Πολυσύμπαν: Μια ιδέα τόσο παλιά όσο και η αρχαία Ελλάδα

Το Πολυσύμπαν είναι μια ιδέα τόσο 'παλιά' όσο αυτή των ίδιων των Αρχαίων Ελλήνων. Αυτό που στη μακροζωία του έχει γίνει πρόσφατα η κινηματογραφική φαντασία της σύγχρονης εποχής. Ίσως επειδή οι άνθρωποι πάντα πίστευαν ότι το δικό μας δεν ήταν το μόνο σύμπαν. Μια ιδέα, προφανώς, που χρονολογείται περίπου 2.500 χρόνια πίσω.

Οι αρχαίοι Έλληνες αστρονόμοι ήταν από τους πρώτους που ανέλαβαν μελέτες για τα αστέρια και τον ουρανό. Η περισυλλογή τους οδήγησε σε θεωρίες οι οποίες, αν και τόσο περίεργες ίσως τώρα όσο ήταν τότε, δεν έχουν αφήσει ποτέ την έλξη που εξακολουθούν να έχουν. Επιπλέον, αν και ποτέ δεν καταγράφηκαν ως ρητή θεωρία, ήταν σιωπηρά στην επιστημονική προσέγγιση του ανθρώπου για την κατανόηση του γαλαξία που κατοικείται από τον κόσμο μας.

Η αρχαία Ελληνική έννοια του πολυσύμπαντος

Η ενασχόληση της Αρχαίας Ελλάδας με το σύμπαν και τον ουρανό μπορεί να προήλθε από τη μυθολογία και την αγάπη τους για τους θεούς. Ωστόσο, βασίστηκε επίσης σε πραγματική, σκληρή επιστήμη. Η πρώτη προσπάθεια χαρτογράφησης του ουρανού, για παράδειγμα ήταν από τον Ίππαρχο.

Η ίδια η έννοια του Πολυσύμπαντος μπορεί να εντοπιστεί σε δύο σχολές της αρχαίας Ελληνικής σκέψης. Η πρώτη ανήκε στον Ατομισμό και η δεύτερη στους Στωικούς.

Η πρώτη, με επικεφαλής τον Λεύκιππο και τον Δημόκριτο, τον μαθητή του, διατύπωσε τη θεωρία τον 5ο αιώνα π.Χ. ότι όλο το σύμπαν και όλη η ύλη σχηματίστηκε από θεμελιώδη αδιαίρετα σωματίδια που ονομάζονται «άτομα». Αν και πολύ μικρά για να τα δεις, υπήρχαν πολλά που επέπλεαν αόρατα σε ένα κενό. Ο Δημόκριτος ξεκαθάριζε ότι το κενό δεν ταυτίζεται με το τίποτα (μη ον), είναι δηλαδή κάτι το υπαρκτό. Έτσι, τα καθημερινά αντικείμενα που βλέπουμε καθορίζονται από τον αριθμό και τη σύνθεση των ατόμων που ενώνονται μέσω της σύγκρουσης.

Για τους τελευταίους, ωστόσο, δεν υπήρχε τίποτα τυχαίο στη σύνθεση της ανθρωπότητας όπως και στη σύνθεση του σύμπαντος. Αντίθετα, ο κόσμος της ανθρωπότητας αποτελούνταν από μια ενιαία, αδάμαστη και αθάνατη ψυχή. Από αυτή την άποψη, η αλλαγή που περνά το σύμπαν δεν ήταν παρά μια ανανέωση του αιώνιου. Ήταν για την αναγέννηση μετά τον εκφυλισμό.

Πολυσύμπαν, ένα γλυπτό του Leo Villareal με 41.000 προγραμματισμένους από υπολογιστή κόμβους LED, που βρίσκεται μεταξύ της Εθνικής Πινακοθήκης των Κτιρίων Ανατολής και Δύσης, στο National Mall στην Ουάσιγκτον, Εικόνα: Leo Villareal, CC-BY-SA-3.0 / Wikimedia

Πολυσύμπαν και σύγχρονη επιστήμη

Πώς λοιπόν η έννοια του πολυσύμπαντος μπαίνει στο παιχνίδι στη σημερινή επιστήμη και στον σύγχρονο κόσμο; Γιατί, όπως τα αόρατα άτομα, το γυμνό μάτι δεν μπορεί να δει άλλα σύμπαντα. Παρομοίως, ο Λεύκιππος και ο Δημόκριτος πίστευαν ότι η ατομική τους θεωρία απαιτούσε έναν αμέτρητο αριθμό κόσμων, η ίδια η λέξη «κόσμος» είναι συνώνυμη με τον όρο «σύμπαν» και οι Έλληνες, πρέπει να θυμόμαστε, είχαν ήδη δημιουργήσει και θα συνέχιζαν να κάνουν πολλές καταπληκτικές αστρονομικές ανακαλύψεις.

Ωστόσο, οι αρχαίοι αστρονόμοι όπως ο Αριστοτέλης και ο Κοπέρνικος, καθώς και οι μεταγενέστεροι, όπως ο Ερνστ Μακ και ο Κέπλερ, δεν μπορούσαν να ερμηνεύσουν την ιδέα περισσότερων του ενός συμπάντων. Για χρόνια, λοιπόν, το πολυσύμπαν έγινε ένα βουβό θέμα. Αυτό μέχρι τη δεκαετία του 1980, όταν μια νέα θεωρία που ονομάζεται «πληθωριστική κοσμολογία» αναζωογόνησε το ζήτημα του πολυσύμπαντος.

Σύμφωνα με αυτή τη νέα θεωρία, τι θα γινόταν αν μια σειρά από εξαιρετικά γρήγορες διαστολές ή διογκώσεις σε άλλα μέρη του διαστήματος ακολουθούσαν την αρχική μεγάλη έκρηξη που εκσφενδόνισε το σύμπαν μας; Αν ναι, τότε η φούσκα ή ο κόσμος μας δεν θα ήταν μόνο από άπειρα πολλά σύμπαντα;

Sheldon Cooper και θεωρία χορδών

Η θεωρία χορδών, ή η θεωρία των πάντων, υποστηρίζει επίσης την έννοια. Ουσιαστικά, με το να ξανασκεφτούμε τι αποτελείται από την πραγματικότητα, προσπαθεί να κάνει τα όνειρα πραγματικότητα. Πολλοί από εσάς, για παράδειγμα, μπορεί να θυμάστε τον Sheldon Cooper από την εκπομπή «The Bing Bang Theory». Αν το κάνετε, τότε ξέρετε ότι αυτό ήταν ένα από τα θέματα που σπούδασε.

Όπως είπε κάποτε ο χαρακτήρας περιβόητα «Ας είμαι ειλικρινής, δεν ξέχασα ποτέ τη θεωρία χορδών. Θέλω να πω, είναι αξιοσημείωτο. Είναι το πιο κοντινό που έχουμε φτάσει σε μια θεωρία των πάντων, κάτι που ούτε ο Αϊνστάιν δεν μπορούσε να καταλάβει».

Ωστόσο, δεν πρόκειται για το είδος των παράλληλων διαστάσεων που βλέπουμε στις ταινίες επιστημονικής φαντασίας. Αντίθετα, οι θεωρητικοί των χορδών υποστηρίζουν ότι υπάρχουν οι λεγόμενες επιπλέον διαστάσεις κουλουριασμένες μέσα στις τρεις παραδοσιακές διαστάσεις του χώρου. Ακούγεται παρόμοια με τη θεωρία που προτάθηκε από τον ατομισμό του Λεύκιππου και Δημόκριτου; Αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι, κατά κάποιο τρόπο, είναι.

Το Χόλιγουντ φαίνεται σίγουρα να πιστεύει στην πιθανότητα. Ως εκ τούτου, ο αριθμός των ταινιών που παράγονται πρόσφατα και έχουν δώσει νέο φως, καθώς και νέες ανατροπές, στη θεωρία του πολυσύμπαντος.

Το Πολυσύμπαν είναι η κινηματογραφική φαντασία της σύγχρονης εποχής

Marvel Comics

Στον κόσμο του κινηματογράφου, η ιδέα ενός πολυσύμπαντος έχει αυξηθεί σε δημοτικότητα εδώ και αρκετό καιρό, αν και το 2022 το θέμα έγινε κάπως κυρίαρχο. Τον Ιούλιο του τρέχοντος έτους, για παράδειγμα, τα Marvel Comic Studios ανακοίνωσαν το σχέδιό τους για ένα 5ετές πολυσύμπαν έπος που αποτελείται από τουλάχιστον 16 ταινίες και πολλές παραστάσεις.

Η βραβευμένη με Όσκαρ ταινία κινουμένων σχεδίων, "Spider-Man: Into the Spider-Verse " είχε επίσης το δικό της πολυσύμπαν. Προφανώς ο Phil Lord, ένας από τους παραγωγούς και τους σεναριογράφους της ταινίας, αρχικά πίστευε ότι η ιδέα του πολυσύμπαντος ήταν «πολύ ασαφής ιδέα», αλλά τελικά έγινε αποδεκτή από τα στελέχη του στούντιο.

«Πιστεύω ότι ζούμε πολλές ζωές σε παράλληλες διαστάσεις κάπως όλη την ώρα», είπε ο σκηνοθέτης του Χόλιγουντ. «Ζούμε μια διαδικτυακή ζωή — ή ζωές. Έπειτα, ζούμε μια επαγγελματική ζωή που εμφανίζεται στην οθόνη… Μετά είναι η ζωή στο σπίτι και μετά μια με τους φίλους σας. Η προσπάθεια επίλυσης αυτών των πραγμάτων θα είναι κάτι που όλοι σκεφτόμαστε συνεχώς».

Spider-Man: Into the Spider-Verse. Εικόνα: IMDb

Πρόσθεσε επίσης ότι: «Όσον αφορά την αφήγηση, έχει να κάνει με το να φανταζόμαστε πιθανά αποτελέσματα της ζωής μας. Ο λόγος που έχουμε αφηγηματικούς εγκεφάλους είναι για να φανταστούμε τα μελλοντικά αποτελέσματα των πράξεών μας».

Ίσως αυτός είναι ο λόγος που οι συγγραφείς των Marvel Comics ανέκαθεν ιντριγκάρονταν από τη θεωρία του πολυσύμπαντος. Όπως ήδη γνωρίζουν οι θαυμαστές τους, τα περισσότερα συμβαίνουν στο φανταστικό σύμπαν της Marvel, το οποίο είναι μέρος ενός πολυσύμπαντος. Στα κόμικς, το πολυσύμπαν αποτελείται από πολλά εναλλακτικά σύμπαντα που μοιράζονται την ίδια ιεραρχία. Ωστόσο, το «Earth-616» είναι το κύριο σύμπαν.

Το ταξίδι στο χρόνο στο Κινηματογραφικό Σύμπαν της Marvel γεννά ταινίες. Ωστόσο, στους συγγραφείς της Marvel Comics αρέσει επίσης να τα μεταρρυθμίζουν και να τα αναδιαμορφώνουν. Εμφανίστηκε για πρώτη φορά με το "The Avengers" το 1971. Αργότερα, γράφτηκε σε ταινίες όπως το "X-Men" και το "Ultimate Fantastic Four".

Dr Strange και Multiverse of Madness

Άλλες ταινίες, όπως η romcom "Sliding Doors" του 1998 και "Everything Everywhere At Once" έχουν επίσης αποτίσει φόρο τιμής στη θεωρία των αρχαίων Ελλήνων για τα εναλλακτικά σύμπαντα. Η εξαιρετικά επιτυχημένη ταινία του 2022 «Dr. Το Strange in the Multiverse of Madness " με πρωταγωνιστή τον Benedict Cumberbatch ήταν άλλη μία.

Ο Michael Waldron ήταν ο συγγραφέας και σύμφωνα με τα λόγια του, η θεωρία έχει γίνει πλέον τόσο δημοφιλής για έναν απλό λόγο. «Τι γίνεται με την παρούσα στιγμή δεν σε κάνει να λαχταράς για μια εναλλακτική πραγματικότητα; Η εξερεύνηση του πολυσύμπαντος επιτρέπει στους χαρακτήρες να συνειδητοποιήσουν σωματικά και να αντιμετωπίσουν αυτές τις φαντασιώσεις… καλώς ή κακώς». Σήμερα, αρκετά στούντιο του Χόλιγουντ δημιουργούν ταινίες βασισμένες στην αρχαία Ελληνική θεωρία του πολυσύμπαντος ακριβώς επειδή προσφέρει άπειρες δυνατότητες στη δημιουργία ταινιών.

Ο Doctor Strange στο Multiverse of Madness, Marvel Comics. Εικόνα: Marvel Studios / Δημόσιος τομέας

Υπάρχουν μειονεκτήματα, ωστόσο, σύμφωνα με τον Christopher Miller, έναν άλλο παραγωγό στο "Spider-Man: Into the Spider-Verse". Πρώτον, είπε, καθώς «το να παίζεις στην παιδική χαρά του άπειρου δεν είναι τόσο ικανοποιητικό όσο να ακολουθείς μια ιστορία που έχει αρχή, μέση και τέλος». Δεύτερον, η ίδια ιδέα που ιντριγκάρει και ενθουσιάζει τον εγκέφαλο μπορεί επίσης να τον σπάσει.

Ένα τέλειο παράδειγμα αυτού του γεγονότος είναι τα φαινόμενα που συνέβησαν μετά την κυκλοφορία της ταινίας του Τζέιμς Κάμερον «Avatar». Οι θαυμαστές του ανέφεραν αισθήματα σοβαρής κατάθλιψης και ακόμη και σκέψεις αυτοκτονίας που ονομάστηκαν «Avatar Blues». Γιατί; Γιατί πολλοί, όπως φαίνεται, δεν μπορούσαν να δεχτούν την απώλεια της ομορφιάς του εναλλακτικού σύμπαντος που δημιουργήθηκε στον εξωγήινο κόσμο της Πανδώρας που προσφέρεται. Υπήρχε ακόμη και ένα φόρουμ για να βοηθήσει τους θεατές της ταινίας να αντεπεξέλθουν.

Οι Αρχαίοι Έλληνες Στωικοί μπορεί να είχαν την καλύτερη λύση, ωστόσο, για τα υπαρξιακά προβλήματα που θέτει η ιδέα ενός πολυσύμπαντος. Δηλαδή, αυτό που χάνεται δεν είναι μόνιμο. Μάλλον, είναι μια ατελείωτη ανανέωση και αναγέννηση. Τουλάχιστον, δηλαδή, κατά την άποψή τους για το πολυσύμπαν.