Από τα U.F.O. στα U.A.P.: Αναζητώντας ιπτάμενους δίσκους τότε και τώρα

Εικόνα: Το Καπιτώλιο των Ηνωμένων Πολιτειών δέχεται «αγνώστου ταυτότητας» επίθεση στην κλασική ταινία επιστημονικής φαντασίας του 1956, «Earth vs. the Flying Saucers» (ελλ. τίτλος: «Επιδρομή Ιπτάμενων Δίσκων»). Η εικόνα της Ουάσιγκτον σε κατάσταση εξωγήινης πολιορκίας αποτελεί την ίσως πιο χαρακτηριστική κινηματογραφική αποτύπωση της αμερικάνικης τρέλας με τους ιπτάμενους δίσκους της δεκαετίας του ’50.

Η πολύκροτη έκθεση του Πενταγώνου και ο αμερικάνικος περί U.F.O. παροξυσμός

Έχουν περάσει δεκαετίες από τότε που οι «διαστημικές εξελίξεις» δημιουργούσαν πρωτοσέλιδα και το διάστημα αποτελούσε βασικό παράγοντα των διεθνών σχέσεων και της γεωπολιτικής, γοητεύοντας παράλληλα μαζικά το κοινό, το οποίο διψούσε να μάθει τι γίνεται και υπάρχει «εκεί έξω». 52 χρόνια από το «γιγαντιαίο άλμα της ανθρωπότητας» που έκανε με ένα «μικρό βήμα» ο Νιλ Άρμστρονγκ και 83 χρόνια από τη θρυλική ραδιοφωνική δραματοποίηση του «Πολέμου των Κόσμων» από τον Όρσον Γουέλς (η οποία έγινε αντιληπτή από μερίδα της αμερικάνικης κοινωνίας ως απευθείας μετάδοση μίας… εισβολής από τον Άρη), η διαστημική ειδησεογραφία μέχρι πρότινος εντοπιζόταν μόνο με πολύ ψάξιμο σε εφημερίδες και ειδησεογραφικές ιστοσελίδες.

Αυτό όμως κυριολεκτικά μέχρι πρότινος, καθώς οι εξελίξεις σε δύο διαφορετικά «διαστημικά πεδία» έχουν αναθερμάνει το ενδιαφέρον του Τύπου και τη φαντασία του κοινού για το τι συμβαίνει εκτός πλανητικών συνόρων, φέρνοντας τις σχετικές ειδήσεις στα πρωτοσέλιδα εφημερίδων και στις κορυφές ενημερωτικών site. Από τη μία, έχουμε τη διαστημική κούρσα των κροίσων, με τους δισεκατομμυριούχους Τζεφ Μπέζος, Έλον Μασκ και Ρίτσαρντ Μπράνσον να επιχειρούν να ανοίξουν ένα νέο κεφάλαιο στη διαστημική ιστορία της ανθρωπότητας, αυτό του διαστημικού τουρισμού. Από την άλλη, το πεδίο είναι πιο γνώριμο και οικείο, βυθισμένο όμως για πολλά χρόνια στη σφαίρα της παραφιλολογίας, των θεωριών συνωμοσίας και γενικότερα του ειδησεογραφικού και επιστημονικού περιθωρίου: Τα U.F.O. (Unidentified Flying Objects) ή Α.Τ.Ι.Α. (Αγνώστου Ταυτότητας Ιπτάμενα Αντικείμενα) και τα μυστήρια και οι εικασίες γύρω από αυτά.

Οι επανειλημμένες αναφορές περί θεάσεων μη αναγνωρίσιμων ιπτάμενων αντικειμένων σε μία ορισμένη τοποθεσία, επιβάλλουν και την τοποθέτηση της κατάλληλης… σήμανσης. (Φωτ. SHUTTERSTOCK)

Η έκθεση του Πενταγώνου

Αφορμή για την αναθέρμανση του ενδιαφέροντος για τα U.F.O. υπήρξε η πολύκροτη έκθεση του αμερικανικού Πενταγώνου για τη διερεύνηση των U.A.P. (Unidentified Aerial Phenomena ή Αγνώστου Ταυτότητας Εναέρια Φαινόμενα), η οποία δόθηκε πρόσφατα στη δημοσιότητα, βγάζοντας δυναμικά από τον λήθαργο μία δημόσια συζήτηση που ήταν για αρκετά χρόνια περιθωριοποιημένη. Βασιζόμενη σε 144 αναφορές για θεάσεις μη αναγνωρισμένων εναέριων φαινομένων (ή ιπτάμενων αντικειμένων), οι οποίες έγιναν μεταξύ 2004 και 2021, κατά βάση από πιλότους της αμερικάνικης πολεμικής αεροπορίας, η έκθεση δεν έδωσε προφανώς ξεκάθαρη απάντηση για την εξωγήινη ή μη ταυτότητα αυτών των «πραγμάτων», όμως εισήγαγε στη σχετική συζήτηση δύο άκρως σημαντικά νέα δεδομένα: Πρώτον, ένα σημαντικό στοιχείο που προέκυψε από τη σχετική έρευνα, τη διαπίστωση πως ορισμένα U.A.P. ή U.F.O. «φαίνεται να επιδεικνύουν προηγμένη τεχνολογία». Δεύτερον, την αντιστροφή της τάσης που μέχρι σήμερα ήθελε τις κρατικές εκθέσεις περί U.F.O. να αντιμετωπίζονται ως έγγραφα προοριζόμενα για τον κάλαθο των αχρήστων, καθώς η τωρινή έκθεση του Πενταγώνου προσεγγίζει το φαινόμενο ως ένα σημαντικό για την εθνική ασφάλεια των Η.Π.Α. ζήτημα, το οποίο χρήζει εκτεταμένης επιστημονικής και στρατιωτικής διερεύνησης.

Επιστροφή στις δεκαετίες του ’40 και του ’50

Ένα από τα ερωτήματα που ανακύπτουν στον απόηχο της επίμαχης έκθεσης του Πενταγώνου, αφορά το ενδιαφέρον του κοινού για το διάστημα και τα μυστήρια του και κατά πόσο αυτό μπορεί να αναθερμανθεί υπό το πρίσμα αυτών των νέων δεδομένων. Όπως δήλωσε στην ειδησεογραφική ιστοσελίδα «The Conversation» ο ιστορικός της επιστήμης Γκρεγκ Εγκιγιάν, μία μικρή αναζωπύρωση του δημόσιου ενδιαφέροντος για τα U.F.O. έλαβε χώρα το 2017, όταν είδαν το φως της δημοσιότητας οι σχετικές επίσημες έρευνες στις Η.Π.Α., οι οποίες «έτρεχαν» ήδη στο αμερικανικό Πεντάγωνο. «Θύμιζε πολύ τις δεκαετίες του ’40 και του ’50», σημείωσε χαρακτηριστικά για εκείνες τις ημέρες του 2017 ο Εγκιγιάν, αναφερόμενος στη «χρυσή εποχή» της περί U.F.O. (παρα)φιλολογίας και ευρύτερης… U.F.O.μανίας.

Τι ακριβώς έγινε όμως εκείνες τις δεκαετίες, μεταξύ της φανταστικής αλλά εξαιρετικά ρεαλιστικής εισβολής από τον Κόκκινο Πλανήτη που μετέδωσε… απευθείας ο Όρσον Γουέλς και των πραγματικών διαστημικών επών του Άλαν Σέπαρντ και του Νιλ Άρμστρονγκ; Όλα ξεκίνησαν το καλοκαίρι του 1947, όταν ένας άσημος Αμερικανός πιλότος ονόματι Κένεθ Άρνολντ αντίκρισε εν πτήσει αυτό που περιέγραψε ως εννέα πολύ αλλόκοτα αεροσκάφη, τα οποία πετούσαν το ένα δίπλα στο άλλο σαν αεροπλάνα σε σχηματισμό. Η περιγραφή του στον Τύπο, ότι «πετούσαν όπως ένας δίσκος που χοροπηδάει πάνω στο νερό», υπήρξε καθοριστική, με τον όρο «ιπτάμενοι δίσκοι» να γεννιέται στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων εκείνων των ημερών.

H «χρυσή εποχή» των U.F.O. στη μεγάλη οθόνη: Αφίσα του θρυλικού B-movie επιστημονικής φαντασίας του 1953, «Invaders from Mars» (ελλ. τίτλος: «Εισβολείς από τον Άρη»). Όπως φαίνεται καθαρά στη διαφημιστική προώθηση της ταινίας, 15 χρόνια μετά την αξέχαστη εισβολή Αρειανών που μετέδωσε ραδιοφωνικά ο Όρσον Γουέλς, οι εξωγήινοι επιδρομείς από τον Άρη εισβάλλουν πλέον στον πλανήτη μας αποκλειστικά με ιπτάμενους δίσκους.

Όπως αναφέρει ο Εγκιγιάν, η έκταση που έλαβε στον Τύπο το συμβάν, πυροδότησε το φαινόμενο που κάποιοι χαρακτηρίζουν «εποχή των ιπτάμενων δίσκων», εγκαινιάζοντας παράλληλα τη σύγχρονη κυρίαρχη αντίληψη περί U.F.O. Η επίδραση του πρωτοφανούς γεγονότος στη δημόσια σφαίρα ήταν τόσο μεγάλη, που σύμφωνα με ένα γκάλοπ που διεξήχθη έξι εβδομάδες μετά την απόκοσμη εμπειρία του Άρνολντ, το 90% των Αμερικανών είχε ήδη ακούσει τον νεοπαγή όρο «ιπτάμενος δίσκος», ενώ παράλληλα είχαν κάνει κιόλας την εμφάνιση τους κι άλλες μαρτυρίες περί θεάσεων αλλόκοτων δισκοειδών ιπτάμενων αντικειμένων σε διάφορες περιοχές των Ηνωμένων Πολιτειών.

Μυστικά σοβιετικά όπλα ή εξωγήινοι επισκέπτες;

Τα επόμενα χρόνια οι μαρτυρίες αυτές θα πληθύνουν εντυπωσιακά σε αριθμό, δικαιολογώντας σε μεγάλο βαθμό το γεγονός ότι η αμερικανική πολεμική αεροπορία παρακολούθησε από την αρχή το φαινόμενο μέσω διάφορων ερευνητικών εγχειρημάτων, σχεδόν αποκλειστικά όμως ως ένα καίριο ζήτημα εθνικής ασφάλειας και όχι ως ένα θέμα με επιστημονικές και πιθανώς… εξωγήινες προεκτάσεις. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι βρισκόμαστε στην αρχή του Ψυχρού Πολέμου, με τον φόβο περί μυστικών οπλικών συστημάτων της Ε.Σ.Σ.Δ. να είναι διάχυτος στις Η.Π.Α. τόσο σε επίπεδο πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας όσο και σε επίπεδο κοινωνίας. Πράγματι, οι ψυχροπολεμικοί φόβοι της εποχής είχαν δυνατή αντανάκλαση και στον απλό κόσμο, ο οποίος την ίδια στιγμή είχε γοητευθεί από το νέο μυστήριο των αινιγματικών αυτών θεάσεων. «Κάποιοι άνθρωποι έριξαν στο τραπέζι την ιδέα των εξωγήινων, όμως αυτή δεν είναι στην πραγματικότητα η βασική θεωρία που πίστευαν οι περισσότεροι άνθρωποι. Οι πιο πολλοί – εφόσον πίστευαν ότι οι θεάσεις είναι πραγματικές – θεωρούσαν ότι πρόκειται είτε για μυστικά όπλα του αμερικανικού στρατού είτε για μυστικά όπλα ή αεροσκάφη των Σοβιετικών», τονίζει ο Εγκιγιάν.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’50, οι νεοαφιχθέντες ιπτάμενοι δίσκοι θα δημιουργήσουν ένα ολόκληρο υποείδος στον χώρο της επιστημονικής φαντασίας, με τα κόμικς σχετικής θεματολογίας να πρωτοστατούν στην καλλιτεχνική και ψυχαγωγική αποτύπωση αυτής της νέας πανεθνικής τρέλας. Πάνω, δύο τεύχη των κλασικών σειρών επιστημονικής φαντασίας της εποχής, «Weird Science» και «Weird Science-Fantasy», αμφότερων του θρυλικού εκδοτικού οίκου της E.C. Comics.

Είτε όμως άφηναν τους ψυχροπολεμικούς τους φόβους να ερμηνεύσουν το μυστήριο των U.F.O., είτε έβλεπαν σε αυτά την προσπάθεια ενός εξωγήινου πολιτισμού να προσεγγίσει τον πλανήτη μας, αμέτρητοι Αμερικανοί έγιναν μανιώδεις με τη μυστηριώδη υπόθεση των U.F.O. στα τέλη της δεκαετίας του ’40 και τις αρχές της δεκαετίας του ’50, δημιουργώντας λέσχες σε τοπικό επίπεδο, στις οποίες συγκεντρώνονταν και συζητούσαν, αντάλλασαν σχετικό υλικό (π.χ. περιοδικά σχετικής θεματολογίας, άρθρα εφημερίδων) κ.α. Παράλληλα, τα «fan club» αυτά τροφοδοτούσαν με αναγνώστες και θεατές τις βιομηχανίες των κόμικς και του κινηματογράφου, οι οποίες δεν άργησαν να ενσωματώσουν τη νέα τρέλα που είχε συνεπάρει την αμερικανική κοινωνία στο ρεπερτόριο τους. Μάλιστα, η αμερικάνικη ποπ κουλτούρα της εποχής (ειδικά ο κινηματογράφος) θα καταφέρει να συνδυάσει με μεγάλη ευστοχία την ψυχροπολεμική με την εξωγήινη προσέγγιση του φαινομένου των U.F.O., εντάσσοντας αλληγορικά τον «Κόκκινο Φόβο» («Red Scare») και την παράνοια του πρώιμου Ψυχρού Πολέμου σε φανταστικά σενάρια εξωγήινης εισβολής του πλανήτη μας. Ενδεικτικά, κλασικά παραδείγματα τέτοιων αλληγορικών ταινιών επιστημονικής φαντασίας αποτελούν το «The Thing from Another World» (ελλ. τίτλος: «Το Πράγμα από τον Άλλον Κόσμο») του 1951 και το «Invasion of the Body Snatchers» (ελλ. τίτλος: «Οι Άνθρωποι του Τρόμου») του 1956.

Ενόψει μίας νέας U.F.O.μανίας;

Θα μπορούσαμε λοιπόν να περιμένουμε μία αναβίωση αυτής της τρέλας γύρω από τα πλέον επονομαζόμενα U.A.P., ως προϊόν του πολύ μεγάλου ενδιαφέροντος που μοιάζει να δείχνει για αυτά η αμερικανική πολιτική και στρατιωτική ηγεσία; Αν αναλογιστούμε το βαθμό που το ψυχροπολεμικό κλίμα τροφοδοτούσε την εικοτολογία γύρω από τα U.F.O. τα χρόνια εκείνα, η απάντηση μοιάζει μάλλον αρνητική. Ωστόσο, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τα νέα δεδομένα στις σχέσεις Ρωσίας-Η.Π.Α. που έφερε η αλλαγή φρουράς στον Λευκό Οίκο, καθώς και την τρομακτική δυναμική της κινεζικής οικονομίας, ως πηγές όξυνσης ενός λανθάνοντος ψυχροπολεμικού κλίματος. Εξάλλου, ήδη έχουν ακουστεί φωνές που βλέπουν στα U.F.O. του 21ου αιώνα μυστικά προηγμένα ρωσικά η κινεζικά αεροσκάφη…

Πηγή: Καθημερινή