Οι μυστηριώδεις πέτρες του νησιού Γκότλαντ

Φωτογραφία: Sören Gannholm

Διάσπαρτες σε όλο το νησί Γκότλαντ, στη μέση της Βαλτικής Θάλασσας, υπάρχουν χιλιάδες πέτρες με περίεργες αυλακώσεις ή αυλάκια κομμένα στη λείες σκληρές επιφάνειές τους. Οι αυλακώσεις εμφανίζονται πάντα σε ομάδες, η μία δίπλα στην άλλη και έχουν διαφορετικό μήκος, πλάτος και βάθος.

Με την πρώτη ματιά, φαίνεται σαν κάποιος να ακόνιζε πάνω τους τα τσεκούρια ή τα ξίφη του. Αυτή ήταν η γενική άποψη όταν τα αυλάκια αναφέρθηκαν ευρέως στα μέσα του 19ου αιώνα. Κατά συνέπεια, τα αυλάκια ονομάζονταν «λιθάρια ακονίσματος».

Σύντομα όμως οι μελετητές άρχισαν να έχουν αμφιβολίες για την προέλευσή τους, αφού το σχήμα και το μέγεθος των αυλακώσεων τις καθιστούσε ακατάλληλες για το ακόνισμα των ξίφων. Κάποιος επεσήμανε ότι τα ξίφη της λίθινης εποχής, ακόμη και αυτά του Μεσαίωνα και της Εποχής των Βίκινγκς, ήταν πολύ φαρδιά για να χωρέσουν στις αυλακώσεις.

Μια άλλη απόδειξη —ή μάλλον η έλλειψή της— που δεν χωρούσε στο παζλ ήταν η παντελής έλλειψη πέτρινων τσεκουριών και άλλων όπλων που υποτίθεται ότι ήταν ακονισμένα στις πέτρες, κοντά τους. Οι αρχαιολόγοι δεν κατάφεραν να ανασύρουν υπολείμματα από πέτρινα τσεκούρια και άλλα απορρίμματα, ακόμη και σε μέρη που έχουν περιγραφεί ως πραγματικά «εργαστήρια ακονίσματος σπαθιών».

Το Γκότλαντ δεν είναι το μόνο με αυτά τα περίεργα σημάδια σε βράχους από γρανίτη και ασβεστόλιθο. Αυλάκια έχουν βρεθεί σε πολλά μέρη σε όλη την Ευρώπη, όπως στη Νορβηγία, τη Φινλανδία, τη Γαλλία, το Λουξεμβούργο και την Αγγλία, αλλά ακόμα και πιο μακριά όπως στην Αυστραλία και την Ινδία.

Στη Γαλλία, τα αυλάκια έχουν χρονολογηθεί στη Νεολιθική περίοδο και ονομάζονται polissoirs. Κατασκευάστηκαν από τον ίδιο πολιτισμό που έχτισε ντολμέν (πέτρινους τάφους) και έστησε μενίρ (όρθιους λίθους). Αλλά πουθενά αλλού δεν υπάρχουν αυλακώσεις λείανσης σε τόσο μεγάλο αριθμό και συγκέντρωση όπως στο Gotland. Απλώνονται σχεδόν σε ολόκληρο το νησί. Βρίσκονται λαξευμένα σε μεμονωμένους ογκόλιθους, στο βράχο και σε ασβεστολιθικές εξάρσεις.

Από τότε που ο Αμερικανός αστρονόμος Τζέραλντ Χόκινς πρότεινε ότι το Στόουνχεντζ θα μπορούσε να είχε αστρονομική λειτουργία, οι μελετητές προσπαθούσαν να βρουν μια αστρονομική σχέση με σχεδόν οποιαδήποτε αντίκα της λίθινης εποχής που δεν μπορούν να εξηγήσουν. Τα αυλάκια του Γκότλαντ δεν διαφέρουν. Οι αρχαιολόγοι αναρωτιούνται τώρα αν η απάντηση στο μυστήριο βρίσκεται στην ευθυγράμμιση των αυλακώσεων. Πολλές από τις αυλακώσεις φαίνεται να ευθυγραμμίζονται προς ορισμένα ουράνια σώματα, όπως ο Ήλιος ή η Σελήνη.

Ο προσανατολισμός των αυλακώσεων έχει ερμηνευτεί διαφορετικά από διαφορετικούς μελετητές. Μερικοί πιστεύουν ότι οι αυλακώσεις είναι κάποιου είδους σεληνιακό ημερολόγιο, ενώ άλλοι προσφέρουν απλή εξήγηση—οι άνθρωποι στρέφονται προς ορισμένες κατευθύνσεις για να μην μπει ο Ήλιος στα μάτια όταν αλέθουν.

Μέχρι στιγμής, περισσότερες από 3.600 αυλακώσεις λείανσης έχουν ανακαλυφθεί στο Γκότλαντ, από τις οποίες περίπου 700 εμφανίζονται στο συμπαγές ασβεστόλιθο και οι υπόλοιπες χωρίζονται σε περίπου 800 μπλοκ.