μέσα στην πόλη (Θεσσαλονίκη) και έξω από αυτήν, υπάρχουν πολλά αρχαία λείψανα. Δηλαδή κολώνες, αγάλματα και άλλες πέτρες αξίας, σαν αυτές τις 120 που φορτώθηκαν στο πλοίο και που στον «τεσκερέν» δηλώνονται απλώς «ως λευκές πέτρες». Οι Φράγκοι κάθε εθνότητας που μένουν εδώ, ασχολούνται από παλιά και ασχολούνται και τώρα με το εμπόριο και την εξαγωγή αρχαιοτήτων. Τα αφαιρούν τη νύχτα από τα μέρη που βρίσκονται χωρίς να ενδιαφέρονται αν προξενούν καταστροφές, μερικές φορές γκρεμίζουν και τα κτίρια και τους τάφους των κοιμητηρίων των Τούρκων, για να αφαιρέσουν τις υπάρχουσες εκεί αρχαιότητες.

Έπειτα, τα φορτώνουν κρυφά στα καράβια ενώ μερικές φορές ναυλώνουν επίτηδες ολόκληρα πλοία για την μεταφορά των αρχαίων θησαυρών, πληρώνοντας υψηλό ναύλο για να στείλουν τους θησαυρούς στα μέρη της Χριστιανοσύνης.

Έως τώρα έχουν εξαγάγει μία καταπληκτική ποσότητα αρχαίων θησαυρών και έχουν αποκομίσει πλούσια κέρδη. Όταν όμως οι Τούρκοι αντιληφθούν μια μέρα το τι γίνεται, πράγμα που είναι αδύνατον να μην συμβεί, όλοι αυτοί θα πληρώσουν και με το παραπάνω τις παρανομίες τους.

To έμβλημα της Ενετικής περιόδου στην Ελλάδα. Ο λέων της Βενετίας

Ακόμα και ο αποθανών υποπρόξενος Caldana όχι μόνο ήταν αναμεμιγμένος σε τέτοιου είδους εμπόριο, αλλά ανεχόταν και την ανάμιξη των υπηκόων μας. Ακολουθώντας μάλιστα το παράδειγμα των άλλων εθνοτήτων, έστελνε τους υπηκόους μας, νύχτα, να αφαιρούν τις αρχαίες πέτρες και τις κολώνες από τους δρόμους και να τις φορτώνουν στα πλοία. Μπορεί κάποιος να πει ότι επί εποχής του υποπρόξενου Caldana, οι Ενετοί υπήκοοι, δεν έκαναν άλλη εργασία εκτός από αυτήν.

Η πρώτη μου φροντίδα μόλις ανέλαβα το προξενείο, ήταν να τους αποτρέψω από ένα τόσο επικίνδυνο εμπόριο και συνεννοήθηκα με τους πρόξενους της Γαλλίας και της Αγγλίας, ώστε να απαγορέψουν στα πλοία τους να φορτώνουν αρχαιότητες. Ακόμα απείλησα τους υπηκόους μας ότι αν συνεχίσουν την εργασία αυτή, θα τους στείλω δέσμιους στην Εξοχότητά σας. Παρ` όλα αυτά, δεν διέκοψαν το λαθρεμπόριο αυτό, αλλά το κάνουν πολύ κρυφά.

Για παράδειγμα, το προηγούμενο έτος, ο Pedretti φόρτωσε στο πλοίο του αρκετά θραύσματα κολώνων… Τον επέπληξα και τον απείλησα και μου υποσχέθηκε ότι δεν θα αναμιχθεί άλλο με τέτοιου είδους μεταφορές… Το ίδιο μου λένε τώρα και για τον Berdagna, ότι εκτός από τα 120 κομμάτια, έκρυψε στο πλοίο του και 5 ολόκληρες κολώνες. Καλό είναι να ειδοποιηθούν οι αρχές της Βενετίας ώστε να ερευνήσουν το πλοίο κατά την άφιξή του εκεί…

Και παρακάτω βρίσκουμε το Δηλωτικόν εξαχθέντων εις Βενετίαν εμπορευμάτων

Φόρτωσαν οι κύριοι Horsuwel & Lee εις παραλαβήν των Bonomo Malgarotti & Co και Ισαάκ Treves, δέματα 454 βαμβάκι, 3 δέματα σφουγγάρια, 44 δέματα καπνά, 46 δέρματα και 120 πέτρες μαρμάρινες (οι αρχαιότητες αυτές εκτιμήθηκαν εις το τελωνείο, 500 πιάστρες!)

Σημ. Ένα μεσαίου μεγέθους πλοίο της εποχής στοίχιζε περί τις 250 πιάστρες…