Ζέα, το μεγάλο στοίχημα του Πειραιά

Ένα από τα σημαντικότερα λιμάνια της αρχαιότητας, ένα μουσείο με εμβληματικά εκθέματα και το μοναδικό σωζόμενο αρχαίο δημόσιο κτίριο του Πειραιά: η περιοχή της Ζέας θα μπορούσε να συναγωνίζεται σε επισκεψιμότητα τα πιο δημοφιλή αξιοθέατα της Αττικής, προσελκύοντας τόσο τουρίστες, όσο και Αθηναίους στις κυριακάτικες βόλτες τους στη θάλασσα.

Στην πραγματικότητα, το Αρχαιολογικό Μουσείο του Πειραιά παραμένει έξω από τις λίστες με τους «must see» αττικούς προορισμούς, οι περαστικοί δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν τα ερείπια του θεάτρου, ενώ τα κατάλοιπα του πολεμικού ναύσταθμου της Αθήνας απειλούνται από την υγρασία ή είναι «εγκλωβισμένα» κάτω από σύγχρονες κατασκευές. Ωστόσο, τα σχέδια που θα αλλάξουν ριζικά την όψη της Ζέας έχουν ήδη λάβει την έγκριση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου και είτε βρίσκονται ένα βήμα πριν από την υλοποίηση, είτε αναζητούν χρηματοδότη.

Όραμα του Δήμου Πειραιά και της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, Πειραιώς και Νήσων είναι η δημιουργία ενός πεζοδρόμου, που θα συνδέει την Ακτή Μιαούλη με την Ακτή Μουτσοπούλου, περνώντας δίπλα από το οικοδομικό τετράγωνο του Αρχαιολογικού Μουσείου και του αρχαίου θεάτρου. Η διαδικασία για την έναρξη των εργασιών μετατροπής του μνημείου σε έναν χώρο που θα μπορεί να φιλοξενεί παραστάσεις βρίσκεται στην τελική ευθεία, καθώς εκκρεμεί μόνο η έκδοση της σχετικής απόφασης του ΚΑΣ, ενώ τη χρηματοδότηση έχει αναλάβει η περιφέρεια. «Φέτος το καλοκαίρι σχεδιάζουμε να πραγματοποιηθεί μία προδρομική εκδήλωση, και από το καλοκαίρι του 2018 ελπίζουμε ότι θα μιλάμε για το Φεστιβάλ Πειραιά», υπογραμμίζει η έφορος Στέλλα Χρυσουλάκη. Η σχετική μελέτη (που επίσης χρηματοδοτήθηκε από την περιφέρεια) αφορά «μια πρόσθετη αναστρέψιμη κατασκευή καθισμάτων θεατών, η οποία θα μπορεί να αποσυναρμολογείται τους χειμερινούς μήνες», εξηγεί ο αρχιτέκτονας Γιώργος Αντωνίου. Παράλληλα, σε ένα τμήμα του μνημείου θα αναστηλωθούν από μία έως τρεις σειρές εδώλια, έτσι ώστε να ανακτηθεί η αίσθηση της αρχικής μορφής του θεάτρου.

Οι υποδομές για την εξυπηρέτηση των θεατών, και ενδεχομένως των συντελεστών των παραστάσεων, θα διαμορφωθούν μέσα στο παλιό αρχαιολογικό μουσείο. Σύμφωνα με την κ. Χρυσουλάκη, στο κτίριο θα στεγαστούν και οι «προσθήκες», που έχει ανάγκη το νέο μουσείο για να αυξήσει την επισκεψιμότητά του (δηλαδή πωλητήριο, καφέ και αίθουσα περιοδικών εκθέσεων). Τα σχέδια για το λεγόμενο «πολιτιστικό τετράγωνο» περιλαμβάνουν, επίσης, την κατεδάφιση των απαλλοτριωμένων σύγχρονων κτιρίων. Τέλος, έχει κατατεθεί και η πρόταση κατεδάφισης είτε της προέκτασης του παλιού μουσείου (που έχει χαρακτηριστεί διατηρητέα παρότι χτίστηκε αρκετές δεκαετίες μετά το αρχικό νεοκλασικό κτίσμα), είτε τουλάχιστον της «προεξοχής», η οποία καλύπτει ένα τμήμα του αρχαίου θεάτρου.

Φτάνοντας στο λιμάνι της Ζέας, ο επισκέπτης θα έχει την ευκαιρία να ανακαλύψει τα σωζόμενα τμήματα της αρχαίας οχύρωσης και των νεωσοίκων, κάνοντας έναν αρχαιολογικό περίπατο από το αναψυκτήριο «Πισίνα» και το Ναυτικό Μουσείο έως την πλατεία Αλεξάνδρας και την είσοδο του λιμένα. Η σχετική μελέτη ανάδειξης και αποκατάστασης, το κόστος της οποίας καλύφθηκε από τη Μαρίνα Ζέας Α.Ε., έλαβε τη θετική γνωμοδότηση του ΚΑΣ στις αρχές του μήνα. Το αρχιτεκτονικό σκέλος, το οποίο εκπόνησε το γραφείο Anamorphosis Architects σε συνεργασία με την Εφορεία, επιχειρεί να συνδέσει έξι «ενότητες» ευρημάτων σε μία ενιαία διαδρομή με συνεχή θέα προς τη θάλασσα. Η σήμανση στα σημεία, όπου η οχύρωση δεν έχει διασωθεί, θα επιτρέπει στο κοινό «να ακολουθεί την όδευση του αρχαίου τείχους και άρα να αντιλαμβάνεται τη συνέχειά του», εξηγεί ο Κώστας Κακογιάννης από την ομάδα των μελετητών. Θα αναδειχθούν, επίσης, τα κατάλοιπα των νεωσοίκων, που παραμένουν κρυμμένα στα υπόγεια σύγχρονων κτιρίων, ενώ για την αποκάλυψη των ερειπίων ενός αρχαίου πύργου απαιτείται η κατεδάφιση μιας αυθαίρετης κατασκευής. Σε δύο σημεία, «προτείνουμε την αποκατάσταση του φυσικού τοπίου στην αρχική του κατάσταση», συνεχίζει ο κ. Κακογιάννης, καθώς και τη δημιουργία μιας ράμπας από όπου το κοινό «θα μπορεί να παρατηρεί τις αρχαιότητες από το επίπεδο της θάλασσας».

Στο μεταξύ, η Διεύθυνση Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων ασχολείται με το ζήτημα της συντήρησης των καταλοίπων. Σύμφωνα με την κ. Χρυσουλάκη, σήμα κινδύνου εκπέμπουν τα κομμάτια της οχύρωσης που βρίσκονται εντός του Ναυτικού Μουσείου, «καθώς είναι εγκλωβισμένα σε μια ατμόσφαιρα γεμάτη υγρασία». Οι αρχιτέκτονες προτείνουν την καθαίρεση της πλάκας οροφής του κτιρίου, όπου βρίσκονται τα ερείπια της οχύρωσης, και διαμόρφωση γυάλινου στηθαίου, έτσι ώστε να είναι ορατά από τη στάθμη του δρόμου. Σημειωτέον ότι η μελέτη ανακαίνισης του μουσείου έχει εκπονηθεί από την Anamorphosis, αν και για να ξεκινήσει η εφαρμογή της θα πρέπει πρώτα να εξασφαλιστεί η απαραίτητη χρηματοδότηση. Τα χρήματα για τη διαμόρφωση του αρχαιολογικού περιπάτου αναζητεί η Μαρίνα Ζέας Α.Ε.

Πηγή: Χρ. Σανούδου, Καθημερινή