Η Βυζαντινή Κωνσταντινούπολη του Nicholas Victor Artamonoff, 1930-1947

Ο Nicholas Victor Artamonoff φωτογράφισε τα ίχνη του Βυζαντίου στην αστική ζωή της Κωνσταντινούπολης του περασμένου αιώνα.

Ο Ρώσος Nicholas Victor Artamonoff (1908-1989) έφτασε στη Κωνσταντινούπολη το 1922 σε ηλικία 14 ετών για να σπουδάσει στο Robert College, ένα αμερικάνικο σχολείο αρρένων, όπου και ανακάλυψε την τέχνη της φωτογραφίας.

Γοητεύτηκε από την πολιτιστική κληρονομιά της Πόλης και με μία Rollei ξεκίνησε το 1930, ακολουθώντας τα χνάρια ιστορικών και αρχαιολόγων, να ανακαλύπτει τη Βυζαντινή Κωνσταντινούπολη και να καταγράφει φωτογραφικά τα επιβλητικά μνημεία της, αλλά και τις μικρές αρχιτεκτονικές και γλυπτικές λεπτομέρειες τους.

O Artamonoff αποτύπωσε τα βυζαντινά ερείπια από την πλεονεκτική θέση των ανθρώπων που αλληλεπιδρούσαν με αυτά σε καθημερινή βάση. Η καταγραφική αξία του φωτογραφικού του αρχείου (που αριθμεί περισσότερες από 1000 εικόνες) για τη μελέτη της Βυζαντινής Κωνσταντινούπολης είναι πλούσια, ενδιαφέρουσα και ιδιαίτερα σημαντική δεδομένης της ταχύτατης υποβάθμισης, της αντιεπιστημονικής αποκατάστασης και της επιθετικής καταστροφής της πολιτιστικής της κληρονομιάς.

Παρουσιάζουμε ένα μικρό, εξαιρετικό δείγμα της δουλειάς του.

Zeyrek Kilise Camii (Μονή του Παντοκράτορος Χριστού), όπως φαίνεται από τα νοτιοδυτικά, Μάρτιος του 1936. Η πρώην τριπλή εκκλησία του 12ου αιώνα, που το 1936 λειτουργούσε σαν τζαμί, βρισκόταν σε μία υποβαθμισμένη γειτονιά. Στη φωτογραφία τα παιδιά παίζουν, μια γυναίκα με μαύρα μαντίλα κουβαλάει νερό και μια ξύλινη κατοικία -ενδεχομένως το σπίτι του ιμάμη- εφάπτεται με την μεσαιωνική δομή. 
©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Bodrum Camii (Μυρέλαιον), νότια πρόσοψη, Απρίλιος 1935. Η φωτογραφία είναι προγενέστερη της αποκατάστασης του κτιρίου του 10ου αιώνα, η οποία έγινε το 1964-5 και άλλαξε σημαντικά την τοιχοποιία και τις αρχιτεκτονικές γραμμές του. Ιστορικές φωτογραφίες σαν και αυτή είναι απαραίτητες για τη μελέτη της πρωτότυπης αρχιτεκτονικής του ναού. 
©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Η Μονή του Αγίου Ιωάννη του Στουδίου (İmrahor Camii), Απρίλιος του 1935. Ένας άνδρας στέκεται μπροστά από τον νάρθηκα του ναού του 5ου αιώνα. Το İmrahor Camii σταμάτησε να λειτουργεί μετά την πυρκαγιά του 1920. ©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Toklu Dede Mescidi, Μάρτιος του 1937. Η Βυζαντινή εκκλησία που χτίστηκε τον 11ο με αρχές του 12ου αιώνα, διατηρήθηκε μέχρι το 1929, όταν πουλήθηκε για οικοδομικά υλικά. Μόνο ο νότιος τοίχος της, διακοσμημένος με τοιχογραφίες και μέρος της αψίδας σώθηκαν από την κατεδάφιση. Η υπηρεσία των Αρχαιολογικών Οικισμών της Τουρκίας (ΤΑΥ) δεν βρήκε κανένα ίχνος της εκκλησίας το 2008. 
©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Fethiye Camii (Μονή της Θεοτόκου Παμμακαρίστου), εξωτερική άποψη από τα νοτιοδυτικά, Μάιος 1937. Ο Artamonoff τράβηξε αυτή την εικόνα λίγο πριν την αποκατάσταση του κτιρίου που έγινε το 1938-1940. Όταν φωτογράφησε εκ νέου το κτίριο το 1938, η ξύλινη κατασκευή που ακουμπά στο νότιο τοίχο του ναού και τα καθαρά απλωμένα ρούχα είχαν βέβαια εξαφανιστεί. 
©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks. 

Πύλη του Μεγάλου Παλατιού στα παράκτια τείχη στη θάλασσα του Μαρμαρά, Φεβρουάριος 1937. Μια παλαιότερη φωτογραφία του 1927 δείχνει μία ομάδα φοιτητών να ποζάρουν μπροστά στα απομεινάρια της Πύλης. Πιθανότατα η φωτογραφία αυτή του Artamonoff τραβήχτηκε στα πλαίσια μία παρόμοιας εκδρομής. ©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Tekfur Sarayı (Παλάτι του Πορφυρογέννητου), νότια πρόσοψη, Μάιος 1937. Αυτό το Βυζαντινό παλάτι (πιθανόν του 13ου αιώνα), κτισμένο μεταξύ των εσωτερικών και εξωτερικών Χερσαίων Τειχών, είναι το μόνο παράδειγμα οικιακής Βυζαντινής αρχιτεκτονικής στην Κωνσταντινούπολη. Ο Alexander Van Millingen (1899), μελετητής της Βυζαντινής αρχιτεκτονικής, είχε αφιερώσει στο βιβλίο του "Η Βυζαντινή Κωνσταντινούπολη" , ένα ολόκληρο κεφάλαιο για το Tekfur Sarayı. Στη δεκαετία του 1920 και του 1930, οι Γερμανοί αρχαιολόγοι B. Meyer-Plath και Α.Μ. Schneider το ξαναεπισκέφθηκαν κατά τη διάρκεια της έρευνας τους στα Χερσαία Τείχη της πόλης. Σε αυτή τη φωτογραφία, ο Artamonoff κατέγραψε όχι μόνο τη βυζαντινή δομή, αλλά και την καθημερινή ζωή στη σκιά των βυζαντινών ερειπίων: ξύλινα σπίτια που περιβάλλονται από μνημειώδη τείχη, ένας γάιδαρος που βόσκει και δύο νεαροί άνδρες που χαμογελούν στον φωτογράφο. 
©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Τα Χερσαία Τείχη στο Γεντί Κουλέ, Ιούνιος 1935. Ο Artamonoff κατέγραψε τα εξωτερικά και εσωτερικά τείχη της πόλης, καθώς απλώνονται βόρεια από τον βορειοδυτικό πύργο του Γεντί Κουλέ. Η ζωή έξω από τα τείχη ήταν ήσυχη: ξύλινα κάρα, απλές κατοικίες, καταστήματα ή καφενεία, ένα πέτρινο γεφύρι, τρία αγόρια και ένα σκυλί να περιφέρονται στον ν λιθόστρωτο δρόμο που απλώνεται κατά μήκος αυτού που κάποτε ήταν μία τάφρος. ©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Τα Χερσαία Τείχη νοτιοδυτικά από το Tekfur Sarayı, Μάιος 1937. Τα Χερσαία Τείχη οριοθετούσαν οπτικά την πόλη. Η κίνηση των ανθρώπων κατά μήκος και μέσα από αυτά, με φόντο τα μνημεία των πύργων που εξαφανίζονται στον ορίζοντα, συγκαταλέγονται στις αγαπημένες λήψεις του Artamonoff. 
©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks. 

Τα Χερσαία Τείχη κοντά στο Belgrat Kapı (Ξυλόκερκος Πύλη) όπως φαίνονται από τον βορρά, Μάιος 1937. Το βλέμμα μετακινείται από τον ένα πύργο στον άλλον κατά μήκος των Χερσαίων Τειχών της βυζαντινής Κωνσταντινούπολης. 
©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Η Χρυσή Πύλη (Porta Aurea) στο Γεντί Κουλέ, Φλεβάρης του 1937. Ο Artamonoff κατέγραψε την εξωτερική όψη της πύλης και ένα οθωμανικό νεκροταφείο από το λιθόστρωτο δρόμο που απλώνεται κατά μήκος των τοίχων. ©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Silivri Kapı (Πύλη της Ζωοδόχου Πηγής ή Μελαντιάδος) στα Χερσαία Τείχη, Μάιος 1937. Ακριβώς έξω από τα Χερσαία Τείχη ήταν το αγίασμα της Ζωοδόχου Πηγής ένας δημοφιλής τόπος προσκυνήματος για τον ελληνικό Ορθόδοξο πληθυσμό, ιδίως την Μεγάλη Παρασκευή του Πάσχα. 
©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Τα Χερσαία Τείχη κοντά στο Edirnekapı (Πύλη Χαρισίου ή Πύλη Πολυάνδρου), Μάης 1937. Παιδιά, γυναίκες και άνδρες απολαμβάνουν μια ωραία ανοιξιάτικη μέρα δίπλα στα τείχη. 
©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Το Παλάτι του Βουκολέοντος και το λιμάνι, Φεβρουάριος 1937. Ο Artamonoff φωτογράφισε το παλάτι από την ίδια οπτική γωνία που το είχε φωτογραφίσει και ο Alexander van Millingen ο μελετητής της Βυζαντινής αρχιτεκτονικής, το 1899. Η κατασκευή του παραλιακού δρόμου το 1956 αποσύνδεσε τα απομεινάριά του από τη θάλασσα του Μαρμαρά. 
©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Μια μεγάλη ομάδα παιδιών πάνω και γύρω από τα ερείπια ενός μέρους του τείχους που έχει καταρρεύσει, 1937. ©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Το Υδραγωγείο του Ουάλεντος (Bozdoğan Kemeri) με το Fatih Camii να διακρίνεται στο βάθος πάνω από όρια του υδραγωγείου, Μάρτιος 1936. Τα συντρίμμια των πρόσφατα κατεδαφισμένων κτιρίων στο προσκήνιο είναι η μαρτυρία του δυναμισμού ενός μεγάλου πληθυσμιακού κέντρου, όπως είναι η Κωνσταντινούπολη. 
©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks. 

Το Kariye Camii (Η Μονή του Χριστού της Χώρας ή Μονή της Χώρας). Διακρίνεται το δυτικό άκρο της Νότιας πρόσοψης, Μάρτιος 1937. Οι γονείς του Adil Murat Kansız έζησαν στο σπίτι πίσω από το Kariye Camii, όταν μετανάστευσαν στην Κωνσταντινούπολη από το Rize το 1934. Ο Kansız λέει για την ιστορία αυτής της φωτογραφίας: «Μια μέρα ανακάλυψα την έκθεση του Artamonoff στο διαδίκτυο και κοίταξα τις εικόνες προσεκτικά. Τις έδειξα στη θεία μου. Θυμήθηκε το σπίτι και έκλαιγε. Γεννήθηκε σε αυτό το σπίτι το 1937. Και μια μέρα το Μάιο του 1937 ένας φωτογράφος, ο Nicholas Artamonoff, επισκέφθηκε το Kariye Camii και το φωτογράφισε. Σε μία από αυτές τις εικόνες μπορούμε να δούμε το πρώτο σπίτι του παππού μου, το οποίο δεν υπάρχει σήμερα. Σε κάποια άλλη φωτογράφισε τη θεία του πατέρα μου. Κρυφοκοίταζε πίσω από το σπίτι...» ©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks. 

Εξωτερική πρόσοψη της σφενδόνης του Ιπποδρόμου, Ιούνιος 1935. Σπίτια σφετερίστηκαν τις τεράστιες υποδομές του Ιπποδρόμου. Σήμερα, δεν υπάρχουν ούτε αυτά τα σπίτια, ούτε το λιθόστρωτο πεζοδρόμιο. ©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Υπο-οικοδομή άγνωστης λειτουργίας που βρέθηκε κάτω από την Ελληνική Ορθόδοξη εκκλησία του Αγίου Μηνά (19ος αιώνας), Οκτώβριος 1936. Ανακαλύφθηκε το 1935 από τον Γερμανό αρχαιολόγο Alfons Maria Schneider. Όταν ο Artamonoff τη φωτογράφησε ένα χρόνο αργότερα, ο αψιδωτός θάλαμος είχε μετατραπεί σε αποθηκευτικό χώρο. Στη δεκαετία του 1970, ήταν μέρος του καταστήματος ενός ξυλουργού. 
©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Πύλη του Μεγάλου Παλατιού στα Παράκτια Τείχη στη θάλασσα του Μαρμαρά, Φεβρουάριο 1937. Η ζωοφόρος με το μονόγραμμα του Ιουστινιανού επαναχρησιμοποιήθηκε στην κατασκευή των θαλάσσιων τειχών. 
©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks. 

Μνημείο πύργου με σκάλα στα Παράκτια Τείχη του Μεγάλου Παλατιού στη θάλασσα του Μαρμαρά , Φεβρουάριος 1937. Στήλες και άλλα δομικά υλικά ανακυκλώθηκαν για την κατασκευή του πύργου. 
©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Sekbanbaşı Mescidi, Φεβρουάριος 1937. Η βυζαντινή εκκλησία (κτίσμα του 11ου με αρχές του 12ου αιώνα) μετατράπηκε τον 15ο αιώνα σε τζαμί. Το τζαμί έπεσε σε αχρηστία στη δεκαετία του 1920. Κατά τη διάρκεια της διαπλάτυνσης της λεωφόρου Ατατούρκ το 1943 κατεδαφίστηκε και το 1952 εξαφανίστηκε κάθε ίχνος του. ©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Φυλακές Ανεμάς, Μάρτιος 1937. Το ξύλινο αυτοσχέδιο υπόστεγο που χτίστηκε στο εσωτερικό των υποδομών είναι ίσως ο χώρος διαβίωσης του ανθρώπου στη φωτογραφία. 
©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Ένας άνδρας με το όνομα Περικλής, στέκεται δίπλα σε ένα πηγάδι στον περίβολο του Αγίου Ιωάννη Στουδίου (İmrahor Camii), Ιούλιος 1944. Ο Περικλής πρέπει να ήταν ο ιδιοκτήτης του αποστακτηρίου Surp, το οποίο στεγαζόταν στο παρεκκλήσι νοτιοανατολικά της εκκλησίας του Αγίου Ιωάννη Στουδίου. 
©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Το εσωτερικό του βυζαντινού παρεκκλησίου, νοτιοανατολικά του Αγίου Ιωάννη Στουδίου (İmrahor Camii), Ιούλιος 1944. Το παρεκκλήσι, το οποίο είχε μετατραπεί σε αποστακτήριο, όταν ο Artamonoff το φωτογράφησε, δεν υπάρχει πια από τη δεκαετία του 1970. Ο Περικλής, ο ιδιοκτήτης του αποστακτηρίου, διακρίνεται στις σκάλες. Ο άγνωστος κύριος στα δεξιά θα μπορούσε να είναι φίλος που συνόδευε τον Artamonoff εκείνη την ημέρα. ©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Το Yedikule όπως φαίνεται από τον μιναρέ του Αγίου Ιωάννη Στουδίου (İmrahor Camii), Φεβρουάριος 1937. Οι βυζαντινοί και οθωμανικοί πύργοι του Yedikule κυριαρχούν στο τοπίο. 
©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks. 

Η βάση της Στήλης του Αρκαδίου, Μάρτης 1936. Ανήκει μέχρι και σήμερα σε ιδιώτη, ωστόσο η μνημειακή βάση είναι πια πολύ λιγότερο ορατή, καθώς οι ιδιοκτήτες συνεχίζουν να χτίζουν στο μικρό οικόπεδο που την περιβάλλει. ©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Η πηγή Kırkçeşme και το Υδραγωγείο του Ουάλεντος (Bozdoğan Kemeri), Απρίλιος 1935. Άνδρες και παιδιά παίρνουν νερό από την οθωμανική κρήνη που είναι διακοσμημένη με βυζαντινά ανάγλυφα. Το Υδραγωγείο διακρίνεται στο βάθος να δεσπόζει πάνω από την πόλη αναμειγνύοντας ακόμα περισσότερο το αρχαίο με το σύγχρονο. ©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Άγιος Ιωάννης Στούδιος (İmrahor Camii), Φεβρουάριος του 1937. Ο Artamonoff σκαρφάλωσε στον εγκαταλελειμμένο μιναρέ για να φωτογραφίσει το ανατολικό άκρο του κτιρίου και τη γειτονιά γύρω από αυτό. Η φωτογραφία δείχνει σαφώς την αναδιάταξη του ιερού με την κατασκευή ενός μιχράμπ για τη μετατροπή του ναού σε τζαμί. Το İmrahor Camii έπεσε σε αχρηστία μετά την πυρκαγιά του 1920. Ωστόσο, ανακατασκευάζεται για να λειτουργήσει και πάλι ως τζαμί. ©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Πύργος του Ανεμά, ο εσωτερικός -σχήματος L- θάλαμος, Μάρτιος 1937. Ένας άγνωστος άνδρας κρατώντας έναν πυρσό φωτογραφίζεται στο εσωτερικό του Πύργου του Ανεμά, στο παλάτι των Βλαχερνών (12ος μ.Χ. αιώνας). Η υψηλή θολωτή οροφή κάνει τον σύντροφό του Artamonoff να φαίνεται μικρός σαν νάνος. Σε μια μικρή κοιλότητα του τοίχου είναι κρυμμένα μια φωτογραφική μηχανή και ένα βιβλίο, πιθανότατα η Βυζαντινή Κωνσταντινούπολη (1899) του Alexander Van Millingen, που χρησίμευε ως οδηγός τους. 
©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Φυλακές του Ανεμά, εσωτερικές καμάρες, Μάρτιος 1937. Οι θολωτές αίθουσες των Φυλακών του Ανεμά χαρτογραφήθηκαν, φωτογραφήθηκαν και μελετήθηκαν λεπτομερέστατα από τον Alexander Van Millingen (1899). ©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Φυλακές του Ανεμά, Μάρτιος 1937. Αυτή η φωτογραφία είναι ένα ακόμη παράδειγμα του ενθουσιασμού του Artamonoff με τη διαδοχή των μνημειακών αρχιτεκτονικών στοιχείων. Συχνά φωτογράφιζε καμάρες, κολώνες, και πύργους να εξαφανίζονται στον ορίζοντα. ©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Υδραγωγείο Binbirdirek, εσωτερική άποψη, Μάιος του 1937. Η άδεια στέρνα που φωτογράφισε ο Artamonoff είναι σήμερα τουριστικό αξιοθέατο, εστιατόριο και χώρος εκδηλώσεων. 
©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Υδραγωγείο Binbirdirek, εσωτερική άποψη, Μάιος του 1937. 
©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Στέρνα Ipek Bodrum, εσωτερική άποψη, Μάιος του 1937. Ένα δάσος από κίονες με ποικιλία ρυθμών συγκρατεί τη θολωτή οροφή της στραγγισμένης δεξαμενής. ©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks. 

Στέρνα Ipek Bodrum, λεπτομέρεια , Μάης 1937. Ο ζήλος του Artamonoff να καταγράψει τα βυζαντινά ερείπια αποδεικνύεται περίτρανα και σε αυτή τη φωτογραφία. Ο Alexander Van Millingen, καθηγητής Ιστορίας στο RC, είχε δημοσιεύσει μια φωτογραφία από το εσωτερικό αυτής της δεξαμενής το 1912 στο βιβλίο του Βυζαντινές Εκκλησίες στην Κωνσταντινούπολη (1912). Τα σημάδια μιας αρχαίας πρωτεύουσας που ανακυκλώθηκε για την κατασκευή της υπόγειας δεξαμενής είναι το κύριο θέμα της λήψης του Artamonoff. 
©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Fenari Isa Camii (Μονή του Λιβός), θέα από ψηλά, Μάιος του 1937. Από πλεονεκτική θέση στο μιναρέ, ο Artamonoff φωτογράφισε τους διπλούς θόλους του Fenari Isa Camii. Οι φωτογραφίες του κτιρίου έχουν χρησιμοποιηθεί σε επιστημονικές δημοσιεύσεις. 
©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Άγιος Ιωάννης Στούδιος (İmrahor Camii), δυτική είσοδος, Δεκέμβριος του 1936. Ο Artamonoff φωτογράφισε τα ερείπια της βασιλικής του Αγίου Ιωάννη Στουδίου, με το μεγαλειώδες κτιρίου του 5ου αιώνα να προβάλει πίσω από τον μιναρέ και τους τοίχους που εμφανίζονται στην είσοδο. 
©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Μαρμάρινη ιερή κολυμπήθρα από τη Μονή της Θεοτόκου της Οδηγήτριας ή Μονή των Οδηγών, κοντά στα ανάκτορα των Μάγγανων, Νοέμβριος 1935. Η δωδεκάγωνη κολυμπήθρα ανακαλύφθηκε από ανασκαφές που πραγματοποίησαν το 1921-1923 οι γαλλικές στρατιωτικές δυνάμεις κατά τη διάρκεια της κατοχής της Κωνσταντινούπολης από τις Συμμαχικές Δυνάμεις. Στη δεκαετία του 1930, τις εκκλησίες στα Μάγγανα επισκέφθηκε ο Γερμανός αρχαιολόγος Alfons Maria Schneider, του οποίου τις έρευνες στο χώρο είναι πιθανό να καθοδήγησε ο Artamonoff. Οι δύο άνδρες στη φωτογραφία είναι αγνώστων στοιχείων. 
©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks

Τα προπύλαια της Αγίας Σοφίας ανακατασκευασμένα από τον Θεοδόσιο τον Β το 404 - 15, Ιούνιος 1939. Τα γλυπτικά και αρχιτεκτονικά θραύσματα του προ-ιουστινιάνειου ναού ανασκάφτηκαν από τον Γερμανό αρχαιολόγο Alfons Maria Schneider το 1935- 6. Ο Sven Larsen χρησιμοποίησε φωτογραφίες της Αγίας Σοφίας από το αρχείο του Artamonoff στο άρθρο του "Πρόδρομος της Αγίας Σοφίας" που δημοσιεύθηκε στο American Journal of Archaeology το 1937. 
©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Κολυμπήθρα στο βαπτιστήριο της Αγίας Σοφίας, Σεπτέμβριος 1943. Ο Sami Boyar, επιμελητής του μουσείου κάθεται μπροστά από τη κολυμπήθρα που ανακάλυψε κατά τη διάρκεια εκκαθάρισης των αποδυτηρίων του βαπτιστηρίου το 1943. Χρησιμοποιώντας φωτογραφίες του Artamonoff, ο Sven Larsen αναφέρθηκε στο γεγονός με άρθρο του στο Illustrated London News στις 13 Οκτωβρίου του 1945. 
©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Τοιχογραφίες (τέλη 13ου αιώνα) από την εκκλησία της Αγίας Ευφημίας, Ιανουάριος 1940. Τα ερείπια του ναού αποκαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια της κατεδάφισης του παλιού κτιρίου φυλακών στα βορειοδυτικά του Ιπποδρόμου, στη Κωνσταντινούπολη το 1939. Ο Artamonoff δεν έχασε την ευκαιρία να καταγράψει τα ευρήματα. Αυτές οι φωτογραφίες εικονογράφησαν το πρώτο επιστημονικό άρθρο για το κτίριο των Γερμανών αρχαιολόγων Kurt Bittel και Alfons Maria Schneider (1941). 
©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Αγία Ευφημία, το εξωτερικό της ανατολικής αψίδας του εξαγώνου με το σύνθρονο και τους τάφους σε δεύτερο πλάνο, Δεκέμβριος του 1942. Το ενδιαφέρον του Artamonoff για το κτίριο συνεχίστηκε καθ' όλη τη διάρκεια των ανασκαφών στην Αγία Ευφημία, που πραγματοποιήθηκαν το 1942 από το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο. ©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Αγία Ευφημία, ένθετη στήλη του τέμπλου διακοσμημένη με πράσινες και κόκκινες πέτρες, Δεκέμβρης 1942. Ο Sven Larsen, καθηγητής Μαθηματικών και Γερμανικών στο Robert College, συνόδευσε τον Artamonoff στο ταξίδι του στην Αγία Ευφημία, για να παρακολουθήσει τις ανασκαφές που πραγματοποιούσε εκεί το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, οι οποίες έληξαν στις 5 Δεκεμβρίου. Άρθρο του Larsen, που δημοσιεύθηκε στο Illustrated London News την 1η Ιουνίου του 1946 εικονογραφήθηκε με φωτογραφίες του Artamonoff, μεταξύ των οποίων ήταν και αυτή. Η συγκεκριμένη στήλη βρίσκεται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κωνσταντινούπολης. 
©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Ιερό Αγίας Ευφημίας, Νοέμβριος 1945. 
©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Άγιος Ιωάννης Στούδιος (İmrahor Camii). Το παρεκκλήσι και οι τοίχοι της εκκλησίας σε δεύτερο πλάνο, Ιούλιος 1944. Το εκκλησάκι που ήταν χτισμένο πάνω σε μια γωνία της δεξαμενής δεν υπάρχει πια. Ο Artamonoff επισκέφθηκε την περιοχή με δύο άνδρες: δεξιά είναι ο Sven Larsen, καθηγητής Μαθηματικών και Γερμανικών στο RC. ©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Fenari Isa Camii (Μονή του Λιβός), Βόρεια (Θεοτόκος) Εκκλησία, πρόσθετο κτίσμα με τάφους, Απρίλιος 1935. Οι σαρκοφάγοι κάτω από το πρόσθετο κτίσμα αποκαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια των ανασκαφών του 1929 με επικεφαλής τον Έλληνα, Οθωμανό, αρχαιολόγο Θεόδωρο Μακρίδη, υποδιευθυντή του Αρχαιολογικού Μουσείου της Κωνσταντινούπολης. Έχουν χαθεί από τη δεκαετία του 1960 και η μοίρα τους έκτοτε είναι άγνωστη. ©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks

Στήλη και βάση από θραύσματα της Αψίδας του Θεοδοσίου στο Simkeş Hanı, Νοέμβριος του 1945. Μετά την ανακάλυψη αρχιτεκτονικών και γλυπτικών θραυσμάτων κατά τη διεύρυνση της Λεωφόρου Ordu στο Simkeş Hanı, πραγματοποιήθηκαν ανασκαφές (1927-8) από τους Βρετανούς αρχαιολόγους Stanley Casson και David Talbot Rice. ©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Άποψη της πλατείας Karaköy και της Γέφυρας του Γαλατά, 1931. Αυτή η φωτογραφία, που αποτελεί ένα από τα πρωιμότερα δείγματα της Συλλογής Artamonoff, απεικονίζει μια προβλήτα που δεν υπάρχει πια. Το Karaköy Τζαμί (1903) που βρίσκεται στη μέση της εικόνας ανάμεσα σε δύο κτίρια, σχεδιάστηκε από τον Ιταλό αρχιτέκτονα Raimondo D'Aronco, αλλά καταστράφηκε το 1958 στα πλαίσια του σχεδίου αστικής ανάπτυξης που ξεκίνησε ο Adnan Menderes. ©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Θέα από το Edirne Kapı (Πύλη Χαρισίου ή Πύλη Πολυάνδρου απ' όπου λέγεται ότι εισήλθε νικητής ο Μωάμεθ ο Πορθητής) προς το Fatih Camii, 1935. Από την κορυφή του Edirne Kapı σε ένα από τα υψηλότερα σημεία των Βυζαντινών Τειχών, ο Artamonoff φωτογραφίζει την πόλη στα πρόθυρα της εποχής του μετασχηματισμού της. Ακολουθώντας τη διαγώνιο του Fevzi Paşa Caddesi το μάτι περνάει τις παλιές γειτονιές μέχρι που φτάνει στον δραματικό ορίζοντα που δημιουργούν μερικά από τα σημαντικότερα οθωμανικά τεμένη της Κωνσταντινούπολης. ©Nicholas V. Artamonoff Collection, Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks.

Πηγή: Μαρούσα Θωμά, LiFO