Πλοία και πλοηγήσεις στην αρχαία Ελλάδα

Οι Έλληνες ειδικεύτηκαν στην κατασκευή μικρών αλλά γρήγορων και εύκολων στην χρήση πλοίων. Έχοντας πολλά μικρά λιμάνια χρειαζόταν μικρά και ευέλικτα πλοία! Αλλά παρ' όλα αυτά μπορούσαν να ταξιδεύουν εύκολα τουλάχιστον μέχρι την Κύπρο κουβαλώντας χαλκό από το 3000 π.Χ.!

Υπάρχουν όμως ενδείξεις κατεργασμένων πετρωμάτων της Μήλου που βρέθηκαν στις Μυκήνες και μας οδηγούν να δεχόμαστε ακόμα αρχαιότερη ναυτική δραστηριότητα. Στο Μάνδαλο της Πέλλας βρέθηκαν αντικείμενα από οψιδιανό των Καρπαθίων ηλικίας 5000 ετών. Κατά συνέπεια δεν ήταν και τόσο δύσκολες οι μετακινήσεις εκείνη την εποχή!

ΚΩΠΗΛΑΤΙΚΟ - ΙΣΤΙΟΦΟΡΟ

Αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν ότι στο Αιγαίο κυκλοφορούσαν οι πρώτες μορφές πλοίων απ' το 7000 π.Χ. Οι πρώτοι γνωστοί που εμφανίζονται είναι οι Κυκλαδίτες (3000 - 2000 π.Χ.) οι οποίοι όμως δίνουν την θέση τους στους Κρήτες της Μινωικής περιόδου που είχαν ναυτικό στην βάση του κράτος (1700-1450 π.Χ.). Στα 1470 π.Χ. έγινε η έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης με πολύ μεγάλη ισχύ. 5 φορές μεγαλύτερη απ' την έκρηξη του Κρακατόα στην Ινδονησία.

Αυτό προφανώς προκάλεσε την καταστροφή του Μινωικού πολιτισμού. Στην συνέχεια παρουσιάζονται οι Μυκηναίοι που και αυτοί δρούσαν σε όλη την γνωστή ανατολική Μεσόγειο. Σε αυτή την εποχή αναφέρονται η Αργοναυτική εκστρατεία αλλά και ο Τρωικός πόλεμος, αν και πολλοί θεωρούν τον Τρωικό πόλεμο αρκετά παλαιότερο. Μετά τον ένατο αιώνα παρουσιάζονται δυναμικά στον Θαλάσσιο χώρο και η Κόρινθος, η Αίγινα, η Σάμος, η Κέρκυρα, οι Συρακούσες και άλλες μικρότερες πόλεις. Αρκετά αργότερα τον έκτο αιώνα π.Χ. οι Αθηναίοι δημιουργούν στόλο και κυριαρχούν με την σειρά τους για λίγο στον χώρο.

ΘΗΡΑΙΚΑ ΠΛΟΙΑ

Τα πρώτα διάσημα πλοία στον Ελλαδικό χώρο ήταν τα πλοία της Θήρας που παραστάσεις τους σώζονται σε αγγεία αλλά και σε τοιχογραφίες που ήρθαν πρόσφατα στην επιφάνεια στις ανασκαφές της Θήρας. Οι τοιχογραφίες χρονολογούνται στο 1500 - 1600 π.Χ. οπότε μιλάμε για ακόμη παλιότερη χρήση. Το παράξενο είναι ότι αυτή η γνώση φθίνει μέχρι πολύ αργότερα κοντά στο 700 π.Χ. που η Κόρινθος ξανά παρουσίασε την πρώτη μορφή τριήρεως. Είχε 40 μέτρα μήκος και χρησιμοποιούσε 150 κωπηλάτες σε τρεις σειρές και 50 ακόμα άτομα για τις υπόλοιπες ανάγκες.

ΤΡΙΗΡΗΣ

Η Αθηναϊκή τριήρης είχε μήκος περίπου 35 μέτρων και μέγιστη ταχύτητα τα 20 (άλλοι όμως την υπολογίζουν στα 15) χιλιόμετρα την ώρα και όποιος ξέρει από θάλασσα καταλαβαίνει πόσο γρήγορο ήταν για κωπηλατικό του μεγέθους του! Συνήθως κάλυπτε 100 χιλιόμετρα ημερησίως χρησιμεύοντας τόσο σαν εμπορικό όσο και σαν πολεμικό σκάφος. Ήταν εξοπλισμένη στο μπροστινό της μέρος με έμβολο επενδυμένο με μέταλλο με το οποίο μπορούσε να εμβολίσει και να βυθίσει τα αντίπαλα πλοία.

Αν και ήταν ιστιοφόρο στις ναυμαχίες βασιζόταν κυρίως στην δύναμη των 170 κωπηλατών του που ήταν καθισμένοι σε τρία προσεκτικά σχεδιασμένα επίπεδα (δύο εσωτερικά κι ένα εξωτερικό), χειριζόμενοι συνχρονισμένα τρεις σειρές κουπιών. Μεγαλύτερα διπλά κουπιά τοποθετημένα στην πρύμνη χρησιμοποιούταν σαν τιμόνι. Είχε βύθισμα μόνο 60 εκατοστά, κατά συνέπεια μπορούσε να πλέει χωρίς πρόβλημα και σε πολύ αβαθή νερά.

Εκτός από την ανακατασκευή της τριήρεως, έχει γίνει ανακατασκευή και του «Κυρήνεια 2» από το ελληνικό Ινστιτούτο Προστασίας Ναυτικής Παράδοσης, και η «Παπυρέλλα» που με 6 κωπηλάτες πήγε από το Λαύριο στην Μήλο επιβεβαιώνοντας τις αρχαιοελληνικές ικανότητες στην ναυσιπλοΐα.

ΝΕΩΣΙΚΟΙ

Τα πλοία αυτά με βασική ύλη το ξύλο κατασκευαζόταν με μεθόδους αρκετά διαφορετικές απ' τις σημερινές. Αρχικά φτιαχνόταν το εξωτερικό κέλυφος και στην συνέχεια τοποθετούταν εσωτερικά οι ενισχύσεις. Σε κάποια απ' αυτά μάλιστα έχουν βρεθεί μέχρι και ενώσεις που γινόταν με ένα είδος ραφής. Τα συνηθέστερα μεγέθη ήταν μέχρι 6 μέτρα πλάτος και μέχρι 40 μήκος.

Για να αποφύγουν την διάβρωση του ξύλου απ' τους μικροοργανισμούς του νερού, αν το πλοίο δεν χρησιμοποιούταν για κάποιο χρονικό διάστημα (όπως τα πολεμικά πλοία) ανελκυόταν στην ξηρά. Οι εγκαταστάσεις στέγασης των ανελκυόμενων πλοίων ονομαζόταν νεώσοικοι και υπολείμματα τους βρίσκουμε σε πολλά αρχαία λιμάνια. Στο λιμάνι του Πειραιά λέγεται ότι υπήρχαν 372 νεώσοικοι.

ΠΕΝΗΝΤΑΚΟΠΟΣ

Ένα τυπικό πλοίο της εποχής του Ομήρου. Η πρώτη οργανωμένη ναυτική κίνηση περιγράφεται από τον Όμηρο στην Ιλιάδα. Αναφέρεται ότι 1186 πλοία από διάφορες περιοχές της Ελλάδος μαζί με τους στρατούς των διαφόρων Ελληνικών φυλών συγκεντρώθηκαν στην Αυλίδα και όλοι μαζί πήγαν στην Τροία! Ο Όμηρος επίσης περιγράφει πολλές λεπτομέρειες τόσο για την ναυπήγηση όσο και για την πλοήγηση των πλοίων.

ΟΔΥΣΣΕΙΑ

Η Οδύσσεια έχει πλήθος αναφορών στις ναυτικές ικανότητες και γνώσεις του Οδυσσέα και των συντρόφων του. Κάποιοι πιστεύουν ότι η ραψωδία Κ της Οδύσσειας περιγράφει με ακρίβεια το πέρασμα του Οδυσσέα από τα Νορβηγικά φιόρδ! Το αιώνιο ηλιόφως της χώρας των Λαιστρυγόνων ταιριάζει με το καλοκαίρι κοντά στον βόρειο αρκτικό κύκλο, το τεράστιο μέγεθος των Λαιστρυγόνων θα μπορούσε να επιβεβαιωθεί εν μέρη από ασυνήθιστα μεγάλους ανθρώπινους σκελετούς που βρέθηκαν σε σπηλιές αυτών των περιοχών.

ΗΡΑΚΛΕΙΕΣ ΣΤΗΛΕΣ

Υπάρχουν όμως ενδείξεις ότι οι Ηράκλειες στήλες στο Γιβραλτάρ αποτελούσαν από αρκετά παλιότερα πέρασμα και όχι όριο όπως νομίζαμε. Στην Ισπανία κοντά στο Γιβραλτάρ υπάρχει ένας πύργος που πιστεύεται απ' τους περίοικους ότι χτίστηκε από τον Ηρακλή. Ο μύθος λέει ότι υπήρχαν δύο πύργοι εκατέρωθεν των στενών του Γιβραλτάρ με σκοπό, λειτουργώντας σαν φάροι να διευκολύνουν τα πλοία να προσεγγίζουν ευκολότερα το πέρασμα από και προς τον Ατλαντικό ωκεανό.

Απ' αυτό μπορούμε να συμπεράνουμε ότι κάποιοι τολμούσαν να ταξιδέψουν και στον Ατλαντικό αψηφώντας τις φήμες της επίπεδης γης και του τέλους του κόσμου στο Γιβραλτάρ. Πόσο μακριά όμως τόλμησαν να πάνε;

ΧΙΛΗ

Ο καθηγητής Lonko Kilapan από την Χιλή έχει πολλά στοιχεία που δείχνουν σημαντικότατη πολιτισμική συγγένεια των Αρακουάνων της Χιλής με τους Αρχαίους Σπαρτιάτες! Αυτό είναι ιδιαίτερα περίεργο μιας και οι Σπαρτιάτες των ιστορικών τουλάχιστον χρόνων δεν φημιζόταν ιδιαίτερα για τις ναυτικές τους προτιμήσεις, αλλά οι Αρακουάνοι και οι αποδείξεις τους παραμένουν!

Έχουν διατηρήσει σε μεγάλο ποσοστό το λευκό τους χρώμα διαφορετικό από οποιαδήποτε άλλη Αμερικανική φυλή, το μεγαλύτερο ανάστημα, αρκετές θρησκευτικές παραδόσεις, γλώσσα που έχει κοινή γραμματική με την αρχαία Ελληνική και πολυπλοκότητα που ελάχιστες γλώσσες διαθέτουν μέχρι σήμερα (Ελληνική, Γερμανική, Ρωσική και Λατινική), πολεμική οργάνωση τέτοια που εντυπωσίασε και τελικά απέτρεψε τους Ισπανούς απ' την κατάκτησή τους.

Ιδιαίτερη εντύπωση προκάλεσε η λογοτεχνική τους έφεση και η ρητορική τους άνεση που ήταν τμήμα της παιδείας τους και της ευρύτερης κουλτούρας τους! Αυτή η φυλή στην Χιλή, στο χείλος της οροσειράς των Ανδεων επέλεξε γεωγραφικό πλάτος αντίστοιχο με της Ελλάδας. Η πολιτισμική τους ιδιαιτερότητα στον χώρο αξίζει σίγουρα μία πιο προσεκτική μελέτη. Οι ίδιοι υποστηρίζουν ότι έφτασαν εκεί ταξιδεύοντας μέσα απ' την Ασία στην οποία και σκόρπισαν Ελληνικά ονόματα, όπως Λάος, Ινδονησία, Μελανησία, Πολυνησία και αρκετά άλλα. Τα ονόματα παρέμειναν αλλά η προέλευση πια ξεχάστηκε...

Νοτιοανατολικά της Αλοννήσου βρέθηκε αρχαίο ναυάγιο του 5ου αιώνα π.Χ. με εκτόπισμα πάνω από 100 τόνους και φορτίο σχεδόν 4.000 αγγείων.

Λέγεται ότι ο μέγας Αλέξανδρος χρησιμοποίησε μια πρώτη μορφή υποβρυχίου για να παρατηρήσει από κοντά τα παράξενα ψάρια στον βυθό του Ινδικού ωκεανού (332 π.Χ.).