Ο «Γυμναστικός» του Λήμνιου Φιλόστρατου, πηγή έμπνευσης για την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων

Στους κλασικούς χρόνους η Λήμνος ανήκε στους Αθηναίους, οι οποίοι εγκατέστησαν κληρούχους στις δύο πόλεις του νησιού, την Μύρινα και την Ηφαιστία. Όσον αφορά στον αθλητισμό, είναι γνωστό πως στην Ηφαιστία τελούνταν αγώνες αλόγων και αρματοδρομίες από την πελασγική περίοδο, οι οποίες συνεχίστηκαν και στην αθηναϊκή εποχή, μέχρι και τα ρωμαϊκά χρόνια. Οι Αθηναίοι κληρούχοι οργάνωσαν την κοινωνία τους στο νησί σύμφωνα με τα κρατούντα στην Αθήνα. Σε αρχαία κείμενα έχουμε επανειλημμένη μνεία αθλητικών αγώνων στη Λήμνο. Σε επιγραφές από την Ηφαιστία αναφέρονται γυμνασίαρχος και αγωνοθέτης. Η Λήμνος έχει το προνόμιο πως υπήρξε η γενέτειρα του σοφιστή Φλάβιου Φιλόστρατου, ο οποίος ήταν υιός Αθηναίου κληρούχου της Λήμνου και έζησε από το 170 ως το 250 μ.Χ. περίπου. Ο ίδιος αναφέρει σε επιστολή του προς δύο Ιμβρίους πως ως Λήμνιος θεωρεί πατρίδα του και την Ίμβρο και πως έχει φιλίες και στα δύο νησιά:

«Εγώ γαρ Λήμνιος ων πατρίδα εμαυτού και την Ίμβρον ηγούμαι, συνάπτων ευνοία και τας νήσους αλλήλαις και εμαυτόν αμφοτέραις».

Μεταξύ των έργων του Φιλόστρατου συγκαταλέγεται η πραγματεία «Γυμναστικός», την οποία συνέγραψε μετά το 220 μ.Χ. Πρόκειται για μια πραγματεία σχετική με τη γυμναστική τέχνη. Σε αυτήν ο συγγραφέας επιχειρεί τη σύνδεση του αθλητισμού με τις πιο ένδοξες στιγμές του ελληνικού παρελθόντος. Το έργο αποτελεί έναν ύμνο στο ιδεώδες του αθλητή της κλασικής εποχής. Περιέχει αξιόπιστες πληροφορίες για τους αγώνες, τα είδη των αθλημάτων και τις μεθόδους προπονήσεως καθώς και ανεκδοτολογικό υλικό σχετικά με κατορθώματα αθλητών. Έχει πολλές πληροφορίες για τις αρχαίες Ολυμπιάδες, τα αγωνίσματα, το τελετουργικό κλπ. Ανήκει στην παράδοση των προτρεπτικών λόγων. Καθώς βρισκόμαστε στον 3ο αιώνα μ.Χ. και ο παλαιός κόσμος πνέει τα λοίσθια, ο Φιλόστρατος προσπαθεί να επαναφέρει στην επικαιρότητα τις αρχαίες αξίες και να ωθήσει στην άσκηση τους αποχαυνωμένους από την ακολασία και πολυτέλεια νέους της εποχής του. Τον Φλάβιο Φιλόστρατο εκτιμούσαν οι συμπατριώτες του Αθηναίοι και τον είχαν τιμήσει με ανδριάντα στην Ολυμπία που έφερε την εξής επιγραφή:

«Αγαθή τύχη δόγματι της ολυμπιακής βουλής Φλάβιον Φιλόστρατον Αθηναίον η λαμπροτάτη πατρίς».

Ο Φιλόστρατος θεωρούσε τη γυμναστική ισάξια με τις επιστήμες, πως έχει κανόνες και έφερνε ως παραδείγματα τους μέγιστους αρχαίους αθλητές:

«Περί δε γυμναστικής, σοφίαν λέγομεν ουδεμιάς ελάττω τέχνης, ώστε ες υπομνήματα ξυνθείναι τοις βουλεμένοις γυμνάζειν. Η μεν γαρ πάλαι γυμναστική Μίλωνας εποίει και Ιπποσθένας Πολυδάμαντάς τε και Προμάχους και Γλαύκον τον Δημύλου και τους προ τούτων έτι αθλητάς, τον Πηλέα δήπου και το Θησέα και τον Ηρακλέα αυτόν, η δε επί των πατέρων ήττους μεν η οίδε, θαυμασίους δε και μεμνήσθαι αξίους…»

Δηλαδή:

«Προκειμένου τώρα για τη γυμναστική, επιστήμη τη λογαριάζομε ισάξια με τις άλλες, σαν τέτοια δηλ. μπορεί να περιληφθεί σε γενικούς συστηματικούς κανόνες, που να χρησιμοποιηθούν από όσους θέλουν να την ασκήσουν ως επάγγελμα. Και πρέπει να γίνει αυτό, γιατί όλοι ξέρομε ότι η μεν γυμναστική των μακρινών προγόνων μας παρουσίαζε αθλητάς σαν τον Μίλωνα και τον Ιπποσθένη και τον Πολυδάμαντα και τον Πρόμαχο και τον Γλαύκο το γιο του Δημύλου και τους προγενέστερους ακόμη από αυτούς, τον Πηλέα δηλ. και τον Θησέα και τον περίφημο Ηρακλή, η γυμναστική δε της εποχής των πατέρων μας κατώτερους βέβαια από αυτούς που είπαμε αθλητάς παρουσίαζε, αλλά κι αυτούς αξιοθαύμαστους και αξιομνημόνευτους….».

Κάτι που δεν είναι ευρέως γνωστό, είναι πως το συγκεκριμένο σύγγραμμα του Φλάβιου Φιλόστρατου αποτέλεσε την αφορμή να ξεκινήσει η συζήτηση για την αναβίωση των Ολυμπιακών αγώνων της σύγχρονης εποχής. Η ιστορία έχει ως εξής. Το 1858 μεταφράστηκε στα γαλλικά ο «Γυμναστικός» του Φιλόστρατου από το Μηνά Μηνωίδη, έναν Έλληνα από την Έδεσσα που δίδασκε αρχαία ελληνικά στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού. Ο Μηνωίδης συνόδεψε την έκδοση με ένα δικό του κείμενο, με τίτλο «Λόγος περί της των Ολυμπιακών Αγώνων εν Ελλάδι συστάσεως», στο οποίο υποστήριζε την ανάγκη της αναβίωσης των αρχαίων Ολυμπιάδων.

Με αφορμή την έκδοση αυτή, ξεκίνησε στο Παρίσι να γίνεται ευρεία συζήτηση για το ζήτημα. Πολλοί ενστερνίστηκαν την ιδέα αλλά δεν υπήρξε πρόοδος, ώσπου μερικές δεκαετίες αργότερα ο Πιερ ντε Κουμπερτέν, παλιός αθλητής και γεν. γραμματέας του συνδέσμου των γαλλικών αθλητικών σωματείων, αποφάσισε να την κάνει πράξη. Το 1894 το πρότεινε στο διεθνές αθλητικό συνέδριο, στη Σορβόνη, με αποτέλεσμα την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων, πρώτα στην Αθήνα, το 1896.

Ασφαλώς περιποιεί τιμή για τη Λήμνο, ως γενέτειρας του Φλάβιου Φιλόστρατου, το γεγονός πως με αφορμή το έργο ενός τέκνου της ξεκίνησε η συζήτηση που οδήγησε στην αναβίωση των σύγχρονων Ολυμπιάδων.

Πηγή: lemnosnet, Από το ανέκδοτο έργο του Θ. Μπελίτσου: «Ο Αθλητισμός στη Λήμνο. Από τις απαρχές μέχρι σήμερα».