Ο ορφικός τρόπος

Ο ορφισμός είναι το πανάρχαιο θρησκευτικό σύστημα που καθιέρωσε ο Ορφέας από την Θράκη, μία εντυπωσιακή προσωπικότητα με εξαιρετικά ταλέντα. Η ύπαρξη του Ορφέα χάνεται στα βάθη των αιώνων, το θρησκευτικό του σύστημα όμως γονιμοποίησε τη θρησκευτική σκέψη του δυτικού κόσμου.

Η ορφική πρακτική αποσκοπεί στον απεγκλωβισμό της ανθρώπινης ψυχής από τα υλικά «τείχη» του σώματος και την ένωσή της με το θεϊκό στοιχείο. Για να το πετύχει αυτό η ψυχή ενσαρκώνεται πολλές φορές, μέχρι να καθαριστεί εντελώς και να ολοκληρώσει τον κύκλο της στον υλικό κόσμο. Ο Ορφέας καθιέρωσε τα Ορφικά Μυστήρια ή Μυστήρια του Διονύσου, ειδικές μυστηριακές τελετές στις οποίες ο πιστός έρχεται σ’ επαφή με το θεϊκό κομμάτι της ψυχής του, μέσω έκστασης. Ύστερα, ξεκινούσε ένας ισόβιος αγώνας με στόχο την κάθαρση της ψυχής.

Η απαλλαγή από την ύλη, ώστε να αναπτυχθεί το θεϊκό στοιχείο απαιτούσε καθημερινή προσπάθεια και αυστηρή προσκόλληση σε συγκεκριμένες αρχές και συνήθειες που παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον. Πολλές από αυτές έχουν επιβιώσει στη χριστιανική ηθική και μας είναι οικείες, αν και ελάχιστοι τις ακολουθούν πλέον. Άλλες μοιάζουν ξεπερασμένες και παράξενες. Σε κάθε περίπτωση, μπορούν να εμπνεύσουν εκείνους που θαυμάζουν τον ενάρετο βίο ή αναζητούν νέους δρόμους.

Πρώτο και κύριο καθήκον του ορφικού είναι η ανιδιοτελής ευσέβεια προς τους θεούς. Η προσευχή είναι το μέσον επικοινωνίας με τη θεότητα, και άρα με το θεϊκό στοιχείο που βρίσκεται εγκλωβισμένο στην ψυχή καταπιεσμένο από την ύλη. Ο ορφικός δεν ζητά χάρες από τον θεό· γνωρίζει πως πρέπει να τα καταφέρει μόνος του όσο δύσκολο και αν είναι. Ο απεγκλωβισμός της ψυχής από την ύλη απαιτεί επίσης τον έλεγχο των επιθυμιών του σώματος. Αυτό δεν είναι εύκολη υπόθεση, επιτυγχάνεται όμως με καθημερινή άσκηση. Οι ορφικοί, όπως και οι πυθαγόρειοι, τηρούσαν με ευλάβεια συγκεκριμένους κανόνες καθημερινά, σε κάθε τους δραστηριότητα. Ο τρόπος ζωής που ωφελεί την ψυχή έπρεπε να γίνει συνήθεια.

Ύστερα, ακολουθεί η ευσέβεια προς τους γονείς. Κανείς δεν μπορεί να καθαρίσει την ψυχή του, αν δεν σέβεται εκείνους που τον έφεραν στη ζωή. Σεβασμό οφείλει ο ορφικός και στον ή στην σύζυγό του. Ο γάμος είναι πρωτίστως μία πνευματική ένωση και η σαρκική ένωση έχει ελάχιστη σημασία.

Στις σχέσεις με τους φίλους τους και τους υπόλοιπους ανθρώπους, οι ορφικοί πρέπει να είναι δίκαιοι. Όταν φερόμαστε άδικα, το κάνουμε για αν ικανοποιήσουμε ταπεινές επιθυμίες. Υποκύπτουμε στις απαιτήσεις του υλικού εαυτού μας και προκαλούμε αναστάτωση στην ψυχή μας και στον θεό που κρύβεται μέσα της.

Η πιο ενδιαφέρουσα πνευματική διεργασία για τους ορφικούς και τους πυθαγόρειους είναι η αναζήτηση της γνώσης. Σε αντίθεση με την καθιερωμένη άποψη, στον ορφισμό η γνώση δεν είναι μία νέα κατάκτηση, αλλά ανάμνηση! Η ψυχή δεν είναι λευκό χαρτί, αλλά γνωρίζει ήδη την αλήθεια για τον κόσμο και τη ζωή πριν εισέλθει στο υλικό σώμα. Αλλά όταν ενσαρκώνεται παύει να θυμάται και μοιάζει σαν να τα μαθαίνει όλα από την αρχή. Στην πραγματικότητα όμως, η μάθηση είναι απλώς η ανάμνηση γνωστών πραγμάτων. Ο Πλάτων εξηγεί αναλυτικά στους διαλόγους «Μένων» και «Φαίδων» πώς μέσα από ερωτήσεις και συνειρμούς η ψυχή θυμάται, με αποτέλεσμα ο άνθρωπος να μπορεί ν’ αποκτήσει γνώση ακόμα και για ζητήματα για τα οποία δεν έχει εμπειρικά δεδομένα.

Η επιρροή που άσκησε η διδασκαλία του Ορφέα στα επόμενα θρησκευτικά και φιλοσοφικά ρεύματα είναι εντυπωσιακή και είχε διάρκεια. Εκτός από τον Πυθαγόρα, που υιοθέτησε τόσο το δόγμα της μετενσάρκωσης όσο και τους κανόνες ζωής και συμπεριφοράς των ορφικών, και τον Πλάτωνα που επεκτάθηκε στη θεωρία περί αθανασίας της ψυχής, μεγάλη επιρροή δέχτηκαν οι Στωικοί και οι νεοπλατωνιστές κατά τους ελληνιστικούς χρόνους. Αυτό όμως που είναι ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι το πόσο επηρεάστηκε ο Χριστιανισμός.

Ο Χριστιανισμός δανείστηκε από τους ορφικούς το δόγμα της αθανασίας της ψυχής, αν και δεν συμμερίστηκε την μετενσάρκωση. Επίσης, ο Λυτρωτής ήταν, όπως ο Διόνυσος, απόγονος του θεού και μίας θνητής και πριν αναλάβει την αποστολή του χρειάστηκε πρώτα να πεθάνει και να αναστηθεί. Αν μελετήσετε βαθύτερα το ζήτημα, θα βρείτε πολλές ομοιότητες ακόμα.

Εκείνο όμως που καταλαβαίνει κανείς χωρίς να μελετήσει πολύ, είναι πως η ανιδιοτελής αγάπη προς τον θεό είναι σπάνιο φαινόμενο στον κόσμο μας σήμερα. Ούτε τον σεβασμό και τη δικαιοσύνη επιτυγχάνουμε τόσο εύκολα. Οπότε, αν ο Ορφέας είχε δίκιο, οι ψυχές μας έχουν πολλές ζωές ακόμα να αντέξουν μέχρι να λυτρωθούν. Εκτός, ίσως, από εκείνους που αντέχουν να ζήσουν με τον ορφικό τρόπο.

Πηγή: grethexis, Εικόνα © Αρχαία Ελληνικά