Η Ιωάννα της Λωραίνης

Η Ιωάννα της Λωραίνης ήταν Γαλλίδα ηρωίδα επικεφαλής των Γαλλικών στρατευμάτων στον Εκατονταετή Πόλεμο κατά των Άγγλων στην Γαλλία.

Η Ιωάννα της Λωραίνης, η γυναίκα που «ντυνόταν με ανδρικά ρούχα»

Η Ζαν ντ 'Άρκ, γνωστή και ως «Παρθένος της Ορλεάνης», είναι από τις ιστορικές φιγούρες που αναγνωρίστηκαν μετά θάνατον.
Η ζωή γύρισε την πλάτη αμετάκλητα στην εθνική ηρωίδα της Γαλλίας, που οδήγησε τα γαλλικά στρατεύματα σε νίκη κατά των βρετανών κατακτητών στην Ορλεάνη σε ηλικία μόλις 18 ετών, και έπρεπε να καεί ζωντανή στην πυρά για να αναγνωριστεί η συνεισφορά της και το ταυτόχρονο ατόπημα ενός έθνους.

Η γυναίκα που «ντυνόταν με ανδρικά ρούχα» και είχε «κοντοκουρεμένη κόμη», σύμφωνα με το κατηγορητήριο, έμελλε να αντιστρέψει τη μοίρα των Γάλλων κατά τον Εκατονταετή Πόλεμο, ενώ 500 χρόνια αργότερα, το 1920, θα αγιοποιούταν από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.
Ας δούμε τα έργα και τις ημέρες της αγίας που δεν υπέμεινε με τίποτα τον ζυγό..

Πρώτα χρόνια

Η Ιωάννα της Λωραίνης γεννιέται το 1412 (στις 6 Ιανουαρίου, σύμφωνα με κάποιες πηγές) σε οικογένεια χωρικών και αφοσιωμένων θρήσκων στο μικρό χωριό του Ντομρεμί της Γαλλίας.

Σε ηλικία 12 ετών, η μικρή Γαλλίδα θα νιώσει το θεϊκό κάλεσμα μέσα από αποκαλυπτικό όραμα: ο αρχάγγελος Μιχαήλ, η αγία Αικατερίνη και η αγία Μαργαρίτα θα την καλέσουν να πάρει τα όπλα και να ξεπλύνει την ατίμωση του λαού της από τους Βρετανούς. Ήταν τα χρόνια του Εκατονταετούς Πολέμου Αγγλίας-Γαλλίας, με τις γαλλικές δυνάμεις να γνωρίζουν συντριπτικές ήττες.

Η Ιωάννα χαρακτηριζόταν -ήδη από παιδί- από εξαιρετική ευσέβεια και ευλάβεια, την ώρα που ισχυριζόταν ότι επικοινωνούσε απευθείας με τους αγίους, εγείροντας από νωρίς τη μήνη της καθολικής εκκλησίας, ιδιαίτερα εξαιτίας της δήλωσής της ότι επικοινωνούσε με τον Θεό. Και βέβαια, όπως έμελλε να δείξει η Ιστορία, η Ιωάννα διέθετε αξιοσημείωτο κουράγιο και μεγαλοφυείς στρατηγικές ικανότητες...

Ιστορικό πλαίσιο

Το στέμμα της Γαλλίας κατά τα χρόνια όπου έζησε η Ιωάννα της Λωραίνης ήταν αντικείμενο διαμάχης: από τη μία, ο γάλλος δελφίνος Κάρολος (αργότερα Κάρολος Ζ') και από την άλλη ο μονάρχης της Βρετανίας Ερρίκος ΣΤ'.

Οι στρατιές του Ερρίκου είχαν ήδη καταλάβει το μεγαλύτερο μέρος του βόρειου τμήματος του γαλλικού βασιλείου, με το κράτος του Καρόλου να συρρικνώνεται διαρκώς, την ώρα που ο ίδιος, πέντε χρόνια μετά τον θάνατο του πατέρα του, δεν είχε στεφθεί ακόμα βασιλιάς της Γαλλίας.

Το χωριό της Ιωάννας, την περίοδο όπου έζησε, κειτόταν στα σύνορα των δύο βασιλείων, με τους κατοίκους να καλούνται να εγκαταλείψουν μαζικά τα σπίτια τους, εξαιτίας των εχθροπραξιών.

Οδηγημένη λοιπόν από τη θεϊκή δύναμη, η Ιωάννα θα εγκαταλείψει τα πατρικά εδάφη τον Μάιο του 1428 για να υπηρετήσει τον γάλλο διάδοχο, υιοθετώντας πλήρως το δίκαιο των αγώνων του. Η τρυφερή της ηλικία ωστόσο -ήταν μόλις 16 ετών- και η συνήθειά της να επικαλείται συνεχώς τους αγίους θα κάνουν τον Κάρολο να την απορρίψει αμέσως, με την ατιμασμένη Ιωάννα να επιστρέφει άπραγη στο σπίτι της.

Απτόητη ωστόσο, θα επέστρεφε και πάλι την επόμενη χρονιά...

Τα γεγονότα της Ορλεάνης

Τον Απρίλιο του 1429, ο Κάρολος, θαμπωμένος από την επιμονή της Ιωάννας, θα της εμπιστευθεί μια μικρή στρατιωτική δύναμη για να ριχτεί στη μάχη. Στο στρατιωτικό της απόσπασμα θα προσχωρήσουν επίσης τα δυο της αδέλφια, Ζαν και Πιερ. Η Ιωάννα ήθελε τη δύναμη του Ιησού στο πλάι της, φιλοτεχνώντας τα λάβαρα της δύναμης όπου ηγείτο με θρησκευτικές σκηνές.

Η στρατηγική της στη μάχη χαρακτηριζόταν από θάρρος, αλλά και αλλαγή πολεμικής πλεύσης: την ώρα που το δόγμα των γάλλων πολεμάρχων ήταν αμυντικό, καθεστώς που εξακολουθούσε να ισχύει καθ' όλη τη διάρκεια του Εκατονταετούς Πολέμου, η Ιωάννα διείδε την αναποτελεσματικότητα της ηττοπαθούς αυτής προσέγγισης και βάλθηκε να την αλλάξει, αλλάζοντας ταυτόχρονα και την έκβαση του πολέμου.

Στις 4 Μαΐου, κάτω από τις άμεσες διαταγές της, οι γαλλικές δυνάμεις επιτέθηκαν και κατέλαβαν οχυρό έξω από την Ορλεάνη, που είχε περάσει στα χέρια των Βρετανών, με τον θρίαμβο να επαναλαμβάνεται και την επόμενη μέρα και στο δεύτερο «πεσμένο» οχυρό της πόλης. Η δύναμή της είχε έναν και μόνο έναν σκοπό: να ενισχύσει την άμυνα της Ορλεάνης στην ασφυκτική πολιορκία των Βρετανών.

Ενώπιον του πολεμικού συμβουλίου της πόλης, η Ιωάννα ζήτησε την ολομέτωπη επίθεση των στρατευμάτων, το αμυντικό δόγμα στάθηκε όμως και πάλι στον δρόμο της. Οι πύλες της Ορλεάνης κλειδαμπαρώθηκαν μάλιστα για να την αποτρέψουν από το να επιτεθεί στον εχθρό!

Στις 7 του μήνα ωστόσο, η Ιωάννα και μια χούφτα στρατιωτών και κατοίκων θα ξεσφράγιζαν την πύλη της Ορλεάνης και θα έκαναν αιφνιδιαστική επίθεση στο κύριο βρετανικό οχυρό, πολιορκώντας το με ό,τι βρήκαν. Κατά τη διάρκεια μάλιστα της πολιορκίας, η Ιωάννα θα τραυματιζόταν στον λαιμό από εχθρικό βέλος, θα επέστρεφε ωστόσο αμέσως στη μάχη, με το ασίγαστο πνεύμα της να δίνει κουράγιο στους άνδρες της, μέχρι την τελική συνθηκολόγηση των Άγγλων.

Η Ορλεάνη, μια από τις λίγες πόλεις που ήταν ακόμα πιστές στον Κάρολο, είχε σωθεί...

Η στέψη του Καρόλου

Η νίκη στην Ορλεάνη γέμισε ελπίδα τον γαλλικό στρατό, την ίδια στιγμή που άλλαξε το δόγμα των αρχηγών του: υιοθετήθηκε μια πιο επιθετική στρατηγική, την ώρα που η Ιωάννα πίεζε πλέον τον Κάρολο να στεφθεί βασιλιάς.

Με την Ιωάννα πλέον στο τιμόνι μιας καλής στρατιωτικής δύναμης, ο γαλλικός στρατός προέλαυνε προς τη Ρεμς για να γίνει η στέψη του διαδόχου. Πολλές πόλεις ανακαταλήφθηκαν κάτω από τις διαταγές της, με το απόσπασμα να καταφτάνει τελικά στη Ρεμς. Στις 17 Ιουλίου ο Κάρολος γινόταν βασιλιάς της Γαλλίας, με την Ιωάννα στο πλευρό του.

Το Παρίσι

Ο απελευθερωτικός πόλεμος του Καρόλου Ζ' απέδιδε και μια σειρά από εδάφη είχαν περιέλθει και πάλι κάτω από την εξουσία των Γάλλων. Τότε ήταν που η Ιωάννα της Λωραίνης θα έπειθε τον βασιλιά να πολιορκήσει το Παρίσι, που είχε μετατραπεί σε βρετανικό φρούριο, με τη γαλλική επίθεση να αποφασίζεται τελικά και να εκτελείται στις 8 Σεπτεμβρίου.

Η Ιωάννα θα χτυπηθεί στο πόδι από βέλος, θα συνεχίσει ωστόσο απτόητη τη μάχη, με τα γαλλικά στρατεύματα να μετρούν επιτυχία την πρώτη μέρα της εφόδου. Το επόμενο πρωί ωστόσο η Ιωάννα θα λάβει βασιλικό διάταγμα που θα τη διέταζε να αποσυρθεί...

Η δίκη και το τέλος

Για τα κατορθώματα και τα ανδραγαθήματά της, η Ιωάννα της Λωραίνης θα αναγορευτεί ευγενής από τον βασιλιά. Ήταν όμως και στην καρδιά των γάλλων στρατιωτών, που τη θεωρούσαν ικανότατο στρατηγό και θαρραλέο πολεμιστή.

Και ήταν ακριβώς το ατίθασο θάρρος της που θα την έκανε να πιαστεί από βουργουνδικές δυνάμεις -οι οποίες πολεμούσαν στο πλευρό των Βρετανών- τον επόμενο χρόνο: θα αιχμαλωτιστεί σε μια επιχείρηση κοντά στην Κομπιένη και θα παραδοθεί στις βρετανικές Αρχές. Η αρχή του τέλους είχε φτάσει.

Οι Βρετανοί και μέλη του γαλλικού κλήρου αποφάσισαν να τη δικάσουν ως αιρετική και μάγισσα, σε μια δίκη-παρωδία. Οι ταπεινωμένοι Βρετανοί και οι γάλλοι προδότες μισούσαν την Ιωάννα της Λωραίνης για την απρόσμενη τροπή που είχε πάρει ο Εκατονταετής Πόλεμος, εκεί που φαινόταν ότι όλα είχαν τελειώσει. Η σχεδόν θαυματουργή αναβίωση του γαλλικού ηθικού και της εθνικής περηφάνιας που εγκαινίασε έμελλε να την έφερναν αντιμέτωπη με την πυρά.

Η δημόσια δίκη δεν πήγαινε ωστόσο όπως προσδοκούσαν οι διώκτες της: οι σπιρτόζικες απαντήσεις της και η ευλάβειά της κέρδιζαν ολοένα και περισσότερο το κατά τα άλλα εχθρικό ακροατήριο, με τις κατηγορίες για βλασφημία να πέφτουν στο κενό.

Η δίκη θα συνεχιζόταν λοιπόν κεκλεισμένων των θυρών και, όπως ήταν αναμενόμενο, οι δικαστές θα την έβρισκαν ένοχη καταδικάζοντάς τη σε θάνατο στην πυρά. Η Ιωάννα θα υπέμεινε το τελευταίο της μαρτύριο με αξιοπρέπεια, την ώρα που 10.000 κόσμου είχαν συρρεύσει για να απολαύσουν τη δημόσια εκτέλεση. Ο θρύλος το θέλει η καρδιά της να παραμένει ανεπηρέαστη από τις φλόγες.

Κάπου 26 χρόνια αργότερα, οι Άγγλοι θα εγκατέλειπαν τη Ρουέν, με τους Γάλλους να ανοίγουν την υπόθεσή της και να την αθωώνουν επισήμως, αναγνωρίζοντάς της το καθεστώς του μάρτυρα. Το 1920 θα γίνει αγία, παραμένοντας πάντα η προστάτιδα αγία της Γαλλίας. Η Ιωάννα της Λωραίνης κατάφερε εκπληκτικά πράγματα στη σύντομη ζωή της των 19 χρόνων. Ενσάρκωσε ιδανικά τη θρησκευτική ευλάβεια με την ανδρεία και την ταπεινότητα, αφιερώνοντας τον εαυτό της σε έναν σκοπό που θα άλλαζε τον ρου της γαλλικής ιστορίας...

Κληρονομιά

Τα επίσημα μητρώα από τη Μεγάλη Δίκη του 1431 αλλά και από τη διαδικασία της αποκατάστασης του ονόματός της μισό αιώνα αργότερα διατηρούνται μέχρι και σήμερα στα Εθνικά Μητρώα της Γαλλίας, ρίχνοντας άπλετο φως στη σκευωρία αλλά και τα πεπραγμένα του βίου της.

Η βιογραφία κανενός άλλου προσώπου της εποχής δεν περιβάλλεται με τέτοια βεβαιότητα και περιεκτικότητα όσο της Ιωάννας της Λωραίνης, αποδεικνύοντας τη σημαντικότητά της. Η Γαλλία του 16ου αιώνα θα την ονόμαζε «Ζαν ντ' Άρκ» και θα την έκανε εθνική ηρωίδα. Η αγία πολεμίστρια έμελλε να γίνει συνώνυμο με το πνεύμα ενός λαού, με τα σύμβολά της να μετατρέπονται σε σύμβολα ενός έθνους σε κάθε κατοπινή πολεμική πρόκληση που αντιμετώπισε.

Ακόμα και κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ο στρατηγός Τσαρλς ντε Γκολ χρησιμοποίησε το σύμβολό της, τον Σταυρό της Λωραίνης, ως σύμβολο της ελεύθερης Γαλλίας...