Η Συνθήκη της Σαπιέντζας υπογράφηκε το 1209 στη νήσο Σαπιέντζα, που βρίσκεται απέναντι από τη Μεθώνη.
Η Σαπιέντζα (από το ιταλικό sapienza = σοφία) ή Σακιότσα, ανήκει στο σύμπλεγμα των Οινουσσών, που βρίσκεται στο νότιο Ιόνιο, απέναντι από τις ακτές της Μεσσηνίας. Είναι το δεύτερο σε μέγεθος νησί του συμπλέγματος, μετά τη Σχίζα. Έχει έκταση 9 τ.χλμ., σπάνια χλωρίδα και πανέμορφες παραλίες. Νοτιοδυτικά της βρίσκεται το βαθύτερο σημείο της Μεσογείου, το Φρέαρ των Οινουσσών (5.121 μ.). Αποτελεί κομβικό σημείο του ναυτικού δρόμου, που συνδέει την Ιταλία με τη Μέση Ανατολή.
Στη γύρω περιοχή έχουν σημειωθεί πολλά ναυάγια. Κοντά στη Σαπιέντζα βρίσκεται και η νησίδα Μπόμπα, όπου λέγεται ότι προσάραξε το καράβι που μετέφερε τον Απόστολο Παύλο στη Ρώμη.
Εντυπωσιακός είναι ο φάρος που υπάρχει στο νησί και χτίστηκε το 1885. Κατά τον Γήση Παπαγεωργίου, "είναι ίσως ο ωραιότερος φάρος του ελληνικού φαρικού δικτύου"
(ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΠΕΤΡΙΝΟΙ ΦΑΡΟΙ).
Η Σαπιέντζα, στην οποία ζει μεγάλος αριθμός κρητικών αιγάγρων (κρι-κρι), είναι ενταγμένη στο Δίκτυο Natura 2000 και αποτελεί προστατευόμενη περιοχή. Πολλά ιστορικά γεγονότα έχουν συμβεί σ' αυτή. Να θυμίσουμε μόνο ότι κατά τα "Παρκερικά" (1849-1850) η Μεγάλη Βρετανία ζήτησε να της παραχωρηθεί το νησί μαζί με την Ελαφόνησο, κάτι το οποίο, ευτυχώς, τελικά δεν έγινε.
Ο Γοδεφρείδος Α' Βιλλεαρδουίνος (γαλλικά Geoffrey de Villearduin), ήταν ένας από τους σταυροφόρους της Δ' Σταυροφορίας, που, όπως ξέρουμε, κατέληξε στην άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους (1204).
Ήταν ανιψιός του επίσης σταυροφόρου της Δ' Σταυροφορίας) και χρονογράφου Γοδεφρείδου Βιλλεαρδουίνου.
Γεννήθηκε γύρω στο 1169 στην Καμπανία της Γαλλίας. Δεν ακολούθησε τους άλλους σταυροφόρους, αλλά επιχείρησε να φτάσει για προσκύνημα στην Παλαιστίνη. Μόλις έφτασε στη Συρία, πληροφορήθηκε την άλωση της Κων/πολης και έσπευσε να συναντήσει τους άλλους σταυροφόρους. Ωστόσο, το πλοίο του παρασύρθηκε από σφοδρή τρικυμία και βρέθηκε στη Μεθώνη. Στη διάρκεια του χειμώνα του 1204, ο τοπικός άρχοντας Ιωάννης Καντακουζηνός του ζήτησε να τον βοηθήσει σε μια επίθεση σε γειτονικές περιοχές. Εκείνος δέχτηκε και όντως οι δύο σύμμαχοι πέτυχαν τον σκοπό τους. Τον επόμενο χρόνο, ο Καντακουζηνός πέθανε και ο γιος του, Μιχαήλ, ακύρωσε τη συμφωνία με τον Γοδεφρείδο, ο οποίος, σύμφωνα με τον William Miller "είχε διαπιστώσει το μοιραίο μυστικό πως οι Έλληνες της Πελοποννήσου ήταν γενιά που δεν επιθυμούσε πόλεμο και πως η χώρα τους μπορούσε να κατακτηθεί εύκολα από ένα τολμηρό τμήμα Λατίνων".
1209: Η συνθήκη της Σαπιέντζας και το μοίρασμα του Μοριά ανάμεσα σε Βενετούς και Φράγκους
Ο αρχηγός της Δ' Σταυροφορίας Βονιφάτιος Μομφερατικός, μετά την κατάληψη του μεγαλύτερου τμήματος της Ελλάδας, πολιορκούσε εκείνη την εποχή το Ναύπλιο. Μόλις έμαθε ότι ο Γοδεφρείδος βρισκόταν στη Μεθώνη, τον κάλεσε να τον βοηθήσει. Πραγματικά, ο νεαρός σταυροφόρος σε έξι ημέρες έφτασε στο στρατόπεδο του Βονιφάτιου, ο οποίος για να τον δελεάσει του πρόσφερε κτίσεις και κτήματα. Όμως μια τυχαία συνάντηση άλλαξε για... νιοστή φορά τον ρου της ιστορίας.
Ο Γκιγιόμ ντε Σαμπλίτ
Ανάμεσα στους άνδρες του Βονιφάτιου, ήταν και ο Γκιγιόμ ντε Σαμπλίτ, παλιός φίλος και συμπατριώτης του Γοδεφρείδου, ο οποίος του περιέγραψε τον πλούτο της χώρας που οι ντόπιοι την αποκαλούσαν "Μορέα".
Να σημειώσουμε εδώ ότι η λέξη "Μορέας" πρωτοβρέθηκε σε έναν κώδικα του 1111 και δεν υπάρχει ομοφωνία για την ετυμολογία της.
Οι δύο φίλοι ζήτησαν από τον Βονιφάτιο, κι εκείνος δέχτηκε να τους δώσει, μια μικρή στρατιωτική δύναμη. Με επικεφαλής τον Γοδεφρείδο, τον Γκιγιόμ ντε Σαμπλίτ, εκατό ιππότες και μερικοί στρατιώτες, ξεκίνησαν από το Ναύπλιο να καταλάβουν την Πελοπόννησο. Θα πίστευε κανείς ότι η προσπάθεια αυτή θα τελείωνε σύντομα και άδοξα. Έγινε όμως ακριβώς το αντίθετο...
Τα κάστρα του Μοριά στα χέρια του Γοδεφρείδου και του Σαμπλίτ
Πρώτη πόλη που έπεσε στα χέρια τους ήταν η Πάτρα. Ακολούθησε η πρωτεύουσα της Ήλιδας, Ανδραβίδα, οι άρχοντες της οποίας μαζί με τους ιερείς που κρατούσαν τις άγιες εικόνες και τον σταυρό ομολόγησαν πίστη στους Φράγκους με τον όρο πως θα σέβονταν τις κτίσεις τους.
Σύντομα και άλλες πόλεις έπεσαν στα χέρια του Γοδεφρείδου και του Σαμπλίτ. Η σημαντικότερη μάχη έγινε στη συνέχεια στον ελαιώνα των Κουντούρων, κοντά στη Μεθώνη, όπου 500-700 Φράγκοι συνέτριψαν τους Έλληνες. Ηρωική αντίσταση πρόβαλε ο άρχοντας Δοξαπατρής Βουτσαράς από το κάστρο του στο Αράκλοβο, στα αρκαδικά βουνά (πιθανότατα στην κορυφή Χρυσούλι του όρους Μίνθη, στα 1.200 μέτρα). Στην αραγονική παραλλαγή του "Χρονικού του Μορέως" αναφέρεται πως κανένας δεν μπορούσε να σηκώσει το ρόπαλό του και πως ο θώρακάς του ζύγιζε 150 λίτρες (μία βυζαντινή λίτρα = 327,456 γραμμάρια), δηλαδή περίπου 49 κιλά!
Στην ιστορία έμεινε και η κόρη του, Μαρία Δοξαπατρή, που για να μην πέσει στα χέρια των Φράγκων, προτίμησε να αυτοκτονήσει πέφτοντας από το κάστρο. Ο Δημήτριος Βερναρδάκης την έκανε ηρωίδα της τραγωδίας "Μαρία Δοξαπατρή". Σύντομα ο Σαμπλίτ αποκαλούνταν από τον πάπα Ιννοκέντιο Γ' "ηγεμόνας όλης της Αχαΐας", καθώς είχε καταλάβει το μεγαλύτερο μέρος του Μοριά. Την ίδια εποχή οι Βενετοί έστειλαν στόλο, που κατέλαβε τη Μεθώνη και την Κορώνη, κατανικώντας τις μικρές φραγκικές φρουρές που είχαν τοποθετηθεί εκεί. Όπως γράφει ο William Miller , "Όσο για το λαό, είχε ξεχάσει να πολεμάει, καταπιεζόμενος από τα βάρη και την αδιαφορία ή από διάθεση να αλλάξει δεσπότες". Και ο Βυζαντινός ιστορικός Γ. Ακροπολίτης σημειώνει ότι: "Οι Ευρωπαίοι Έλληνες ήταν ακατάρτιστοι στην άμυνα των φρουρίων και εύκολα έπεφταν στα πόδια κάθε τύραννου" και πως "στον Μοριά υπήρχαν λίγα φρούρια". Σεβόμενοι και τα δικαιώματα των Ελλήνων, οι Φράγκοι έγιναν δεκτοί με θετική διάθεση στις περισσότερες περιοχές.
Ο Σαμπλίτ ξεκίνησε την οργάνωση της ηγεμονίας του. Διόρισε μια επιτροπή από Έλληνες και Λατίνους, με πρόεδρο τον Γοδεφρείδο για να διαιρέσει τον Μοριά σε τιμάρια. Ο ίδιος αναγκάστηκε να φύγει για τη Γαλλία, καθώς ο αδελφός του Λουδοβίκος πέθανε χωρίς να αφήσει απογόνους και έπρεπε να τακτοποιήσει τα κληρονομικά θέματά του στη Βουργουνδία. Στον Γοδεφρείδο άφησε τις βαρονίες της Καλαμάτας και της Κυπαρισσίας και στην Αχαΐα άφησε αντιπρόσωπο τον ανιψιό του. Όμως ο Σαμπλίτ διασχίζοντας την Απουλία πέθανε, όπως και ο ανιψιός του, μετά από λίγο. Έτσι ο Γοδεφρείδος έγινε ηγεμόνας όλης σχεδόν της Πελοποννήσου, μέχρι να έρθει από τη Γαλλία ο πλησιέστερος συγγενής του Σαμπλίτ.
Σε συνέλευση που έγινε στην Ανδραβίδα αποφασίστηκε ο χωρισμός της ηγεμονίας σε 12 βαρονίες, ο τρόπος διακυβέρνησης και όλα τα υπόλοιπα διαδικαστικά θέματα. Ο Γοδεφρείδος κατέλαβε τη Βελιγοστή και το Νύκλι, όπως και τη Λακεδαιμονία (προφανώς τη Σπάρτη). Έμεναν ακόμα σε ελληνικά χέρια η Κόρινθος, το Ναύπλιο, το Άργος και η Μονεμβασιά. Ενώ πολιορκούσε τον Ακροκόρινθο, με τη βοήθεια του Όθωνα ντε λα Ρος, της Αθήνας, δέχτηκε πρόσκληση να μεταβεί στη Ραβένικα (στην κοιλάδα του Σπερχειού) την άνοιξη του 1209, όπου ο αυτοκράτορας Ερρίκος είχε συγκαλέσει συνέλευση, παρλαμά, όπως είναι γνωστή στις ελληνικές πηγές. Εκεί του απονεμήθηκε ο τίτλος του "στρατοπεδάρχη της Ρωμανίας". Επειδή όμως οι Βενετοί είχαν στείλει νέο διοικητή στη Μεθώνη και την Κορώνη, βιάστηκε να γυρίσει πίσω, για να διευθετήσει τις "εκκρεμότητες" με τη Γαληνοτάτη Δημοκρατία. Έτσι ο Γοδεφρείδος και ο Βενετσιάνος διοικητής του Μοριά συναντήθηκαν το καλοκαίρι του 1209 στη Σαπιέντζα. Στο μοναστήρι των Βενεδικτίνων, που υπήρχε τότε στο νησί, υπογράφτηκε η Συνθήκη της Σαπιέντζας.
Η συνθήκη της Σαπιέντζας
Με τη Συνθήκη αυτή, ο Γοδεφρείδος διέγραψε όλες τις απαιτήσεις του από τη Μεθώνη και την Κορώνη, που το έδαφός τους έφτανε βόρεια σχεδόν ως το Ναβαρίνο (Πύλο). Οι δύο αυτές πόλεις αποτελούσαν για τους Βενετούς "αποθήκη και ειδικό σταθμό εφοδιασμού για τις γαλέρες, τα πλοία και τα σκάφη στο δρόμο τους για την Ανατολή". Επίσης ο Γοδεφρείδος υποσχέθηκε να κατακτήσει όλα τα μέρη που δεν ανήκαν ακόμη σ' αυτόν και να παραχωρήσει το 1/4 από αυτά στους Βενετούς. Επίσης χορήγησε ελευθερία εμπορίου στους Βενετσιάνους σε όλη την επικράτειά του.
Τελικά, μόνο η Μονεμβασιά έμεινε σε ελληνικά χέρια ως το 1249, οπότε, μετά από στενή πολιορκία τριών ετών και αφού οι κάτοικοί της από την πείνα "εφάγασι τους ποντικούς ομοίως τα κατσία (γάτες)", έπεσε στα χέρια των Φράγκων.
Ο ξάδελφος του Σαμπλίτ φτάνει στην Ελλάδα - Το απίστευτο τέχνασμα του Γοδεφρείδου με το οποίο τον παραγκωνίζει
Η συμφωνία παραλίγο να χαλάσει, όταν ένας ξάδελφος του Σαμπλίτ, ο Ροβέρτος, ξεκινά για τον Μοριά, προκειμένου να αναλάβει αυτός την ηγεμονία. Κατά την αναχώρηση του Σαμπλίτ είχε γίνει συμφωνία πως κάθε νόμιμος απαιτητής όφειλε να έρθει στον Μοριά μέσα σε ένα χρόνο και μια μέρα. Αλλιώς οποιαδήποτε απαίτηση θα παραγραφόταν. Ο Ροβέρτος έφτασε στη Βενετία. Εκεί, μετά από συμφωνία με τον Γοδεφρείδο, ο πανούργος δόγης, με διάφορες προφάσεις, δεν τον άφηνε να φύγει. Πέρασαν δύο μήνες, όταν τελικά ο Ροβέρτος μπόρεσε να επιβιβαστεί σε ένα καράβι για τον Μοριά. Ο πλοίαρχός του πήρε εντολή να τον εγκαταλείψει στις ακτές της Κέρκυρας(!) και να ενημερώσει τον Γοδεφρείδο.
Τελικά με ένα απουλικό καράβι, ο Ροβέρτος έφτασε στη Γλαρέντζα (Κυλλήνη), δώδεκα μέρες πριν τη λήξη της προθεσμίας. Μαθαίνοντας ότι ο Γοδεφρείδος ήταν στην Ανδραβίδα, έστειλε αγγελιοφόρο με την παράκληση να του σταλούν άλογα για τη διαδρομή του. Ο αγγελιοφόρος δεν βρήκε τον Γοδεφρείδο στην Ανδραβίδα. Φτάνοντας σ' αυτήν, ο Ροβέρτος έγινε δεκτός από τον φρούραρχο και τους προύχοντες της πόλης με τιμές. Έλαβε από τον φρούραρχο πιστοποιητικό για τον χρόνο άφιξής του στη χώρα. Ο Γοδεφρείδος είχε μετακινηθεί στο Βλισίρι, κοντά στο Κατάκωλο και ακολουθώντας παρελκυστική τακτική, δέχτηκε τελικά τον Ροβέρτο στη Λακεδαιμονία μετά τη λήξη της προθεσμίας. Εκεί συνήλθε συνέλευση των Βαρόνων για να εξετάσει τους τίτλους του απαιτητή. Η συνέλευση έκρινε ότι η προθεσμία είχε λήξει πριν από δύο εβδομάδες και ο Ροβέρτος είχε χάσει τα δικαιώματά του. Έτσι ο ξάδελφος του Σαμπλίτ, αφού δεν δέχτηκε να παραμείνει στον Μοριά, επέστρεψε στη Γαλλία.
Η αλήθεια είναι ότι οι βαρόνοι προτιμούσαν σαφώς να αναλάβει την ηγεμονία ο θαρραλέος και πανούργος Γοδεφρείδος παρά ο νεαρός, άπειρος και με πλήθος άπειρων ακολούθων Ροβέρτος.
Έτσι ο Γοδεφρείδος Α' Βιλλεαρδουίνος από ναυαγός στη Μεθώνη έγινε κύριος όλης της Πελοποννήσου, καθώς το 1210 κατέλαβε την Κόρινθο και λίγο αργότερα, με τη βοήθεια των Βενετών, το Ναύπλιο και το Άργος.
Ο πάπας Ιννοκέντιος Γ' τον είχε ήδη αναγνωρίσει ως "ηγεμόνα της Αχαΐας" από το 1209.
Επίλογος με... ερωτήματα
Η Συνθήκη της Σαπιέντζας είναι γνωστή σε όλη την Ευρώπη: Treaty of Sapienza, Trattato di Sapienza, Traite de Sapienza, εκτός από την Ελλάδα, την οποία και αφορούσε και στην οποία υπογράφτηκε. Ούτε και η Σαπιέντζα είναι γνωστή στους περισσότερους. Μήπως θα πρέπει στα σχολικά βιβλία ιστορίας να προστεθεί, έστω και μία σελίδα, για το σημαντικό αυτό γεγονός ;
Από την άλλη πλευρά, η Σαπιέντζα εντάχθηκε στο ελληνικό κράτος από την ίδρυσή του (1830). Όλα αυτά τα χρόνια ασχολήθηκε κάποιος επίσημος φορέας με τον ακριβή εντοπισμό του μοναστηριού των Βενεδικτίνων και την οικοδόμηση κάποιου κτίσματος που να το θυμίζει;
Καλό το Δίκτυο Natura 2000, εξαιρετική η κήρυξη του νησιού ως προστατευόμενη περιοχή, αλλά μήπως θα ήταν εξίσου καλό να γίνει η Σαπιέντζα επισκέψιμη ως ιστορικός χώρος;
Και αν όχι το κράτος, μήπως ο Δήμος Πύλου-Νέστορος στον οποίο υπάγεται το νησί, σκέφτεται να αναλάβει κάποια σχετική πρωτοβουλία;
Πολύ φοβόμαστε ότι τίποτα από αυτά δεν θα γίνει...
Πολύτιμα στοιχεία γι' αυτό το άρθρο αντλήσαμε από το βιβλίο του William Miller "Η Φραγκοκρατία στην Ελλάδα", Ελληνική έκδοση 1990.
pronews.gr
Reviewed by Αρχαία Ελληνικά
on
Σάββατο, Ιανουαρίου 28, 2017
Rating:
Δεν υπάρχουν σχόλια: