Στη Μακεδονία του Μεγάλου Αλεξάνδρου: το μουσείο των Αιγών εντυπωσιάζει

Ταξίδι στην πρώτη πρωτεύουσα της αρχαίας Μακεδονίας μέσα από το νέο Πολυκεντρικό Μουσείο των Αιγών.

Λίγο μετά την πολιορκία των Θηβών, ο Αλέξανδρος επιστρέφει στη Μακεδονία και προσφέρει θυσία στον Ολύμπιο Δία. Ενόψει της εκστρατείας στην Ασία, οργανώνει αγώνες για τους θεούς και τις μούσες, όπως αναφέρει ο Αρριανός. Όλα αυτά συμβαίνουν στους πρόποδες των Πιερίων, στην πρώτη πρωτεύουσα της αρχαίας Μακεδονίας, τις Αιγές, που το όνομά τους σημαίνει "ο τόπος με τα πολλά κατσίκια". Εικόνες που αναπαριστούν εκείνους τους αγώνες προβάλλονται στο ψηφιακό μουσείο "Μέγας Αλέξανδρος από τις Αιγές στην οικουμένη", στο κτήριο που αποτελεί την είσοδο του Πολυκεντρικού Μουσείου των Αιγών αλλά και του αρχαιολογικού χώρου.

Την τελετή δείχνει να παρακολουθεί από απόσταση το γλυπτό της βασίλισσας Ευρυδίκης, μητέρας του Φιλίππου του Β', πατέρα του Αλέξανδρου, που βρίσκεται στο υαλοσκέπαστο αίθριο και λούζεται από το φυσικό φως του ήλιου που διαπερνά την οροφή. Στον μεγάλο ενιαίο εκθεσιακό χώρο και στην έκθεση "Αιγών μνήμη" που φιλοξενεί, ζωντανεύουν μπροστά στα μάτια του επισκέπτη τα ίχνη που άφησαν πάνω στον πηλό τα χέρια των ανθρώπων της εποχής, οι πατημασιές των κατοίκων της πόλης, τα κλειδιά από τα σπίτια τους, τα όπλα που συνόδευαν τους Μακεδόνες στην τελευταία τους κατοικία, ακόμη και τα σερβίτσια που χρησιμοποιούσαν στα επίσημα συμπόσια.

Όλα αυτά συμβαίνουν υπό την επιβλητική εικόνα του πάνω ορόφου της πρόσοψης του ανακτόρου των Αιγών, που την εποχή εκείνη ήταν ορατό από ολόκληρη τη λεκάνη της Μακεδονίας και αποτελεί, μαζί με τον Παρθενώνα, ένα από τα σημαντικότερα κτήρια της κλασικής Ελλάδας.

Την εικόνα αυτή θα αντικρίζει από το τέλος του χρόνου ο επισκέπτης του νέου πολυκεντρικού μουσείου των Αιγών, σε μια εντυπωσιακή εμπειρία, όπως επισημαίνει στο ΑΠΕ - ΜΠΕ η προϊσταμένη της εφορίας αρχαιοτήτων Ημαθίας, αρχαιολόγος Αγγελική Κοτταρίδη. Η ίδια κάνει λόγο για μια πρωτοποριακή παρουσίαση εναλλασσόμενων πόλων ενδιαφέροντος σε έναν ενιαίο αρχαιολογικό χώρο, που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τους βασιλικούς τάφους, το ανάκτορο των Αιγών, το τεράστιο αρχαιολογικό πάρκο 500 στρεμμάτων, τη νεκρόπολη των Αιγών αλλά και το κτήριο του πολυκεντρικού μουσείου των Αιγών.

"Το νέο πολυκεντρικό μουσείο των Αιγών θα είναι το απόλυτο πολιτιστικό κέντρο της περιοχής, ένας λόγος για να μείνει ο επισκέπτης εκεί τουλάχιστον μια ολόκληρη μέρα. Το γεγονός αυτό αναμένεται να αυξήσει το χρόνο παραμονής, εφόσον η επίσκεψη στο μουσείο συνδυαστεί και με άλλους σημαντικούς χώρους όπως η παλιά βυζαντινή Μητρόπολη στη Βέροια. Είναι, μάλιστα, χαρακτηριστικό ότι ήδη η έκθεση των βασιλικών τάφων της Βεργίνας προσελκύει 200.000 με 220.000 επισκέπτες το χρόνο, καθιστώντας μια στείρα, τουριστικά, περιοχή όπως η Ημαθία ως το πλέον επισκέψιμο μουσείο και αρχαιολογικό χώρο από τους Δελφούς και πάνω" τονίζει η κ. Κοτταρίδη.

Επιχειρώντας μια πρώτη αναλυτική παρουσίαση του χώρου του νέου πολυκεντρικού μουσείου των Αιγών στο κοινό, κάνει καταρχήν λόγο για μια μεγάλη ιδιαιτερότητα. "Πρόκειται για ένα σύνολο μουσειακών χώρων ή μνημείων, έναν αρχαιολογικό χώρο με πολύ μεγάλη έκταση και διάσπαρτα μνημεία, ένα κέντρο ανοιχτό στο χώρο, με περισσότερα από ένα σημεία ενδιαφέροντος, κατασκευές μουσειακού τύπου και μνημεία αναδεδειγμένα. Αυτό είναι το νέο πολυκεντρικό μουσείο" εξηγεί.

Η βασιλική ταφική συστάδα του Φιλίππου του Β΄

Στο χώρο δεσπόζει ήδη το κτήριο προστασίας των βασιλικών τάφων που περιλαμβάνει, από τη δεκαετία του '90, τους τάφους του Φιλίππου του Β, του Αλέξανδρου Δ΄(γιου του Αλέξανδρου και της Ρωξάνης) και μιας από τις συζύγους του Φιλίππου με την τοιχογραφία της αρπαγής της Περσεφόνης. "Κατά τη γνώμη μου ο τάφος αυτός ανήκει στη Νικησίπολη, μία από τις επτά συζύγους του Φιλίππου και μητέρα της Θεσσαλονίκης" σημειώνει η κ. Κοτταρίδη και αναφέρει ότι στο εν λόγω σημείο βρίσκεται η γνωστή έκθεση των βασιλικών τάφων, η οποία έχει τεράστιο αριθμό επισκεπτών για τα δεδομένα μιας περιοχής, που δεν διαθέτει παραλίες ούτε τουριστικό κύμα τους καλοκαιρινούς μήνες.

Το Ανάκτορο των Αιγών

Το Ανάκτορο των Αιγών βρίσκεται σε ένα υπερυψωμένο σημείο της πλαγιάς και ήταν ένα τεράστιο κτήριο, τριπλάσιο σε μέγεθος από τον Παρθενώνα. Αυτή τη στιγμή αναστηλώνεται, ενώ ένα μεγάλο κομμάτι του πάνω ορόφου της πρόσοψής του έχει ήδη αναταχθεί σε ένα από τα μεγάλα αίθρια του πολυκεντρικού μουσείου, καθώς για στατικούς λόγους δεν μπορούσε να αναταχθεί στο φυσικό του χώρο. "Αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό γιατί μας δίνει μια πολύ πλήρη εικόνα του αρχιτεκτονήματος. Ως έκθεμα είναι αντίστοιχο με ένα κομμάτι από την αγορά της Μιλήτου που βρίσκεται στο μουσείο του Βερολίνου, ένα πολύ εντυπωσιακό έκθεμα" προσθέτει η αρχαιολόγος. Εκτιμά, τέλος, ότι το Ανάκτορο των Αιγών μπορεί να είναι επισκέψιμο πριν να ολοκληρωθεί το σύνολο των εκθέσεων, ενδεχομένως και από φέτος από το καλοκαίρι.

Η νεκρόπολη

Στις αρχαίες Αιγές βρίσκεται και ένα τεράστιο αρχαιολογικό πάρκο 500 στρεμμάτων, που περιλαμβάνει τη νεκρόπολη των Αιγών. Πεντακόσιοι σαράντα ταφικοί τύμβοι βρίσκονται εκεί, όπως και ένα κομμάτι των τάφων των βασιλέων πριν από τον Φίλιππο τον Β΄ (δηλαδή των αρχών 4ου, του 5ου και 6ου π.Χ. αιώνα). Υπάρχουν επίσης 21 βασιλικοί τάφοι που έχουν ανασκαφεί και για τους οποίους έχουν γίνει οι επιστημονικές ανακοινώσεις. Το έργο αυτό τελείωσε στα τέλη του 2015 και μετά από τις εργασίες φυτεύσεων που θα γίνουν το επόμενο χρονικό διάστημα θα γίνουν τα εγκαίνια και θα αποδοθεί φέτος και αυτό στο κοινό.

Το κεντρικό μουσειακό κτήριο

Το κεντρικό μουσειακό κτήριο, το νέο πολυκεντρικό μουσείο που κατασκευάστηκε, βρίσκεται στα δυτικά της Βεργίνας, από την αντίθετη μεριά από εκείνη των βασιλικών τάφων, με κατεύθυνση από τη Βέροια προς τη Βεργίνα, σε οικόπεδο 140 στρεμμάτων που ανήκει στο υπουργείο πολιτισμού. Εκεί επίσης υπάρχουν αρχαιότητες, ένας από τους οικισμούς των Αιγών - καθώς υπήρχαν πολλοί δορυφορικοί οικισμοί. "Η ιδέα για το μουσείο είναι να φιλοξενεί δύο μόνιμες εκθέσεις, η μία είναι το αρχιτεκτόνημα του ανακτόρου και η άλλη τα γλυπτά που θα βρίσκονται σε ένα υαλοσκέπαστο αίθριο με φυσικό φως" τονίζει η κ. Κοτταρίδη.

Ειδικά για την έκθεση των γλυπτών αναφέρει ότι "εκεί θα εκτίθενται μερικά εξαιρετικά έργα που είναι πρωτότυπα της εποχής του Φιλίππου του Β΄, όπως το άγαλμα της μάνας του, βασίλισσας Ευρυδίκης, επιγραφές της βασίλισσας, ένα μεγάλο σύμπλεγμα που απεικονίζει έναν κυνηγό που κυνηγά έναν κάπρο και προφανώς έχει σχέση με το γυμνάσιο των Αιγών, επίσης της εποχής του Φιλίππου και διάφορα άλλα πρωτότυπα αγάλματα του 4ου αιώνα καθώς και ανάγλυφα και ελληνιστικά έργα που δείχνουν τη συνέχεια της πόλης". Αυτή τη στιγμή υλοποιούνται οι εργασίες για τον εξοπλισμό του μουσείου και βρίσκονται σε εξέλιξη μεγάλοι διεθνείς διαγωνισμοί για την προμήθεια προθηκών.

Η έκθεση "Αιγών Μνήμη"

Στον μεγάλο ενιαίο εκθεσιακό χώρο του πολυκεντρικού μουσείου, έκτασης ενός στρέμματος, θα παρουσιάζονται περιοδικές θεματικές εκθέσεις για τη ζωή και τον πολιτισμό στις Αιγές, καθώς η περιοχή είναι ένας ενεργός αρχαιολογικός χώρος, που σύμφωνα με την κ. Κοτταρίδη, τροφοδοτεί διαρκώς τους αρχαιολόγους με νέα πράγματα. Η πρώτη έκθεση που θα ανοίξει για το κοινό θα φέρει την ονομασία "Αιγών μνήμη" και θα αποτελεί το μεγάλο γεγονός της χρονιάς, την πρώτη φορά που θα συστηθεί στο κοινό η αρχαία μητρόπολη των Μακεδόνων στην πλήρη της έκταση και από το 1000 π.Χ. μέχρι τα χρόνια των διαδόχων.

"Συγκεκριμένα θα παρουσιάζονται όλα τα χαράγματα που έχουν βρεθεί, ονόματα, γράμματα, ίχνη από χέρια ανθρώπων στον πηλό, ίχνη από ζώα που άφησαν τις πατημασιές τους, ίχνη από τους κατοίκους της πόλης. Ένα σπάνιο εύρημα που δεν υπάρχει σε άλλο μουσείο είναι τα κλειδιά από τα σπίτια. Θα παρουσιάζονται ακόμη τα εργαλεία των μαστόρων που έχτισαν την πόλη και άλλα αντικείμενα όπως καρφιά, νομίσματα που αποκαλύπτουν τις εμπορικές σχέσεις της πόλης, όπλα που συνόδευαν τους μακεδόνες στην ταφή, τα χαρακτηριστικά σερβίτσια που χρησιμοποιούνταν στα συμπόσια, ο αργαλειός των γυναικών, κοσμήματα, στοιχεία λατρείας, ειδώλια από όλα τα ιερά των Αιγών" τονίζει η κ. Κοτταρίδη.

Κεντρικό έκθεμα ανάμεσα στα παραπάνω, θα είναι οι τελετουργικές πυρές των βασιλέων. Εκεί θα παρουσιάζονται όλα τα ευρήματα από τους βασιλικούς τάφους πριν τον Φίλιππο τον Β΄, αλλά και από τους τάφους των βασιλισσών. Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζουν επίσης τα 26 πήλινα κεφάλια αγαλμάτων που ανήκουν σε κόρες, θεές και δαίμονες, φυσικού μεγέθους που ανατάσσονται και συμμετείχαν στην τελετουργία μιας βασίλισσας, συζύγου του Αλέξανδρου του Α΄.

Η έκθεση θα καταλήγει με την ανάταξη εννέα βασιλισσών της εποχής του σιδήρου και των πρώιμων αρχαϊκών χρόνων, η κορυφαία των οποίων είναι η Δέσποινα των Αιγών με τη χρυσοποίκιλτη ενδυμασία. Αυτή θα έχει ιδιαίτερα εντυπωσιακό και υποβλητικό φωτισμό με μελέτη φωτισμού από την Ελευθερία Ντεκώ. Η μουσειολογική μελέτη έχει γίνει με βάση την ιδέα της κ. Κοτταρίδη και το μουσειογραφικό τμήμα από την αν. καθηγήτρια της πολυτεχνικής σχολής του ΑΠΘ Αλκμήνη Πάκα.

Ψηφιακό μουσείο "Μέγας Αλέξανδρος από τις Αιγές στην Οικουμένη"

Στο κτήριο του πολυκεντρικού μουσείου θα στεγάζεται, εξάλλου, το ψηφιακό μουσείο "Μέγας Αλέξανδρος από τις Αιγές στην Οικουμένη", αλλά και το ψηφιακό δίκτυο περιήγησης στο αρχαίο βασίλειο των Μακεδόνων. "Η ονομασία του ψηφιακού μουσείου επιλέχθηκε καθώς -όπως αναφέρει ο Αρριανός- η εκστρατεία του Αλέξανδρου ξεκίνησε με τελετή στις Αιγές την άνοιξη του 334 πΧ. Αυτός είναι ο λόγος που το νέο μουσείο των Αιγών έγινε στην περιοχή, όπου βρίσκονται οι βασιλικοί τάφοι όλων των Τημενιδών και του πατέρα και του γιου του Μεγαλέξανδρου" προσθέτει η κ. Κοτταρίδη.

Το ψηφιακό μουσείο θα διαθέτει δύο γιγαντοοθόνες, 12 τετραγωνικών μέτρων η κάθε μία, πάνω στις οποίες θα προβάλλονται εικόνες από όλη την ελληνιστική οικουμένη από τη Μακεδονία μέχρι το σημερινό Αφγανιστάν, τη νότια Αίγυπτο και τις αραβικές χώρες. Πρόκειται για ένα τεράστιο υλικό που περιλαμβάνει 900 ώρες γυρίσματα σε αρχαιολογικούς χώρους της Μικράς Ασίας και της Ιορδανίας, πάνω από 60.000 φωτογραφίες, 3.500 σελίδες κειμένων και 13.000 καταχωρήσεις στη βάση δεδομένων.

Στο ψηφιακό μουσείο έχουν επίσης δημιουργηθεί ένα αμφιθέατρο, στο οποίο θα φιλοξενούνται επιστημονικά συνέδρια και ένας μικρότερος χώρος όπου θα γίνονται εκθέσεις ώστε να υπάρχει όσμωση με το ευρύτερο καλλιτεχνικό γίγνεσθαι.

Σύμφωνα με την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, τα εγκαίνια του νέου μουσείου των Αιγών θα πραγματοποιηθούν εντός του 2017 και θα αποτελέσουν ορόσημο για τα έργα πολιτισμού της Περιφέρειας.

anaskafi