Κάποια από τα σωζώμενα μωσαϊκά στον ναό της Νέας Πάφου απεικονίζουν ερωτικές σκηνές από την Ελληνική μυθολογία. Φωτο: Andrea Watson
Σεξουαλικά έθιμα στον περίβολο του ναού της Αφροδίτης έρχονται και πάλι στο προσκήνιο με αφορμή την αναγόρευση της Πάφου σε Ευρωπαϊκή Πολιτιστική Πρωτεύουσα για το 2017
Ο τίτλος της Ευρωπαϊκής Πρωτεύουσας Πολιτισμού το 2017 ανήκει στην Πάφο. Ποιος θα πίστευε, δηλαδή, ότι αυτό το παραθεριστικό κέντρο της Δυτικής Κύπρου, μία πραγματική ζούγκλα ξενοδοχείων, ινδικών και κινέζικων εστιατορίων, γεμάτο από κλαμπς και κουρασμένα τουριστικά καταστήματα, μια φιέστα από απομεινάρια του στιλ της δεκαετίας του ’70 θα μπορούσε να κερδίσει αυτόν τον τίτλο (και την τιμή που επισύρει); Ακόμη και κάποιοι ντόπιοι απορούν. Γιατί η Ευρωπαϊκή Ένωση που καθορίζει το που θα πάει αυτός ο τίτλος πήρε αυτή την απόφαση; Η απάντηση κρύβεται λίγο πιο μακριά από τα μαγαζιά με τα τουριστικά σουβενίρ και αφορά την τυχαία ανακάλυψη του 1966 – από έναν αγρότη – ενός τεράστιου αρχαιολογικού θησαυρού κοντά στο λιμάνι.
Αυτό που ήρθε στην επιφάνεια από τις ανασκαφές που ακολούθησαν ήταν μία Ελληνο-ρωμαϊκή πόλη με επαύλεις, παλάτια, θέατρα, φρούρια και τάφους και ένα από τα μεγαλύτερα οικήματα –ρωμαϊκής εποχής- ολόκληρης της Μεσογείου. Μέχρι τότε, σώζονταν μόνο τα ερείπια της Νέας Πάφου, όπως ήταν γνωστή στην αρχαιότητα. Οι ισχυροί σεισμοί είχαν ισοπεδώσει το μεγαλύτερο τμήμα της δυτικής Κύπρου, δεν είχαν αγγίζει όμως έναν τεράστιο, σχεδόν ανέγγιχτο από τις φθορές θησαυρό: τα μωσαϊκά δάπεδα.
Στην προ-Χριστιανική εποχή, η επίκληση του ονόματος της σχετιζόταν με κάτι που σήμερα θα παρέπεμπε σε σεξουαλικό τουρισμό: ορδές πιστών κατέφθαναν στο ιερό της για να κάνουν σεξ με τις θεραπαινίδες της θεάς Αφροδίτης, επικαλούμενοι το όνομα της...
Σύμφωνα και με την Unesco συμπεριλαμβάνονται στα Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, ως φάροι που φωτίζουν άγνωστες πτυχές της αρχαίας Ελληνικής μυθολογίας, όπως της ιστορίας της Θίσβης με τον Πύραμο, του βιασμού του Γανυμήδη, του Απόλλωνα και της Δάφνης, όλα, σε εκθαμβωτικές αναπαραστάσεις μοναδικής Τέχνης. Πέρα από το αρχαιολογικό πάρκο στα Κούκλια της Νέας Πάφου, ανοιχτό και πάλι σε επισκέπτες απ’ όλον τον κόσμο, η Unesco θεωρεί σημαντικό για την Παγκόσμια Κληρονομιά και τον Ναό της θεάς Αφροδίτης, που ανεγέρθηκε το 1200 π.Χ., και θεωρείται ως το σπουδαιότερο ιερό της Θεάς του Έρωτα στη Μεσόγειο.
Ψηφιδωτό στην Πάφο που αναπαριστά τον Απόλλωνα
Και μπορεί σήμερα το όνομα της Αφροδίτης να χρησιμοποιείται στην Κύπρο για να πουλήσει κανείς σχεδόν τα πάντα –από ενοικιαζόμενα αυτοκίνητα μέχρι δωμάτια για τουρίστες- όμως στην προ-Χριστιανική εποχή, η επίκληση του ονόματος της σχετιζόταν με κάτι που σήμερα θα παρέπεμπε σε σεξουαλικό τουρισμό: ορδές πιστών κατέφθαναν στο ιερό της για να κάνουν σεξ με τις θεραπαινίδες της θεάς Αφροδίτης, επικαλούμενοι το όνομα της… Ελεύθερος έρωτας εκείνη την εποχή; Ναι, τα πλήθη κατέφθαναν όχι απλώς για να λατρέψουν τη θεά και να αποτίσουν φόρο τιμής στο ιερό της, αλλά για να λάβουν μέρος στις οργιώδεις ερωτικές γιορτές, που τελικώς απαγορεύθηκαν από χριστιανούς αυτοκράτορες κάποια χρόνια μετά . Μέχρι τότε, το σεξ με αγνώστους όχι μόνο ήταν πιθανό, αλλά και επιβεβλημένο.
Οι τουριστικοί οδηγοί και τα βιβλία ιστορίας μπορεί να προσεγγίζουν το θέμα με κάποια συστολή σε ό,τι αφορά αυτού του είδους τις τελετουργίες στην Πάφο, όμως, ο Ηρόδοτος, δεν φείδεται λεπτομερειών και αποκαλύπτει μια πραγματικά εντυπωσιακή πτυχή τους.
«Το ακριβές βαβυλωνιακό έθιμο υποχρέωνε κάθε γυναίκα να βρεθεί στο ιερό της Αφροδίτης και να έρθει σε επαφή με έναν άγνωστο, τουλάχιστον για μια φορά στη ζωή της», αναφέρει για το έθιμο που δεν έκανε διακρίσεις αναφορικά με τα κοινωνικά στρώματα της εποχής. Όλες έπρεπε να το κάνουν, είτε ανήκαν στην ανώτερη είτε στην κατώτερη τάξη, με τη διαφορά ότι οι πρώτες μπορούσαν να καταφθάσουν στο ιερό μέσα σε προστατευμένες άμαξες.
Iερές πόρνες φορούσαν τελετουργικά μαντήλια στο κεφάλι τους και ήταν υποχρεωμένες να κάνουν σεξ με όποιον άντρα τους έδινε χρήματα. Φωτο: Andrea Watson
«Καμία γυναίκα δεν μπορούσε να αρνηθεί την αμοιβή. Από τη στιγμή που ένας ξένος έκανε την επιλογή του και έριχνε χρήματα στην αγκαλιά της, θα υποχρεωνόταν να έρθει σε επαφή μαζί του έξω από τον ναό». Όπως προσθέτει ο πατέρας της ιστορίας, οι άσχημες γυναίκες ίσως χρειαζόταν να περιμένουν για χρόνια μέχρι να τις επιλέξει κάποιος.
Παρόμοιες αναφορές απαντώνται και στην εμβληματική μελέτη περί συγκριτικής θεολογίας του James Frazer. «Στην Κύπρο επικρατούσε το ότι πριν τον γάμο για όλες τις γυναίκες ήταν επισήμως υποχρεωτικό, βάσει εθιμοτυπίας, να εκπορνεύουν τον εαυτό τους σε ξένους στον ναό της θεάς Αφροδίτης», γράφει, υπογραμμίζοντας ότι παρόμοιες πρακτικές εφαρμόζονταν στη Βαβυλώνα και στο Μπααλμπέκ, σε Αρμενία και Τουρκία.
Κατάλοιπα αυτών των εθίμων – τα οποία άργησαν να εξαφανιστούν ακόμη και μετά την απαγόρευση τους – επιβίωσαν για αιώνες. Το 1336, ένας Γερμανός ιερέας, περιέγραψε αυτού του είδους τα παγανιστικά προσκυνήματα στην Πάφο με την εξής προειδοποίηση: «Το έδαφος της Κύπρου παρακινεί τους άντρες στη λαγνεία».
Η γέννηση της Αφροδίτης, το αξεπέραστο έργο του Σάντρο Μποτιτσέλι (1486). Φωτο: Wikipedia
Μυθικό ή πραγματικό πρόσωπο, που του αποδόθηκαν τιμές θεότητες, η Αφροδίτη, αρχαία θεά της ομορφιάς και της ερωτικής πανδαισίες, λέγεται ότι υπήρξε σύζυγος του πρώτου ιερέα – βασιλιά της Κύπρου. Η γέννηση της από το διαμελισμένο πέος του Ουρανού στον αφρό της θάλασσας και η γυμνή ομορφιά της δεν ενέπνευσε μόνο καλλιτέχνες, όπως ο Σάντρο Μποτιτσέλι, ούτε μόνο εραστές, αλλά έθιμα και σύγχρονους λάτρεις της επίδρασης του ονόματος της και μόνο. Ακόμη και στον 21ο αιώνα, οι Κύπριοι είναι τόσο ερωτευμένοι με τον μύθο της Αφροδίτης που γεννήθηκε στα ανοιχτά της Πάφου, που συμβουλεύουν τους τουρίστες να φωτογραφίζουν το μέρος –την Πέτρα του Ρωμιού- όπου υποτίθεται ότι η θεά αναδύθηκε από τη θάλασσα.
Σήμερα στα τουριστικά της Πάφου ο επισκέπτης δεν θα βρει μόνο σουβενίρ. Ίσως σκοντάψει και πάνω σ’ ένα από τα βιβλία του Στας Παράσκου, του διάσημου εικαστικού και ιδρυτή του Κυπριακού Κολλεγίου Τέχνης στην Πάφο. Ο άνθρωπος που κάποτε κατηγορήθηκε για βωμολοχία, ακριβώς όπως ο Ηρόδοτος, δεν βάζει κάτω από το χαλί την ιστορία του νησιού του. Μπλέκει τον μύθο με την πραγματικότητα και στη Μυθολογία της Κύπρου ο Παράσκος πλάθει τη μορφή ενός μυθικού προσκυνητή ως μάρτυρα των οργιωδών εορτών προς τιμήν της Αφροδίτης και περιγράφει θυσίες και μυστικιστικά συνδικάτα, τελετουργικά και έθιμα, παρέες παραβατικών με θεραπαινίδες μέσα σε μία μίξη πολιτισμών, όπου συναντιούνται Έλληνες, Αιγύπτιοι, Πέρσες και Φιλισταίοι.
Ότι απομένει από τον Ναό στη Νέα Πάφο. Φωτο: Andrea Watson
Σήμερα στο σημείο, υπάρχει αντίγραφο του πανέμορφου μωσαϊκού που απεικονίζει την ερωτική της περίπτυξη με τον μεταμορφωμένο σε κύκνο Δία (το αυθεντικό έργο βρίσκεται στο Μουσείο της Κύπρου). Οι λόφοι στους οποίους ο Άρης σκότωσε τον Άδωνι – και οι δυο τους εραστές της Αφροδίτης – πλέον φιλοξενούν τις εγκαταστάσεις πολυτελούς ξενοδοχείου που φέρει το όνομα της θεάς, φυσικά.
Είναι ακριβώς η επιδραστική δύναμη του ονόματος της που έκανε την Πάφο Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 2017, αλλά και τα προαναφερόμενα μνημεία, τα οποία έχουν μία ξεχωριστή θέση στη λίστα της Unesco. Χάρη στη «συγγένεια» της Νέας Πάφου και της περιοχής Κούκλια με τη θεά Αφροδίτη, μια συγγένεια που ενέπνευσε ποιητές, συγγραφείς και καλλιτέχνες, απαντά κανείς στην ερώτηση «γιατί η Πάφος κέρδισε τον τίτλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας» και τι πραγματικά βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια της σύγχρονης Κύπρου.
Με στοιχεία από το BBC
Πηγή: lifo
Reviewed by Αρχαία Ελληνικά
on
Δευτέρα, Αυγούστου 01, 2022
Rating:
Δεν υπάρχουν σχόλια: