Ο Πέτρινος Δρόμος της Αρχαίας Διόλκου: Ένα θαύμα μηχανικής από την εποχή της Αρχαίας Ελλάδας

Ο αρχαίος πέτρινος δρόμος της Διόλκου που επέτρεπε τη μεταφορά πλοίων

Ο πέτρινος δρόμος της Διόλκου, ένα θαύμα της μηχανικής από την εποχή της Αρχαίας Ελλάδας, επέτρεπε στα πλοία να ταξιδεύουν στη στεριά, από το Ιόνιο Πέλαγος στο Αιγαίο, παρακάμπτοντας την Πελοποννησιακή Χερσόνησο.

Η Διώρυγα της Κορίνθου, η οποία τελικά κατασκευάστηκε χιλιετίες αργότερα, έκανε το πέρασμα γύρω από τη χερσόνησο πολύ ασφαλέστερο.

Το λιθόστρωτο οδόστρωμα στο οποίο οι αρχαίοι μετέφεραν πλοία από τον Κορινθιακό στον Σαρωνικό τώρα αποκαθίσταται, με τις προσπάθειες του Ελληνικού Υπουργείου Πολιτισμού, όπως αρμόζει σε αυτό το θαύμα της τεχνολογίας και της καινοτομίας.

Ο πέτρινος δρόμος της Διόλκου από την αρχαιότητα είναι ακόμα ορατός σε ορισμένα σημεία

Χρησιμοποιώντας μια γιγαντιαία ολίσθηση που ανασύρει τα πλοία σε ξηρά για κατασκευή και ανακαίνιση, ο Δίολκος ήταν τοπωνύμιο για το έργο που γινόταν εκεί από την αρχαιότητα έως τους ρωμαϊκούς χρόνους, με τη λέξη να υποδηλώνει ότι κάτι «τραβιόταν» σε όλη τη Γη.

Το αρχαίο μονοπάτι, που κινείται περίπου παράλληλα με τη σύγχρονη διώρυγα της Κορίνθου, θεωρούνταν ένα από τα μεγαλύτερα τεχνολογικά επιτεύγματα της αρχαιότητας. Φαίνεται ακόμα καθαρά σε λίγες περιοχές γύρω από την Κόρινθο, κυρίως στο ακίνητο που ανήκει στη Σχολή Μηχανικών εκεί.

Τα πλοία με κατεύθυνση προς τα ανατολικά θα έφταναν στο βορειοδυτικό άκρο του Διολκού, στη σημερινή τοποθεσία Ποσειδωνία, στην Κόρινθο, όπου υπήρχε μια πέτρινη ράμπα. Στη συνέχεια τα τραβούσαν στις ράμπες οι σκλάβοι χρησιμοποιώντας γιγάντια σχοινιά.

Έπειτα, οι άντρες τα ανέβαζαν σε ένα στιβαρό ξύλινο πλαίσιο, στην κορυφή της ράμπας. Μόλις βρίσκονταν σε ξηρά, τα πλοία αφαιρούσαν τα κατάρτια τους και άλλα κινητά αντικείμενα για να γίνουν όσο το δυνατόν πιο ελαφριά.

Στη συνέχεια, τα ογκώδη πλοία΄τα περιέστρεφαν σε γωνία 90 μοιρών για να τα ευθυγραμμίσουν με τον Δίολκο, χρησιμοποιώντας τεράστια βαρούλκα που κινούνταν από αρκετούς άνδρες. Στη συνέχεια, θα τα ανέβαζαν σε μια άλλη πέτρινη ράμπα για να τα φέρουν πάνω σε ένα σιδερένιο αμαξίδιο.

Μοιάζει πολύ με τα βαγονέτα ενός εμπορευματικού τρένου σήμερα, αυτά είχαν τεράστιους τροχούς και στις δύο πλευρές, θα μετέφεραν τα πλοία μέχρι την άλλη άκρη του Διολκού. Παρόλο που η κλίση του δρόμου ανέβενε μόνο στο 3%, εξακολουθεί να είναι ένα κατόρθωμα μηχανικής - και ωμής δύναμης - να μετακινούνται τέτοια τεράστια σκάφη στην ξηρά με αυτόν τον τρόπο.

Δημιουργώντας σκηνές που θυμίζουν τους σκλάβους να τραβούν και να μετακινούν τις ογκώδεις πέτρες των Πυραμίδων στην αρχαία Αίγυπτο, η ανθρώπινη δύναμη σε συνδυασμό με τη μεγάλη τεχνολογική τεχνογνωσία επέτρεψε στον Δίολκο να λειτουργήσει για πολλούς αιώνες.

Βαθιές αυλακώσεις στις πέτρες φρόντιζαν το κάτω αμαξίδιο και το πολύτιμο φορτίο του να παραμείνουν σταθερά σε τροχιά μέχρι την άλλη πλευρά του ισθμού.

Ο Ισθμός της Κορίνθου, που δείχνει το σύγχρονο κανάλι. Ο αρχαίος δρόμος της Διόλκου κινούνταν σχεδόν παράλληλα με τη διώρυγα, ενώνοντας τον Κορινθιακό με τον Σαρωνικό. Φωτογραφία: Nasa - Δημόσιος τομέας.

Η ανακάλυψη των αρχαίων Ελληνικών κειμένων έδειξε την κατασκευή της Διόλκου

Ορισμένοι ιστορικοί πιστεύουν ότι ο αρχαίος λιθόστρωτος δρόμος μετέφερε όχι μόνο πολεμικά πλοία, αλλά και νεότευκτα πλοία, στα λιμάνια προορισμού τους είτε στον Σαρωνικό είτε στον Κορινθιακό Κόλπο, χρησιμοποιόντας επίσης τον πέτρινο δρόμο.

Αλλά αυτό το κομμάτι της μηχανικής ιδιοφυΐας χάθηκε τραγικά στην ανθρώπινη μνήμη με την πάροδο του χρόνου, καθώς οι βελτιώσεις στην τεχνολογία των μεταφορών, μαζί με την τελική κατασκευή του Καναλιού, απέρριψαν κάθε ανάγκη για έλξη πλοίων στον ισθμό από τη μια πλευρά της Πελοποννήσου στην άλλη.

Μόλις το 1800 οι μελετητές, διαβάζοντας τα έργα του Έλληνα ιστοριογράφου Στράβωνα (ο οποίος γεννήθηκε το 65 π.Χ.) διαπίστωσαν ότι το τοπωνύμιο «Δίολκος» σήμαινε επίσης ένα φυσικό πέρασμα, που πρέπει κάποτε να υπήρχε εκεί πέρα από τον ισθμό.

Ο αρχαίος πέτρινος δρόμος Δίολκος αποκαθίσταται στην παλιά του αίγλη. Το θαύμα της αρχαίας τεχνολογίας έτρεχε περίπου παράλληλα με τη Διώρυγα της Κορίνθου. Φωτογραφία Dan Diffendale -Wikimedia Commons CC BY-SA 2.0

«Εκεί όπου τα πλοία ανασύρονται από τη μια θάλασσα στην άλλη»

Ο Στράβων, που έζησε από το 63 π.Χ. έως το 23 μ.Χ., είχε γράψει ότι «Το πλάτος του ισθμού του Δίαλου όπου τα πλοία ανασύρονται από τη μια θάλασσα στην άλλη είναι σαράντα στάδια».

Άλλοι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρθηκαν στο πέτρινο δρόμο ήδη από την εποχή του Αριστοφάνη, ο οποίος έζησε μεταξύ 446 π.Χ. και 386 π.Χ. Οι μελετητές μάλιστα πιστεύουν ότι η φράση του «γρήγορα σαν Κορίνθιος» αναφερόταν στον Δίολκο, δηλαδή στην ικανότητα του Κορίνθου να φτάσει γρήγορα από την Κόρινθο στην Αθήνα μέσω του δρόμου.

Άλλοι αρχαίοι Έλληνες ιστορικοί, συμπεριλαμβανομένου του Θουκυδίδη, είχαν επίσης αναφερθεί στο μεγάλο πέρασμα στα γραπτά τους. Τον πέμπτο αιώνα π.Χ., έγραψε για τη μνημειώδη μεταφορά των πλοίων που είχε γίνει το έτος 412 π.Χ.

Ο Πολύβιος, ο οποίος έζησε τον δεύτερο αιώνα π.Χ., ανέφερε επίσης την επίπονη μεταφορά τουλάχιστον 50 πλοίων στον ισθμό το έτος 220 π.Χ. από τον Δημήτριο του Φάρου.

Σαφώς, υπήρχε μια πρακτική έλξης πλοίων σε αυτόν τον τομέα - και φυσικά ήταν οι αρχαίοι Έλληνες που βρήκαν έναν τρόπο να το κάνουν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα και αποτελεσματικά.

Ακολουθώντας μια σταδιακή καμπύλη σχήματος s αλλά με βαθμό που δεν υπερβαίνει το 1,5%, ο λιθόστρωτος δρόμος είχε συνολικό μήκος από τη μια ακτή στην άλλη περίπου 8 χιλιόμετρα (πέντε μίλια), ενώ το επιβλητικό πλάτος του κυμαινόταν από περίπου 3,4 μέτρα ( 11,15 πόδια) έως 6 μέτρα (20 πόδια).

Πρώτη συστηματική προσπάθεια μεταφοράς πλοίων από τον Κορινθιακό στον Σαρωνικό

Οι αρχαιολόγοι λένε ότι ο δρόμος της Διόλκου, που επέτρεψε στα πλοία να αποφύγουν το ταξίδι μήκους 190 μιλίων γύρω από την Πελοποννησιακή Χερσόνησο, κατασκευάστηκε στα τέλη του 7ου αιώνα ή στις αρχές του 6ου αιώνα π.Χ.

Η ιδέα για την κατασκευή του αποδίδεται στον τότε ηγεμόνα της Κορίνθου, Περίανδρο, η βασιλεία του οποίου χαρακτηρίζεται από μεγάλη οικονομική και καλλιτεχνική άνθηση. Ο δρόμος κατασκευάστηκε στα όρια των σημερινών δήμων Κορινθίων και Λουτρακίου-Περαχώρας-Αγίων Θεοδώρων.

Σε χρήση από την αρχαιότητα έως τη ρωμαϊκή περίοδο της Ελληνικής ιστορίας, ο Δίολκος εκτεινόταν από τα δυτικά της σημερινής Διώρυγας της Κορίνθου μέχρι τις πηγές που βρίσκονταν στην αρχαία Σχοινούντα (σημερινό Καλαμάκι).

Και ο δρόμος δεν ήταν εντελώς ίσιος, ακολουθώντας μια ελαφριά καμπύλη S σύμφωνα με το έδαφος που κάλυπτε, κάνοντας το ταξίδι ακόμα πιο δύσκολο. Αυτό προκάλεσε την κατασκευή πέτρινων τοίχων σε ορισμένα σημεία κατά μήκος της διαδρομής για την αποφυγή εκτροχιασμού.

Εφαρμόστηκε σύστημα διοδίων για όλους όσους χρησιμοποιούσαν τον δρόμο, προς όφελος της μεγάλης πόλης της Κορίνθου. Ωστόσο, ορισμένοι ιστορικοί αμφισβητούν εάν ο μεγάλος πέτρινος δρόμος χρησιμοποιήθηκε για εμπορικά πλοία. Πιστεύουν ότι οι έμποροι που τα κατείχαν ποτέ δεν θα διακινδύνευαν τη ζημιά που θα μπορούσε να προκληθεί στα πολύτιμα πλοία τους από τέτοια μεταφορά προς όφελος της αποφυγής του θαλάσσιου περάσματος γύρω από τη χερσόνησο.

Άλλες χρήσεις του Δίολκου μπορεί να ήταν η μεταφορά εξαιρετικά βαρέων οικοδομικών υλικών, συμπεριλαμβανομένων μνημειακών λίθων, που χρησιμοποιήθηκαν στην πόλη της Ίσθμιας, στο ανατολικό άκρο του μονοπατιού. Το τεράστιο Πανελλήνιο Ιερό εκεί, ένα από τα μεγαλύτερα στον Ελληνικό κόσμο, και φιλοξενούσε κάθε χρόνο φεστιβάλ, συγκεντρώνοντας πλήθη από όλη την Ελλάδα.

Με πλάτος έξι μέτρα (20 πόδια), με σημαδεμένες παράλληλες εσοχές σε απόσταση 1 1/2 μέτρων μεταξύ τους, φαίνεται ξεκάθαρο ότι ο δρόμος μπορούσε να υποστηρίξει είτε αυτά τα εξαιρετικά βαριά φορτία πέτρας είτε το τυπικό εμπορικό σκάφος της εποχής, το οποίο οι ειδικοί πιστεύουν ότι ζύγιζε στους 20 τόνους.

Παρά το γεγονός ότι, κατά τραγικό τρόπο, η μηχανική ιδιοφυΐα και η τεράστια ανθρώπινη προσπάθεια που χρειάστηκε για την κατασκευή του Διολκού ξεχάστηκαν για κάποιο χρονικό διάστημα, με το μεγαλύτερο μέρος του δρόμου να έχει πλέον ξεπεραστεί από βλάστηση και ακόμη και κτίρια κατά τη διάρκεια των χιλιετιών.

Αλλά όχι μόνο οι πέτρες του μεγάλου δρόμου είναι ακόμα εκεί, αλλά σύντομα θα αποκαλυφθούν και θα γίνουν ορατές ως απόδειξη της λαμπρότητας —και της σκληρής δουλειάς— των αρχαίων Ελλήνων.