Γράφει ο Αλέξανδρος Καρράς
Είναι πασίγνωστο ότι η Σπάρτη πειθαρχούσε στους νόμους του Λυκούργου και για πολλούς αιώνες οι νόμοι αυτοί διατηρήθηκαν. Ο Λυκούργος έφερε τους νόμους από την Κρήτη, νόμοι που είχε πάρει ο Μίνωας από τον Δία. Ο Παυσανίας στα Λακωνικά γράφει τα εξής: «Όταν βασιλιάς ήταν ο Αγησίλαος, ο Λυκούργος έφτιαξε τους νόμους για τους Λακεδαιμονίους. Μερικοί ισχυρίζονται ότι διδάχτηκε τους νόμους από την Πυθία, άλλοι όμως λένε ότι εισήγαγε Κρητικούς νόμους, οι Κρήτες λένε ότι αυτούς τους νόμους τους εισήγαγε ο Μίνωας με τη βοήθεια του θεού».
Ο Πλούταρχος στον βίο του Λυκούργου αναφέρει τα ακόλουθα: «Στην Κρήτη γνώρισε τις πολιτείες και τα συστήμάτά του και τους πρώτους σε δόξα άνδρες, θαύμασε ορισμένους νόμους που ίσχυαν εκεί και τους παρέλαβε για να τους εφαρμόσει στην πατρίδα του». Και τα συσσίτια των Σπαρτιατών γνωρίζουμε ότι ίσχυαν και στην Κρήτη και καλούνταν «ανδρεία», όπως μας λέει ο Πλούταρχος στον βίο του Λυκούργου. Αφού ο Λυκούργος έκανε τα ταξίδια του κι αποφάσισε ότι ήθελε να εισάγει αυτούς τους νόμους στην Σπάρτη, τότε πήγε στους Δελφούς για να ζητήσει χρησμό από τον θεό Απόλλωνα. Από την Πυθία πήρε τον χρησμό που τον όριζε ως «θεοφιλή και θεό μάλλον παρά άνθρωπο» κι επίσης έλεγε ότι ο θεός Απόλλων συμφωνούσε να του δώσει την ευνομία που θα ήταν καλύτερη όλων των πολιτευμάτων (Πλουτάρχου, Λυκούργος).
Ο Ξενοφών μας λέει ακόμα πιο πολλά και πιο συγκεκριμένα εξιστορεί τα όσα έκανε ο Λυκούργος για να πείσει τους Σπαρτιάτες να υποταχθούν στους νέους νόμους: «Ανάμεσα στα πολλά άλλα καλά που επινόησε ο Λυκούργος για να υποταχθούν οι Σπαρτιάτες αναντίρρητα στους νόμους το καλύτερο θεωρώ ότι ήταν αυτό: δεν έθεσε τους νόμους για τους πολίτες νωρίτερα, παρά μόνο αφού πήγε με έγκριτους συμπολίτες στους Δελφούς και ρώτησε τον Απόλλωνα αν ήταν καλύτερο και πιο συμφέρον για την Σπάρτη να επιβάλλει πειθαρχία στους νόμους που θέσπισε ο ίδιος. Κι όταν ο θεός του απάντησε ότι είναι το καλύτερο από κάθε άποψη, τότε μόνο έβαλε σε ισχύ, θεσπίζοντας συνάμα ότι δεν είναι μόνο παράνομο αλλά και ανίερο να μην πείθεται κανείς στους νόμους που έχουν και την έγκριση της Πυθίας για την ωφελιμότητά τους».
Με τον τρόπο αυτό αντιλαμβανόμαστε ότι η πόλη της Σπάρτης παρέμεινε πιστή σε νόμους που είχαν την έγκριση του Απόλλωνα και εισήχθησαν από κάποιον που τους υπέδειξε ως ιερούς και αναμφισβήτητους. Συνεπώς, ο Απόλλων όρισε τον Λυκούργο ως «θεοφιλή» και «θεό μάλλον παρά άνθρωπο», δηλαδή με όρους μονοθεϊστικών θρησκειών θα μπορούσαμε να τον χαρακτηρίσουμε προφήτη του θεού. Ο Λυκούργος ουσιαστικά υπήρξε ένας άλλος Μωυσής ή ένας άλλος Μωάμεθ, δηλαδή ένας προφήτης που μίλησε με τον θεό και ο λαός του υπάκουσε στους νόμους που δόθηκαν από τον θεό μέσω ενός προφήτη ή ενός απεσταλμένου. Άρα η πόλη της Σπάρτης πειθαρχούσε για πολλούς αιώνες σε νόμους θεϊκούς κι όχι σε έναν απλό νομοθέτη και θνητό άνδρα. Αφού οι νόμοι της Σπάρτης είχαν θεϊκή έγκριση κι οι πολίτες της πίστευαν σε αυτό, τότε γίνεται ευκόλως αντιληπτό ότι το καθεστώς της ήταν θεοκρατικό. Άλλωστε μετά τον θάνατό του οι Σπαρτιάτες τιμούσαν τον Λυκούργο σαν θεό και είχαν ανεγείρει και ναό προς τιμήν του.
Η Ορθία Άρτεμις - Ανάγλυφη αναπαράσταση σε ελεφαντόδοντο που βρέθηκε στο ναό της - Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο (Αθήνα).
Στο Λιμναίο της Σπάρτης υπήρχε ο βωμός της Ορθίας Αρτέμιδος, όπως μας πληροφορεί ο Παυσανίας ο περιηγητής. Εκεί ίσχυε ένα περίεργο και βάναυσο έθιμο, σύμφωνα με τα κριτήρια της εποχής μας, προς την αδερφή του θεού Απόλλωνα, την Αρτέμιδα. Ο Παυσανίας στα Λακωνικά του μας δίνει πολλά στοιχεία για το συγκεκριμένο θέμα:
«Υπάρχει και μια άλλη μαρτυρία ότι η Ορθία (Αρτέμιδα) θεά των Λακεδαιμονίων είναι ξόανο που προήλθε από τους βαρβάρους. Ο Αστράβακος και ο Αλώπεκος, γιοι του Ίβρου, γιου του Αμφισθένη, γιου του Αμφικλή, γιου του Άγη, τρελάθηκαν αμέσως μόλις βρήκαν αυτό το άγαλμα. Όταν οι Λιμνάτες Σπαρτιάτες, οι Κυνοσουρείς κι εκείνοι που κατάγοντα από τη Μεσόα και την Πιτάνη προσφέροντας θυσία στην Αρτέμιδα κατέληξαν σε διαμάχες και έφθασαν σε φόνους και πολλοί πέθαναν στον βωμό, ενώ κάποια αρρώστια σκότωσε τους υπόλοιπους. Τότε κάποιος χρησμός τους όρισε να ραντίζουν τον βωμό με ανθρώπινο αίμα και θυσίαζαν όποιον καθόριζε ο κλήρος.
Ο Λυκούργος όμως αντικατέστησε το έθιμο αυτό με μαστιγώσεις εφήβων κι έτσι ο βωμός γεμίζει με ανθρώπινο αίμα. Η ιέρεια με το ξόανο βρίσκεται κοντά τους. Το ξόανο είναι ελαφρό εξαιτίας του μικρού μεγέθους του. Αλλά αν κάποτε οι μαστιγοφόροι χτυπούν με φειδώ εξαιτίας της ομορφιάς ή της κοινωνικής θέσης του εφήβου, τότε το ξόανο γίνεται βαρύτερο για τη γυναίκα και το κρατάει με δυσκολία. Τους κατηγορεί και λέει ότι υποφέρει εξαιτίας τους. Αυτή η προτίμηση του αγάλματος για ανθρώπινο αίμα έχει παραμείνει από την εποχή των θυσιών στην Ταυρική. Ονομάζεται όχι μόνο Ορθία, αλλά και Λυγοδέσμα, επειδή βρέθηκε μέσα σε θάμνο λυγαριάς, η οποία αφού τύλιξε τα κλαδιά της γύρω από το άγαλμα, το έκανε όρθιο»
Ο Φιλόστρατος στον Γυμναστικό του αναφέρει ότι «συνηθίζεται στην Σπάρτη να μαστιγώνονται στον βωμό μέχρις αίματος». Ο Πλούταρχος ο Χαιρωνεύς επίσης δίνει κάποια στοιχεία για αυτό το έθιμο της Σπάρτης:
«Τα αγόρια στην πόλη τους, που μαστιγώνονται μια ολόκληρη μέρα στον βωμό της Ορθίας Αρτέμιδος, πολλές φορές ακόμα και μέχρι θανάτου, αντέχουν, παραμένουν χαρούμενα και ζωηρά και διαγωνίζονται για την νίκη μεταξύ τους, ποιος από αυτούς δηλαδή θα αντέξει περισσότερο στα χτυπήματα. Αυτός που διακρίνεται παίρνει μεγάλη δόξα. Ο διαγωνισμός αποκαλείται «διαμαστίγωση» και τελείται κάθε χρόνο». (Τα παλαιά των Λακεδαιμονίων επιτηδεύματα) Στον βίο του Λυκούργου μας λέει κι άλλα ο Πλούταρχος επαναλαμβάνοντας: «Πολλούς από τους εφήβους τους είδαμε να πεθαίνουν από τα χτυπήματα και τις πληγές στον βωμό της Ορθίας».
Ναός της Ορθίας Αρτέμιδος στην Σπάρτη.
Είναι γνωστό ότι το φαγητό των Λακεδαιμονίων ήταν λιτό. Τους επιτρεπόταν να κλέψουν για να καλύψουν την πείνα τους αλλά δεν έπρεπε να συλληφθούν. Το τίμημα ήταν το μαστίγωμα, πράγμα που είχε ορίσει ο Λυκούργος να γίνεται στον βωμός της Ορθίας Αρτέμιδος. Ο Ξενοφών στο «Λακεδαιμονίων Πολιτεία» γράφει: «Θεώρησε πολύ τιμητικό να αρπάζει κανείς όσο περισσότερο τυρί μπορούσε από τον ναό της Ορθίας Αρτέμιδας, διέταξε άλλους να τους μαστιγώνουν…».
Κι ο Πλούταρχος δεν παραλείπει την αναφορά στο θέμα αυτό: «Οι νέοι κλέβουν από τροφές ότι μπορούν, εφόσον μαθαίνουν να βάζουν χέρι με έξυπνο τρόπο στα πράγματα των άλλων όταν κοιμούνται ή δεν τα προσέχουν. Για όποιον πιάνεται επ’ αυτοφώρω να κλέβει η τιμωρία είναι οι πληγές από τα χτυπήματα και η πείνα».
Πηγή: tritosdromos
Reviewed by Αρχαία Ελληνικά
on
Πέμπτη, Αυγούστου 04, 2022
Rating:
Δεν υπάρχουν σχόλια: