Άγνωστες ιστορίες του 1821 στα σοκάκια της Πλάκας

Στην οδό Πρυτανείου, στο εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου Ραγκαβά, μια μικρή καμπάνα φυλαγμένη στο εσωτερικό του ναού θυμίζει τις μέρες που στην Πλάκα φυσούσε επαναστατικός αέρας. Μια καμπάνα που ίσως θα περνούσε απαρατήρητη, αν δεν ήταν εκείνη που σηματοδότησε με το χαρμόσυνο χτύπημά της την απελευθέρωση της Αθήνας.

Κατασκευασμένη στην Ιταλία φυλασσόταν επί Τουρκοκρατίας σε ειδική κρύπτη καθώς η χρήση καμπανών είχε απαγορευτεί με διάταγμα του σουλτάνου.

Το 1833 όταν τα οθωμανικά στρατεύματα παρέδιδαν το φρούριο της Ακρόπολης στους Αθηναίους η καμπάνα σήμανε δυνατά περνώντας στην Ιστορία, ενώ περισσότερο από έναν αιώνα αργότερα ο ήχος της συνδέθηκε με μία ακόμη ένδοξη στιγμή της πόλης: Την απελευθέρωση της Αθήνας από τους Γερμανούς.

Η καμπάνα αυτή και άλλα επτά ιστορικά σημεία της Πλάκας διηγούνται την Επανάσταση του 1821 στην Αθήνα. Ένα μάθημα Ιστορίας στους δρόμους της παλιότερης συνοικίας της Ευρώπης...

Γεμάτη πλούσια σημάδια του παρελθόντος είναι η οδός Τριπόδων, ο κεντρικός δρόμος της Πλάκας από την αρχαιότητα. Στον αριθμό 3, ερειπωμένο πλέον, βρίσκεται το σπίτι που ανήκε στην οικογένεια του μεγάλου Σαμιώτη επαναστάτη Λυκούργου Λογοθέτη ενώ στον αριθμό 32, μια γνώριμη εικόνα, το σπίτι του καδή των Αθηνών.

Ο τελευταίος ιεροδικαστής
Εδώ κατοικούσε ο Χατζή Χαλίλ Εφένδης, ο τελευταίος ιεροδικαστής της πόλης, ένα πρόσωπο με καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της Επανάστασης.

Καθώς η εξέγερση κατά του οθωμανικού ζυγού εξαπλωνόταν σε πολυάριθμες περιοχές της Ελλάδας, ο σουλτάνος εξέδωσε φετφά, με τον οποίο ζητούσε να εκτελεστούν προληπτικά όλοι οι άρρενες Αθηναίοι. Ο καδής αρνήθηκε να υπογράψει το διάταγμα για ηθικούς λόγους, ενώ λίγο αργότερα, όταν ξέσπασε η Επανάσταση, θεωρήθηκε υπεύθυνος και τιμωρήθηκε με φριχτή θανάτωση.

Το κτίσμα έγινε γνωστό από την ελληνική ταινία «Η δε γυνή να φοβήται τον άνδρα», όμως είναι ένα από τα παλαιότερα οικήματα της οθωμανικής Αθήνας που σώζονται μέχρι σήμερα.

«Θύμα» του ξεσηκωμού κατά των Τούρκων είχε πέσει η Παναγία του Κανδύλη, η «Κυρά Κανδύλη» όπως αποκαλούσαν οι ορθόδοξοι της Πλάκας την ενοριακή τους εκκλησία που καταστράφηκε στις άγριες συγκρούσεις. Μέχρι σήμερα, όμως, διασώζεται το παρεκκλήσι της, ο Αγιος Δημήτριος στην οδό Επιμενίδου 5-7, όπου λειτουργούσε πριν από την Επανάσταση ο ήρωας του '21 Αθανάσιος Διάκος...

Με μία μελανή σελίδα της Ελληνικής Επανάστασης συνδέεται ένα άλλο μικρό βυζαντινό εκκλησάκι, ο ναός του Σωτήρος, που οι ντόπιοι αποκαλούσαν και «Σωτηράκη».

Εδώ, στην αυλή της εκκλησίας, στους πρόποδες της Ακρόπολης, ενταφιάστηκε κρυφά το πτώμα του Οδυσσέα Ανδρούτσου αφού έπεσε από τον Ιερό Βράχο μετά την αποτρόπαιη δολοφονία του. Τα οστά του εκταφιάστηκαν οκτώ χρόνια αργότερα έπειτα από επιθυμία της γυναίκας του κι ενώ ακόμη συνεχιζόταν ο διασυρμός του.

Το πατρικό της Αγίας Φιλοθέης, στην Αδριανού 96, είναι η οικία στην οποία διέμεινε ο τελευταίος βοεβόδας των Αθηνών, ο Χατζή Αλή Χασεκής, ενώ ιδιαίτερη αξία έχει η καλοσυντηρημένη οικία που δεσπόζει επί των οδών Κέκροπος 8 και Θουκυδίδου.

Στο σπίτι αυτό έζησε ένας από τους σημαντικότερους ιστορικούς της Ελληνικής Επανάστασης, ο Σκοτσέζος φιλέλληνας Τζορτζ Φίνλεϊ, ο οποίος συμμετείχε στα γεγονότα ακολουθώντας τον Λόρδο Βύρωνα στην Ελλάδα.

«Αι Αθήναι είναι ένα μεγάλο χωριό και κατέχουν τόσο χώρο, που θα μπορούσε να περιλάβει, αν πάρουμε υπ' όψιν την πυκνότητα του πληθυσμού των ευρωπαϊκών πόλεων, 25.000 κατοίκους.

Εχουν πολλούς ελικοειδείς δρομάκους, από καμιά όμως δεν διασχίζονται οδό κατάλληλη για οχήματα. Ενας μόνον σχεδόν δρόμος υπάρχει, αλλά και αυτός ξεκινά από το Θησείο και φθάνει στο σπίτι του βοεβόδα (Μεγάλο Κονάκι) και από κει στην Πύλη του Αδριανού», έγραφε.

Αναμνήσεις της Επανάστασης του 1821 φέρνει στον νου και το Μνημείο του Λυσικράτη, το οποίο μπορεί να μη σχετίζεται άμεσα με αυτήν, συνδέεται, όμως, με τον πιο γνωστό φιλέλληνα πρωταγωνιστή της, τον Λόρδο Βύρωνα.

Στο Μοναστήρι των Γάλλων Καπουτσίνων -στο οποίο είχε ενσωματωθεί το μνημείο από το 1669- φιλοξενήθηκε την περίοδο 1810-1811 ο Λόρδος Βύρων κατά την πρώτη του επίσκεψη στην Ελλάδα. Μέσα από τη διαμονή του στην περιοχή γνώρισε για πρώτη φορά την Αθήνα και την ερωτεύτηκε... Με αφορμή την Επέτειο της 25ης Μαρτίου, το Μουσείο Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης οργανώνει την Κυριακή στις 11.30 το πρωί εκπαιδευτικό περίπατο στα χνάρια της Ελληνικής Επανάστασης.

«Ξεναγός»
Με «ξεναγό» τον δημοσιογράφο-συγγραφέα κ. Κώστα Στοφόρο οι συμμετέχοντες θα ταξιδέψουν για δύο ώρες στην Πλάκα των αρχών του 19ου αιώνα, θα ακούσουν ιστορίες για την πολιορκία της Ακρόπολης και την απελευθέρωση της Αθήνας, θα διαβάσουν μαρτυρίες της εποχής για τους σταθμούς του περιπάτου και θα τους προταθεί σχετική βιβλιογραφία.

Ως σημείο εκκίνησης έχει οριστεί η έδρα του Μουσείου, στην οδό Τριπόδων 23, και θα ακολουθήσει ξενάγηση στο Μουσείο.

Για τον περίπατο και την ξενάγηση -τα οποία θα γίνουν έναντι μικρού αντιτίμου- απαραίτητη είναι η κράτηση θέσεων στο τηλέφωνο 2103250341.

ΟΙ «ΣΤΑΘΜΟΙ» ΤΟΥ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΥ ΠΕΡΙΠΑΤΟΥ

1. Με μια μελανή σελίδα της Ελληνικής Επανάστασης συνδέεται ο μικρός βυζαντινός ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος που οι ντόπιοι αποκαλούσαν και «Σωτηράκη». Στην αυλή του ενταφιάστηκε κρυφά το πτώμα του Οδυσσέα Ανδρούτσου μετά την αποτρόπαιη δολοφονία του στον βράχο της Ακρόπολης.

2. Το παλαιότερο σπίτι της Αθήνας, η οικία των Μπενιζέλων στην οδό Αδριανού, αποτέλεσε κατοικία του τελευταίου βοεβόδα της Αθήνας, Χατζή Αλή Χασεκή.

3. Κέκροπος 8 & Θουκυδίδου. Εδώ έζησε ένας από τους σημαντικότερους ιστορικούς της Ελληνικής Επανάστασης, ο Σκοτσέζος φιλέλληνας Τζορτζ Φίνλεϊ, ο οποίος συμμετείχε στα γεγονότα.

4. Οδός Τριπόδων 3, ερειπωμένη η οικία που ανήκε στην οικογένεια του μεγάλου Σαμιώτη επαναστάτη Λυκούργου Λογοθέτη.

5. Η ιστορική καμπάνα που φυλάσσεται στο εκκλησάκι του Αγίου Νικόλαου Ραγκαβά ήταν εκείνη που χτύπησε χαρμόσυνα στην απελευθέρωση της Αθήνας.

6. Στο μοναστήρι των Γάλλων Καπουτσίνων στο οποίο περιλαμβανόταν το μνημείο του Λυσικράτη φιλοξενήθηκε ο πιο γνωστός φιλέλληνας της επαναστατικής περιόδου, Λόρδος Βύρωνας, την περίοδο 1810 -1811.

Κατερίνα Ροββά Φωτογραφίες Θάλεια Γαλανοπούλου, ethnos.gr