Εγχρωμη ανακατασκευή μαρμάρινου τοξότη με φορεσιά ιππέα, από το δυτικό αέτωμα του ναού της Αφαίας, παραλλαγή Γ, 2019.
Ο αρχαιολόγος Νίκος Καλτσάς σχολιάζει την έκθεση που διχάζει κοινό και ειδικούς στις ΗΠΑ.
«Ασφαλώς το αποτέλεσμα δεν μπορεί να είναι απολύτως όμοιο με το πρωτότυπο γλυπτό στην εποχή του – κυρίως λόγω της τεχνικής που εφαρμοζόταν τότε για τον επιχρωματισμό. Αλλά θεωρώ ότι αυτή η έκθεση είναι πολύ ενδιαφέρουσα, επειδή μας εξοικειώνει με τον κόσμο της ελληνικής αρχαιότητας με διαφορετικό τρόπο», μας λέει ο επιστημονικός διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, Νίκος Καλτσάς.
Γλυπτά που δεν είναι ολόλευκα, αγάλματα με χρωματισμένα ρούχα, μάτια, χείλη και μαλλιά. «Είναι δυνατόν;» τον ρωτάμε. «Παραδέχομαι ότι η θέα τους ξαφνιάζει, αλλά έτσι ήταν στην πραγματικότητα», απαντά. «Οι αρχαίοι γλύπτες παρίσταναν την εικόνα του προσώπου που έβλεπαν, και μάλιστα υπήρχαν ειδικοί τεχνίτες όπως κάποιος Νικίας που ασχολείτο αποκλειστικά με τον επιζωγραφισμό των μαρμάρινων γλυπτών».
Μια μεγάλη έκθεση με επιζωγραφισμένα εκμαγεία της συλλογής Μπρίκμαν, αντίγραφα γνωστών αρχαίων ελληνικών και ρωμαϊκών γλυπτών σε μάρμαρο –όπως η ρωμαϊκή κεφαλή της φωτογραφίας– παρουσιάζεται αυτή την εποχή στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, διχάζοντας για την αισθητική της τους επιμελητές τέχνης.
Η συζήτηση με τον διακεκριμένο αρχαιολόγο γίνεται με αφορμή την πρόσφατη έκθεση με τίτλο «Chroma: Ancient Sculpture in Color» που παρουσιάζεται στο Μητροπολιτικό Μουσείο (The Met) της Νέας Υόρκης από τους Γερμανούς αρχαιολόγους Βίνσενς και Ούλρικε Κοχ-Μπρίκμαν. Η συγκεκριμένη έκθεση έχει γίνει αντικείμενο συζήτησης στη μητρόπολη των Ηνωμένων Πολιτειών, καθώς εντυπωσιάζει, αλλά επίσης διχάζει ως προς την αισθητική αξία των εκθεμάτων.
Στην Ελλάδα είχαμε πάρει μια γεύση της γνωστής ανά τον κόσμο συλλογής Μπρίκμαν, που περιλαμβάνει εκμαγεία διάσημων γλυπτών της ελληνικής και ρωμαϊκής αρχαιότητας στα οποία έχει αποκατασταθεί η πολυχρωμία. Πρόκειται για το αποτέλεσμα πολυετούς ερευνητικής εργασίας των δύο αρχαιολόγων, οι οποίοι έχουν αφιερώσει την καριέρα τους στην αναδημιουργία των χαμένων χρωμάτων της αρχαιότητας, καταρρίπτοντας τον μύθο της λευκότητας για την κλασική γλυπτική σε μάρμαρο.
Η έκθεση που φιλοξενήθηκε στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο το 2007, κατά τη διάρκεια της θητείας του κ. Καλτσά, είχε τίτλο «Πολύχρωμοι θεοί» και «παρά τις όποιες αισθητικές διαφωνίες, είχε διδακτικό χαρακτήρα», υπογραμμίζει ο ίδιος. «Οπως και να το κάνουμε, το χρώμα είναι ένα στοιχείο ζωντάνιας, και αυτό χαρακτήριζε τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό», συνεχίζει. «Ενα άγαλμα που μοιάζει να έχει κλειστά μάτια γιατί πλέον είναι λευκά, ήταν μια αδιανόητη συνθήκη για τους αρχαίους. Για τον καλλιτέχνη της εποχής, η μορφή έπρεπε να φαίνεται ζωντανή. Επίσης τονιζόταν η ενδυμασία, αφού οι κόρες των ευγενών οικογενειών ή οι θεές απεικονίζονταν με ωραία και πολυτελή ενδύματα».
Πρωτότυπη και η ανακατασκευή γλυπτού σε μορφή Σφίγγας.
Οι «Πολύχρωμοι θεοί», με 21 εκμαγεία επιχρωματισμένων γνωστών αγαλμάτων, όπως κορμός θωρακοφόρου από την Ακρόπολη αρ. 599, η κεφαλή Εφήβου της Γλυπτοθήκης του Μονάχου και η Πεπλοφόρος αρ. 679 της Ακρόπολης, παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά στη Γλυπτοθήκη του Μονάχου το 2004 και στη συνέχεια σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Βασίστηκε σε μια ιδέα που γεννήθηκε πριν από 17 χρόνια και στις έρευνες που άρχισε από το 1982 το Πανεπιστήμιο του Μονάχου σχετικά με τη χρωματικότητα των αρχαίων αγαλμάτων. Τα αρχαία γλυπτά, όπως σήμερα αποκαλύπτονται από την αρχαιολογική σκαπάνη, είναι λευκά και κάποια από αυτά σώζουν αποσπασματικά ίχνη χρωμάτων σε τμήματα της επιφάνειάς τους. Για την ανίχνευση χρωματικών κατάλοιπων αναπτύχθηκαν νέες ερευνητικές μέθοδοι και ακολουθήθηκαν πολύ προσεκτικές αναλύσεις, προκειμένου να ανασυσταθούν τα αρχικά χρώματα με αρκετή ασφάλεια.
«Θεωρώ ότι από την πλευρά της επιστημονικής έρευνας, η εργασία του ζεύγους Μπρίκμαν και των συνεργατών τους είναι άριστη», λέει ο κ. Καλτσάς. «Ο κ. Μπρίκμαν ξεκίνησε τη μελέτη για τα χρώματα στα αρχαία γλυπτά με βάση τα αετώματα της Αφαίας που βρίσκονται στη Γλυπτοθήκη του Μονάχου. Εκανε αναλύσεις στα χρώματα που σώζονται στην επιφάνεια κάποιων γλυπτών, διαπίστωσε ότι προέρχονται από ορυκτά, και τα έφτιαξε με τον τρόπο που το έκαναν στην αρχαιότητα. Το πρόβλημα είναι ότι στην περίπτωση των έγχρωμων αντιγράφων, το χρώμα περνάει με πινέλο πάνω σε ένα γύψινο εκμαγείο. Η συγκεκριμένη διαδικασία δεν έχει καμία σχέση με τον τρόπο που χρησιμοποιούσαν τα χρώματα στην αρχαιότητα. Τότε τα τοποθετούσαν απευθείας επάνω στο μάρμαρο, με καυτό κερί –γι’ αυτό η τεχνική ονομάζεται εγκαυστική. Το χρώμα πότιζε το μάρμαρο, συνεπώς η αίσθηση ήταν εντελώς διαφορετική από το επίπεδο χρώμα πάνω στη λεία επιφάνεια του γύψου», συμπληρώνει.
Το αποτέλεσμα είναι έντονο και ίσως υπερβολικά λαμπερό, υποστηρίζουν επίσης οι Αμερικανοί επιμελητές που ρωτήθηκαν από την εφημερίδα The New York Times για το «Chroma». Αν και εμπλουτισμένη και επεξεργασμένη σύμφωνα με τα πιο σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα, η έκθεση του The Μet εξακολουθεί να προβληματίζει για το αν θα μπορέσει κάποια στιγμή το επιχρωματισμένο αντίγραφο να φτάσει αισθητικά το αρχαίο πρωτότυπο.
Πηγή: Μ. Βασιλειάδου, Καθημερινή
Reviewed by Αρχαία Ελληνικά
on
Τετάρτη, Αυγούστου 24, 2022
Rating:
Δεν υπάρχουν σχόλια: