Το χρήμα ως σύμβολο, συμβολισμός και δύναμη στην Αρχαία Ελλάδα

Αργυρός στατήρ Αίγινας με παράσταση θαλάσσιας χελώνας, 470/465 – 445/440 π.Χ. © Αθήνα

Τι ήταν το χρήμα στην Αρχαία Ελλάδα; Ποια η σημασία, τα σύμβολα και οι συμβολισμοί του για τις συναλλαγές, τον πολιτισμό, την κοινωνία;

Σε αυτές τις ερωτήσεις θα επιχειρήσει να απαντήσει από τον Νοέμβριο η νέα περιοδική έκθεση του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης με τίτλο «Χρήμα. Σύμβολα απτά στην αρχαία Ελλάδα». Σε αυτήν τη συνδιοργάνωση του Μουσείου με τη Νομισματική Συλλογή της Alpha Bank, η οποία προσφέρει ως εκθέματα 86 νομίσματα επισκέπτης θα έχει την ευκαιρία εκτός από αρχαία νομίσματα να δει και άλλες αρχαιότητες που σχετίζονται κατά κάποιον τρόπο με αυτά. Πρόκειται για αρχαιότητες από 33 μουσεία, ως επί το πλείστον ελληνικά, ενώ ο συνολικός αριθμός των εκθεμάτων θα φτάνει τα 248.

Στόχος της έκθεσης είναι οι ποικίλες αναφορές και αναγνώσεις των συμβόλων των νομισμάτων από τα τέλη του 7ου/αρχές 6ου αι. π.Χ. έως τη Ρωμαϊκή περίοδο, ενώ δίπλα στα νομίσματα θα εκτίθενται μεγαλύτερα αντικείμενα, όπως αγγεία, ανάγλυφα, αγάλματα, ειδώλια και επιγραφές, σε μία προσπάθεια να γίνει ακόμη πιο κατανοητή η θεματική της έκθεσης που διαρθρώνεται σε οκτώ ενότητες: «Χρήμα και συναλλαγές», «Χρήμα και εμπόριο», «Χρήμα και πολιτισμός», «Χρήμα και ιστορία», «Χρήμα και διακίνηση ιδεών», «Χρήμα και προπαγάνδα», «Χρήμα και κοινωνία», «Χρήμα και Τράπεζες».

Ακριβώς για τον λόγο αυτό εκτίθενται περίπου 138 αντικείμενα από 26 αρχαιολογικά μουσεία αρμοδιότητας του Υπουργείου Πολιτισμού, έξι αρχαιότητες από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης κι ένα έργο από ιδιωτική συλλογή. Τα υπόλοιπα θα φτάσουν στην Αθήνα από το εξωτερικό και για την ακρίβεια έξι από το Λούβρο, τρία από τα Αρχαιολογικά Μουσεία της Νάπολης και του Τάραντα κι άλλα τρία από το Βρετανικό Μουσείο.

Μολύβδινο ομοίωμα χελώνας. Πιθανότατα χρησίμευε ως μέτρο βάρους, 6ος (;) αι. π.Χ. © Μουσείο αρχαίας Ελεύθερνας

«Μια συλλογή νομισμάτων αφορά ένα συγκεκριμένο κοινό. Γι' αυτό, σε αυτές τις ενότητες, μεγάλα αντικείμενα, όπως επιγραφές, αγγεία και ανάγλυφα, τα οποία βρίσκονται σε άμεση σχέση με τα νομίσματα και τις αρχές που τα έκοψαν (πόλεις, βασίλεια ή οτιδήποτε άλλο), κάνουν τον επισκέπτη να αντιληφθεί τι είναι αυτό που ενδιαφέρει στο νόμισμα», επισήμανε σχετικά ο διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, καθηγητής Νικόλαος Σταμπολίδης, και μέλος του ΚΑΣ στο Συμβούλιο, το οποίο έδωσε ομόφωνα την έγκριση του για τον προσωρινό δανεισμό των έργων από τα Ελληνικά μουσεία.

Ας σημειωθεί εδώ ότι από τα έργα που ζητήθηκαν να συμπεριληφθούν στην έκθεση, μόνο δύο δεν θα συμμετέχουν και ο λόγος για μία μαρμάρινη κεφαλή Αλεξάνδρου με τη λεοντή του Ηρακλή (περ. 300 π.Χ.), αφού περιλαμβάνεται στην περιοδική έκθεση «Οδύσσειες» του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, που θα παραταθεί έως τις 31 Μαρτίου 2018, αλλά και για ένα μαρμάρινο άγαλμα Απόλλωνα που πατά σε γαλατικές ασπίδες (2ος-1ος αι. π.Χ.) και βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δήλου. Η αρμόδια Εφορεία Κυκλάδων δεν συναίνεσε στη μεταφορά του, λόγω της προβληματικής κατάστασης διατήρησής του.

Κατά τα λοιπά, την έκθεση θα συνοδεύει επιστημονικός κατάλογος στα ελληνικά και αγγλικά, με εισαγωγικά κείμενα και φωτογραφίες, ενώ στους επισκέπτες θα δίνεται η ευκαιρία μεγέθυνσης μέρους των νομισμάτων.