Τι σχέση έχει ο Οδυσσέας με τον «007»;

Ο κύκλωπας που τύφλωσε ο Οδυσσέας αφού τον μέθυσε, οι σειρήνες με τα σαγηνευτικά τους τραγούδια, η Κίρκη που μεταμόρφωσε τους συντρόφους του Οδυσσέα σε γουρούνια, τα τερατόμορφα θαλάσσια πλάσματα Σκύλλα και Χάρυβδη, είναι κάποιες από τις μυθικές μορφές της Οδύσσειας που με τις περιγραφές του Ομήρου ζωντανεύουν και μαγεύουν τα αγνωστικό κοινό.

Ο κλασικός φιλόλογος του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης Γιόχαν Γκρετλάιν προσεγγίζει στο βιβλίο του «Η Οδύσσεια: o Όμηρος και η τέχνη της αφήγησης» την ομηρική τέχνη. Το ερώτημα που θέτει ο συγγραφέας: τι είναι αυτό που μας συναρπάζει μέχρι σήμερα στις περιπέτειες του Οδυσσέα;

Η Οδύσσεια του Γιόχαν Γκρετλάιν

Τον Γιόχαν Γκρετλάιν τον συναρπάζει το γεγονός ότι στην Οδύσσεια του Ομήρου η αγωνία δεν εστιάζεται τόσο στο «τι», γιατί ούτως ή άλλως η επιστροφή του Οδυσσέα στην πατρίδα του προοικονομείται από τους μάντεις, αλλά στο «πώς». Στο βιβλίο του επίσης παραλληλίζει τον Οδυσσέα του Ομήρου με τον Τζέιμς Μποντ του Ίαν Φλέμινγκ. Κι αυτό γιατί φαίνεται εκ των προτέρων ότι ο πράκτορας 007 στο τέλος θα καταφέρει να αντικρούσει όλους τους αντιπάλους του, όπως ακριβώς κι ο Οδυσσέας. Η πιο συναρπαστική ερώτηση που αφορά και τους δύο ήρωες είναι «πώς θα γλιτώσει από όλους τους κινδύνους;».

Παρά τις διαφορές με τον Όμηρο και σε παραλληλισμό με την αρχαία λογοτεχνία, ο Γκρετλάιν αναζητεί μία εξήγηση στο γεγονός ότι σε πολλούς αναγνώστες αρέσουν τα ρομάντζα και τα λαϊκά μυθιστορήματα: πιστεύει ότι αυτό οφείλεται στο ότι πολλοί γοητεύονται όταν από την αρχή το τέλος μιας ιστορίας είναι προβλεπόμενο.

Η ένταση της αγωνίας

Στο έπος του ο Όμηρος ξεκινά την αφήγησή του με τον Τηλέμαχο, τον γιο του Οδυσσέα, ενώ ο Οδυσσέας, ο βασικός ήρωάς του, εμφανίζεται για πρώτη φορά στην τέταρτη ραψωδία του έπους. Ο Γκρετλάιν επισημαίνει ότι «αυτή η επιβράδυνση εντείνει την αγωνία που έχει ο αναγνώστης ενόψει του επικείμενου γάμου της Πηνελόπης». Από την αρχή του έργου γίνεται γνωστό ότι οι μνηστήρες περιμένουν την Πηνελόπη να αποφασίσει ποιον απ’ αυτούς θα παντρευτεί.

Είναι ξεκάθαρο λοιπόν ότι από την αρχή ο χρόνος πιέζει τον Οδυσσέα. Όπως αναφέρει ο συγγραφέας, «Ο άσβεστος πόθος του ήρωα να επιστρέψει στην πατρίδα του κινεί την πλοκή του έργου». Συγκεκριμένα χαρακτηρίζει τους 12.110 στίχους του έπους «πνευματική πρόκληση και αισθητική απόλαυση ταυτόχρονα».

Το αφηγηματικό στιλ του Ομήρου συνεπαίρνει τον αναγνώστη κάθε εποχής

Από αφηγηματική σκοπιά ο Γκρετλάιν πιστεύει ότι το στιλ του Ομήρου, δηλαδή το ότι παρεμβάλλονται δευτερεύουσες ιστορίες στην κύρια αφήγηση, συνεπαίρνει τον αναγνώστη. Όταν εμφανίζονται διάφορες φιγούρες που διηγούνται μεμονωμένες ιστορίες διακόπτοντας την εξέλιξη της κύριας ιστορίας είναι «σα να αφήνουμε το εδώ και το τώρα και να ταξιδεύουμε σε άλλο κόσμο για να ζήσουμε οι ίδιοι αυτά που ακούμε ή διαβάζουμε», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Γκρετλάιν. Αυτό εξηγεί και το γεγονός ότι πολλές περιπέτειες-μύθοι έχουν αποτυπωθεί στη μνήμη μας.

Σεμπάστιαν Φίσερ (dpa) / Νατάσα Κουκουγιάννη

Deutsche Welle