Θεϊκή τρέλα - Φρόιντ ο αρχαιολόγος

Απίστευτη συλλογή

Αν και αρνιόταν πεισματικά τον τίτλο του γνώστη, ο πατέρας της ψυχανάλυσης αγόραζε με πάθος αρχαιότητες, με αποτέλεσμα να δημιουργήσει ένα προσωπικό μουσείο με 2.000 και πλέον ειδώλια, αγγεία, ανάγλυφα, παπύρους και κοσμήματα.

Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι μια συλλογή του περιλαμβάνει από γυναικεία ειδώλια της Μέσης Εποχής του Χαλκού (2000 π.Χ.) και βαβυλωνιακούς σφραγιδόλιθους έως κτερίσματα από αιγυπτιακούς τάφους, ειδώλια του Έρωτα και της Αθηνάς, ρωμαϊκά περίαπτα σε σχήμα φαλλού και ανάγλυφους κινεζικούς νεφρίτες ανήκει στον Ζίγκμουντ Φρόιντ.

«Ο ψυχαναλυτής, όπως κι ο αρχαιολόγος, πρέπει να αποκαλύψει στρώση προς στρώση την ψυχή του ασθενούς πριν φτάσει στους ενδόμυχους και πλέον πολύτιμους θησαυρούς», έλεγε ο ίδιος και παραδεχόταν πως είχε διαβάσει περισσότερα πράγματα για την αρχαιολογία, παρά για την ψυχολογία.

Η άγνωστη αυτή πτυχή του συλλέκτη Φρόιντ αποκαλύφθηκε το περασμένο έτος σε μια έκθεση αποκλειστικά με τις αρχαιότητές του, στην Ιταλία, υπό τον τίτλο «Θεϊκή τρέλα. Φρόιντ, ο αρχαιολόγος».

Η συλλογή ανατρέπει την εικόνα που έχουμε για τον αυστηρό επιστήμονα και αποκαλύπτει έναν αυθόρμητο συλλέκτη, έναν ενημερωμένο λάτρη του ωραίου, έναν άνθρωπο που δεν διστάζει να εμπλακεί ακόμη και στο παράνομο εμπόριο αρχαιοτήτων και να κάνει σκληρά παζάρια, καθώς δεν ήταν ευκατάστατος για να αγοράζει αρχαία την ώρα που είχε να θρέψει έξι παιδιά.

Η αφορμή για να αγοράσει το πρώτο αντικείμενο της συλλογής του ήταν ο θάνατος του πατέρα του, το 1896, ίσως επειδή, όπως έλεγε, αισθανόταν πλέον χωρίς ρίζες.Η αιτία ωστόσο φαίνεται πως ήταν βαθύτερη. Διότι μπορεί ο Φρόιντ να θεράπευε την αστική τάξη της Βιέννης μέσω της ψυχαναλυτικής μεθόδου του, αλλά εκείνος γιατρειά έβρισκε μέσω των αγορών. Άλλωστε είχε ομολογήσει πως πρέπει πάντα να έχει κοντά του ένα αντικείμενο που να αγαπά.

Γι' αυτό άλλωστε και οι αρχαιότητες είχαν ξεχωριστή θέση στο γραφείο του, το οποίο έμοιαζε με μια εξωτική γωνιά, χωρίς να θυμίζει σε τίποτα την αισθητική του υπόλοιπου σπιτιού του, προκαλώντας συχνά έκπληξη στους ασθενείς του που νόμιζαν ότι έμπαιναν σε γραφείο αρχαιολόγου.

Όταν τα πρωτοαγόραζε τα τοποθετούσε μπροστά στο πιάτο του, την ώρα του δείπνου. Πολλά εξ αυτών αργότερα στο γραφείο του έκαναν και χρέη πρες παπιέ, ενώ όταν πήγαινε διακοπές η συλλογή έμπαινε στις αποσκευές του.

Ο ρόλος της έχει ερμηνευτεί από τους ειδικούς με πολλούς τρόπους: ως ενσάρκωση των θεωριών του, ως έρευνα για τους αρχαίους πολιτισμούς, ως άσκηση στην αισθητική ευχαρίστηση, ως κατάλογος των προσωπικών του επιθυμιών ή ακόμη και ως αυτοπροσωπογραφία του.

Στη διαμόρφωσή της βεβαίως έπαιξε ρόλο και η εποχή καθώς ήταν η περίοδος των μεγάλων ανασκαφών στην Τροία και την Κνωσό. Ο ίδιος ωστόσο ουδέποτε είχε δώσει εξηγήσεις για τη συλλεκτική του μανία. Ο Φρόιντ κατάφερε να σώσει τις αρχαιότητες από τις λεηλασίες των Ναζί και να τις πάρει μαζί του στο Λονδίνο. Ανάμεσά τους άλλωστε άφησε την τελευταία του πνοή χτυπημένος από τον καρκίνο στο γραφείο του στο Λονδίνο, όπου σήμερα εκτίθενται, καθώς ο χώρος λειτουργεί ως Μουσείο Φρόιντ.

Πηγή: Μ.Αδαμοπούλου, Τα Νέα