«A World of Emotions». Τα συναισθήματα των αρχαίων Ελλήνων στη νέα έκθεση του Ιδρύματος Ωνάση στη Νέα Υόρκη

Τι αισθάνονταν οι αρχαίοι Έλληνες; Πώς εξέφραζαν, έλεγχαν ή διαχειρίζονταν τα συναισθήματά τους; Τι κοινό υπάρχει με τη σύγχρονη εποχή;

Μια πρωτοποριακή έκθεση, που θα συζητηθεί πολύ, καθώς φέρνει στην επιφάνεια πλήθος πληροφοριών για το «άγνωστο» θέμα των συναισθημάτων στην αρχαία Ελλάδα, ξεκινά στις 9 Μαρτίου 2017 στο Πολιτιστικό Κέντρο του Ιδρύματος Ωνάση, στη Νέα Υόρκη. Τίτλος της «A World of Emotions: Ancient Greece, 700 π. Χ. - 200 μ. Χ.» (Ένας κόσμος συναισθημάτων: Αρχαία Ελλάδα, 700 π. Χ. - 200 μ. Χ.).

«Η έκθεση δεν αποτελεί μόνο μια σπάνια και αναστοχαστική θεματική συλλογή από όμορφα και συναρπαστικά αντικείμενα του αρχαίου κόσμου, αλλά κάτι παραπάνω: αποτελεί συμβολή στη βαθύτερη κατανόηση της καθημερινής μας πραγματικότητας. Είμαστε βαθιά ευγνώμονες στους διακεκριμένους επιμελητές για αυτήν τη σημαντική έκθεση και τον αποκαλυπτικό της κατάλογο», επισημαίνει ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, Δρ. Αντώνης Παπαδημητρίου.

Η έκθεση, που θα έχει ελεύθερη είσοδο και θα λειτουργεί μέχρι τις 24 Ιουνίου 2017, συγκεντρώνει περισσότερα από 130 εκθέματα από τα σπουδαιότερα μουσεία του κόσμου. Στόχος της είναι να διερευνήσει τις ιδέες και τις συμπεριφορές των ανθρώπων της κλασικής αρχαιότητας σχετικά με τα συναισθήματα, καθώς και τους τρόπους αποτύπωσής τους.

Όπως πληροφορεί το Ίδρυμα στην ιστοσελίδα του η έκθεση, που θα διαρκέσει ως τις 24 Ιουνίου 2017, παρουσιάζει 130 και πλέον αριστουργήματα από μερικά από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα μουσεία του κόσμου, όπως το Μουσείο Ακρόπολης, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Λούβρο, το Βρετανικό Μουσείο και τα Μουσεία Βατικανού. Στόχος της έκθεσης είναι να εξερευνήσει τις ιδέες και τις αντιλήψεις που είχαν οι άνθρωποι της αρχαιότητας γύρω από τα συναισθήματα, αλλά και τους τρόπους απεικόνισής τους, αποκαλύπτοντας πόσο εντυπωσιακά οικείες, αλλά και συγκλονιστικά ξένες είναι με τις δικές μας. Συχνά λέγεται ότι η αρχαία Ελλάδα «λουζόταν» στο φως της λογικής, όμως στην πραγματικότητα πίσω από αυτή την αντίληψη κρύβεται ένας κόσμος γεμάτος συναισθήματα, όπως δείχνει και το γεγονός ότι η πρώτη λέξη στην Ιλιάδα είναι «μήνις», δηλαδή οργή.

Επιτύμβια στήλη, μάρμαρο, αρχές 3ου αιώνα π.Χ., από το Νεκροταφείο της Αρχαίας Θήρας. Αρχαιολογικό Μουσείο Θήρας, 321, © Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού-Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων. Φωτογραφία Κώστας Ξενικάκης

Κεφαλή της Πενθεσίλειας, μάρμαρο, ρωμαϊκό αντίγραφο ελληνιστικού πρωτοτύπου ©Antikenmuseum Basel und Sammlung Ludwig

Υδρία που απεικονίζει τον Αχιλλέα να σκοτώνει τον Τρωίλο, κεραμική, μελανόμορφη, ca.510-500 π.Χ., από το Βούλτσι. Βρετανικό Μουσείο, 1837,0609.69 ©Trustees of the British Museum

Η έκθεση, που υλοποιήθηκε με την αρωγή μιας ομάδας διακεκριμένων επιμελητών, θα παρουσιάσει έργα αγγειογραφίας, γλυπτά (από φυσικού μεγέθους αγάλματα από το Μουσείο της Ακρόπολης ως επιτύμβια ανάγλυφα), θεατρικές μάσκες, φυλαχτά, νομίσματα και αναθήματα, καθώς και πολλά ακόμα αντικείμενα που χρονολογούνται από τις αρχές του 7ου αι. π. Χ. (παραδοσιακή χρονολόγηση της Ιλιάδας) ως τα τέλη του 2ου αι. μ. Χ. Πολλά από αυτά θα εμφανιστούν για πρώτη φορά στις ΗΠΑ, ενώ κάποια άλλα θα κάνουν το πρώτο τους «ταξίδι» εκτός Ελλάδας. Όλα μαζί πάντως θα δώσουν μια μοναδική ευκαιρία: Να αναλογιστούμε τον ρόλο των συναισθημάτων στην προσωπική, κοινωνική και πολιτική ζωή μας, συμβάλλοντας παράλληλα στην προώθηση αυτού του σχετικά νέου πεδίου, που είναι η ιστορία των συναισθημάτων.

130 αριστουργήματα από τα σημαντικότερα μουσεία του κόσμου συγκεντρώνονται στη νέα έκθεση του Ωνάσειου Πολιτιστικού Κέντρου Νέας Υόρκης, θέτοντας παράλληλα ερωτήματα σχετικά με τους τρόπους που εκφράζουμε, ελέγχουμε, διαχειριζόμαστε ή μιμούμαστε συναισθήματα στις σύγχρονες κοινωνίες. Διαμορφωμένη από μια ομάδα διακεκριμένων επιμελητών, περιλαμβάνει αγγεία, γλυπτά (από αγάλματα φυσικού μεγέθους από την Ακρόπολη μέχρι ταφικά ανάγλυφα), θεατρικές μάσκες, φυλακτά, νομίσματα και αναθήματα, καθώς και άλλα έργα τέχνης, η δημιουργία των οποίων εκτείνεται από τις αρχές του 7ου αιώνα π.Χ. (ο γενικά αποδεκτός χρονικός προσδιορισμός της «Ιλιάδας») μέχρι και τον 2ο αιώνα μ.Χ. Πολλά από τα εκθέματα παρουσιάζονται για πρώτη φορά στις Η.Π.Α. και κάποια από αυτά ταξιδεύουν για πρώτη φορά εκτός ελληνικών συνόρων. Στο σύνολο τους, τα εκθέματα προσφέρουν την ευκαιρία να συλλογιστούμε ξανά τον ρόλο των συναισθημάτων στην προσωπική, κοινωνική και πολιτική ζωή, ενώ παράλληλα συνδράμουν στην προώθηση του σχετικά νέου τομέα της ιστορίας των συναισθημάτων.

«Προφανώς δεν έχουμε τη δυνατότητα να μελετήσουμε με άμεσο τρόπο τις νευροβιολογικές διεργασίες των ανθρώπων στην αρχαία Ελλάδα. Μπορούμε εντούτοις να παρακολουθήσουμε τον τρόπο με τον οποίο οι κοινωνικές νόρμες, οι θρησκευτικές πεποιθήσεις, η φιλοσοφία και η παιδεία καθόρισαν τις εκδηλώσεις των συναισθημάτων, όπως και τους τρόπους με τους οποίους τα συναισθήματα επανακαθόρισαν με τη σειρά τους κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, πολιτικές συμπεριφορές και θρησκευτικές πρακτικές», τονίζει μεταξύ άλλων μέσα από τον κατάλογο ο διακεκριμένος ιστορικός Άγγελος Χανιώτης.

Ταυτόχρονα με την έκθεση, θα πραγματοποιηθούν ξεναγήσεις για όλη την οικογένεια, καθώς και μια σειρά από ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις. Για παράδειγμα, στο πλαίσιο της σειράς περιπατητικών συνομιλιών Let's Walk (Ας Περπατήσουμε), εκλεκτοί καλεσμένοι θα περιπλανώνται σε συγκεκριμένες ημερομηνίες στην έκθεση συμμετέχοντας σε συζητήσεις εμπνευσμένες από τα εκθέματα, ενώ στις 3 Απριλίου, σε συνεργασία με το Axion Estin Foundation, το Ίδρυμα θα φιλοξενήσει ένα κονσέρτο βυζαντινών ύμνων για τη Μεγάλη Εβδομάδα.

Την έκθεση επιμελήθηκαν, για λογαριασμό του Ιδρύματος, ο 'Αγγελος Χανιώτης, Καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας και Κλασικών Σπουδών στη Σχολή Ιστορικών Μελετών του Ινστιτούτου Προηγμένων Μελετών του Πρίνστον, ο Νικόλαος Καλτσάς, Επίτιμος Διευθυντής του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού (πρώην διευθυντής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου) και ο Ιωάννης Μυλωνόπουλος, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Αρχαίας Ελληνικής Τέχνης και Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια. Η έκθεση συνοδεύεται από ένα πλήρως εικονογραφημένο κατάλογο, που περιλαμβάνει κείμενα δεκάδων μελετητών και συγγραφέων από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ.

Τα εκθέματα της έκθεσης προέρχονται από τους παρακάτω φορείς/μουσεία:

Αρχαιολογική Συλλογή Αχαρνών (Εφορία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής),
Μουσείο Ακρόπολης, Αρχαιολογικό Μουσείο Κεραμικού,
Επιγραφικό και Νομισματικό Μουσείο,
Μουσείο της Αρχαίας Αγοράς,
Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο,
Αρχαιολογικό Μουσείο Δήλου,
Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου,
Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων,
Διαχρονικό Μουσείο Λάρισας,
Αρχαιολογικό Μουσείο Μαραθώνα,
Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά,
Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας,
Αρχαιολογικό Μουσείο Πυθαγορείου στη Σάμο,
Αρχαιολογικό Μουσείο Βαθιού στη Σάμο,
Αρχαιολογικό Μουσείο Θήρας,
Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης,
Αρχαιολογικό Μουσείο Θήβας,
Αρχαιολογικό Μουσείο Βέροιας,
Αρχαιολογικό Μουσείο Βραυρώνας,
Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης -Ίδρυμα Νικολάου Π. Γουλανδρή,
Συλλογή Γεωργίου Τσολοζίδη, Musée du Louvre, Τμήμα Ελληνικών, Ετρουσκικών και Ρωμαϊκών Αρχαιοτήτων, Παρίσι,
Staatlichen Antikensammlungen und Glyptothek, Μόναχο,
Museo Archeologico Nazionale -Νάπολη,
Musei Capitolini, Centrale Montemartini -Ρώμη,
Antikenmuseum Basel und Sammlung Ludwig -Βασιλεία,
Βρετανικό Μουσείο -Λονδίνο,
Μουσείο Καλών Τεχνών -Βοστόνη,
Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης -Νέα Υόρκη,
Musei Vaticani -Πόλη του Βατικανού.