Το tablinum του Οίκου του Μενάνδρου, μια εντυπωσιακή βίλα στην Πομπηία της Ιταλίας. Το σπίτι πήρε το όνομά του από τον Έλληνα θεατρικό συγγραφέα που πολλοί πιστεύουν ότι απεικονίστηκε σε μια τοιχογραφία σε έναν από τους τοίχους του, το σπίτι είναι ένα από τα πιο περίτεχνα σε όλη την Πομπηία. Εικόνα: Carole Raddato / CC BY-SA 2.0
Το σπίτι του Μενάνδρου είναι ένας από τους πιο εντυπωσιακούς από όλους τους πολλούς ιστορικούς θησαυρούς της Πομπηίας. Λόγω του ονόματός του στον αρχαίο Έλληνα κωμικό θεατρικό συγγραφέα, είναι ένα από τα πολλά υπέροχα κτίρια της πόλης δίπλα στη θάλασσα που φημίζεται για τον πλούσιο τρόπο ζωής που απολάμβαναν οι κάτοικοί του πριν από την κατακλυσμική έκρηξη του κοντινού ηφαιστείου Βεζούβιου το 79 μ.Χ.
Και το όνομά του φαίνεται να είναι σύμφωνο με τους απολαυστικούς τρόπους των Πομπηίων πριν από την καταστροφή της πόλης τους. Μια τοιχογραφία στους τοίχους του, σε σχεδόν τέλεια κατάσταση παρά την καταστροφή του ηφαιστείου – και το πέρασμα σχεδόν 2.000 ετών – υποτίθεται ότι δείχνει τον θεατρικό συγγραφέα να διαβάζει ένα από τα κωμικά του έργα.
Με την κατασκευή που ξεκίνησε το έτος 250 π.Χ., το σπίτι ήταν ήδη αρκετά παλιό την εποχή της έκρηξης τον πρώτο αιώνα μ.Χ. Ακατοίκητο την εποχή του κατακλυσμού, οι αρχαιολόγοι λένε ότι φαίνεται να πραγματοποιούνταν εργασίες ανακαίνισης όταν το ηφαίστειο εξερράγη, βάζοντας τέλος στη ζωή όπως ήταν γνωστή στην πόλη.
Όχι μόνο αυτό, αλλά τα λείψανα των σορών που βρέθηκαν μέσα σε αυτό μπορεί να ήταν εκείνα των λεηλατών, όπως φαίνεται από τα φανάρια και τις αξίνες που είχαν μαζί τους. Είχαν αναφερθεί σεισμοί τους μήνες και τις εβδομάδες πριν από την έκρηξη, όπως σημειώθηκε από τον ιστορικό Πλίνιο τον Νεότερο.
Ίσως ως αποτέλεσμα ενός από αυτούς τους σεισμούς, οι ληστές έκαναν την κίνησή τους, νομίζοντας ότι θα έφταναν στις τοιχογραφίες και στα σεντούκια που περιείχαν θησαυρούς που είχαν συσκευαστεί κατά τη διάρκεια των ανακαινίσεων.
Η έκρηξη του Βεζούβιου, η οποία εξέπεμπε 100.000 φορές τη θερμική ενέργεια των ατομικών βομβαρδισμών της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι, έδωσε ένα γρήγορο τέλος σε αυτό το εγχείρημα, ενταφιάζοντας αυτούς και τις αξίνες τους, μέσα στη βίλα για πάντα.
Εξωτερικό του Οίκου του Μενάνδρου στην Πομπηία. Εικόνα: Marco Ober / CC BY-SA 4.0
Αλλά απίστευτα, μεγάλο μέρος του Οίκου του Μενάνδρου σώζεται, καθιστώντας το ένα από τα πλουσιότερα και πιο υπέροχα σπίτια στην αρχαία Πομπηία όσον αφορά την αρχιτεκτονική, τη διακόσμηση και το περιεχόμενό του.
Είναι επίσης εξαιρετικά μεγάλο, σε περίπου 1.800 τετραγωνικά μέτρα (19.000 τετραγωνικά πόδια). Κανείς δεν ξέρει με βεβαιότητα ποιος μπορεί να ήταν ο ιδιοκτήτης του, αλλά αν κρίνουμε από το μεγάλο του μέγεθος και την επιδεικτικότητα του, πρέπει να ήταν ντόπιος αριστοκράτης ή πολιτικός — και κάποιος με διακριτικό μάτι για την τέχνη.
Και ίσως ένας άνθρωπος που απολάμβανε τις κωμωδίες του.
Το σπίτι ανασκάφηκε για πρώτη φορά μεταξύ Νοεμβρίου 1926 και Ιουνίου 1932. Οι αρχαιολόγοι διαπίστωσαν ότι το παλαιότερο τμήμα του, που κατασκευάστηκε το 250 π.Χ., είχε ένα μέτριου μεγέθους αίθριο με περιβάλλοντα δωμάτια.
Τοιχογραφία από το «Οίκο του Μενάνδρου», που δείχνει αυτό που πιστεύεται ότι είναι μια αναπαράσταση του αρχαίου Έλληνα θεατρικού συγγραφέα που διαβάζει ένα από τα έργα του. Το σπίτι είναι γνωστό ως η πιο εντυπωσιακή κατοικία σε όλη την Πομπηία. Εικόνα: Wolfgang Rieger/ Δημόσιος Τομέας
Το σπίτι εκσυγχρονίστηκε περίπου 100 χρόνια μετά την κατασκευή του. Για την πόρτα της εισόδου και το ταμπλίνο χρησιμοποιήθηκαν κιονόκρανα από εύκολα σκαλισμένο ηφαιστειακό τάφρο.
Λίγο πριν την έκρηξη, πραγματοποιήθηκαν περαιτέρω εργασίες εκσυγχρονισμού σε διάφορα σημεία του σπιτιού — όπως φαίνεται από αμφορείς που βρήκαν οι αρχαιολόγοι γεμάτοι με στόκο, μαζί με έναν προσωρινό φούρνο.
Πράγματι, η απουσία αντικειμένων καθημερινής χρήσης, όπως αυτά που συνδέονται με τα τρόφιμα, η παρουσία οικοδομικών υλικών και το τελευταίο νόμισμα που βρέθηκε εκεί που χρονολογείται στο 37 μ.Χ., υποδηλώνουν ότι η Οικία του Μενάνδρου ήταν ακατοίκητη την εποχή της έκρηξης.
Συνολικά οκτώ θύματα της έκρηξης, που πιστεύεται ότι ήταν οι λεηλάτες, βρέθηκαν στο σπίτι, δύο άνδρες και μια γυναίκα στο δωμάτιο 19, 10 ακόμη στο διάδρομο και δύο στο δωμάτιο 43 (ένας σε κρεβάτι). Σε μια αυλή βρέθηκαν άλλα τρία άτομα, μαζί με έναν σκελετό σκύλου.
Οι ιστορικοί πιστεύουν ότι είναι πιθανό ότι ο ιδιοκτήτης του Οίκου του Μενάνδρου την εποχή της έκρηξης του Βεζούβιου το 79 μ.Χ. ήταν ένας πλούσιος τουρίστας και όχι μια τοπική προσωπικότητα.
Η εντυπωσιακή τοιχογραφία του αρχαίου Έλληνα δραματουργού Μενάνδρου σε ένα μικρό δωμάτιο έξω από το περιστύλιο εντυπωσιάζει ακόμη και σήμερα τους επισκέπτες με τις λαμπερές κίτρινες χρωστικές της και την αναπαράσταση του συγγραφέα. Μερικοί πιστεύουν ότι ο πίνακας δεν είναι στην πραγματικότητα του Μενάνδρου αλλά μάλλον του ιδιοκτήτη του σπιτιού ή κάποιου άλλου ατόμου που διαβάζει έργα του Μενάνδρου, μια συνηθισμένη πρακτική στην εποχή μας.
Το σπίτι περιλάμβανε και άλλες τοιχογραφίες σχετικές με την αρχαία Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένης μιας που απεικόνιζε τον θάνατο του Λαοκόοντος.
Άλλες Ελληνικές λεπτομέρειες του Οίκου περιλαμβάνουν μεγάλους κίονες στο περιστύλιο που είναι αντιπροσωπευτικοί του δωρικού ρυθμού αρχιτεκτονικής, παρακλάδι του κλασικού ρυθμού.
Οι Ρωμαίοι δανείστηκαν γενναιόδωρα από όλες τις Ελληνικές τέχνες για τη δημιουργία της αρχιτεκτονικής τους, φυσικά, οπότε η έμφαση στον Ελληνικό πολιτισμό στην αρχιτεκτονική της Πομπηίας δεν προκαλεί έκπληξη. Επίσης, Έλληνες ναυτικοί χρησιμοποιούσαν το λιμάνι ως εμπορικό σταθμό ακόμη και πριν οι Όσκοι ιδρύσουν την πόλη τον 6ο αιώνα π.Χ.
Σε ένα διάδρομο δίπλα στο μικρό αίθριο των ιδιωτικών λουτρών βρέθηκε ένας θησαυρός με 118 ασημένια αγγεία τα οποία είχαν τυλιχθεί προσεκτικά σε υφάσματα και τοποθετήθηκαν σε ένα ψηλό ξύλινο ντουλάπι κατά την ανακαίνιση του σπιτιού.
Ο Μένανδρος, που έζησε περίπου από το 342 έως το 290 π.Χ., ήταν Έλληνας δραματουργός που ήταν ο πιο γνωστός εκπρόσωπος της Αθηναϊκής Νέας Κωμωδίας. Έγραψε συνολικά 108 κωμωδίες, παίρνοντας βραβείο σε φεστιβάλ οκτώ φορές.
Ήταν ένας από τους πιο δημοφιλείς συγγραφείς στην αρχαιότητα, αλλά το έργο του χάθηκε κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα και είναι πλέον γνωστό σε εξαιρετικά αποσπασματική μορφή, πολλά από τα οποία ανακαλύφθηκαν μόλις τον εικοστό αιώνα.
Μόνο ένα έργο, ο «Δύσκολος», έχει σωθεί σχεδόν ολοκληρωμένο. Διάφορες υποτιθέμενες προτομές του Μενάνδρου σώζονται, συμπεριλαμβανομένου ενός πολύ γνωστού αγάλματος στο Βατικανό, το οποίο παλαιότερα πίστευαν ότι αντιπροσωπεύει τον Γάιο Μάριο.
Θαυμαστής και μιμητής του Ευριπίδη, ο Μένανδρος του μοιάζει με την έντονη παρατήρηση της πρακτικής ζωής, την ανάλυση των συναισθημάτων του και την αγάπη του για ηθικά αξιώματα, πολλά από τα οποία έγιναν παροιμιώδη: «Η ιδιοκτησία των φίλων είναι κοινή», «Τους θεούς αγαπούν, πεθάνεις νέος», «Οι κακές επικοινωνίες διαφθείρουν τους καλούς τρόπους» (από τους Ταΐδες, που παρατίθενται στη Βίβλο στο 1 Κορινθίους 15:33).
Αυτά τα αγαπημένα αξιώματα συλλέχθηκαν αιώνες αργότερα και, με προσθήκες από άλλες πηγές, εκδόθηκαν ως «Μονόστιχος του Μενάνδρου», ένας τύπος ηθικού εκκινητή για μαθητές.
Ο Μένανδρος είχε πολλούς Ρωμαίους μιμητές και, όπως μπορούμε να δούμε στον Οίκο του Μενάνδρου, θαυμαστές.
Το 2003 βρέθηκε ένα παλίμψηστο χειρόγραφο, σε συριακή γραφή του 9ου αιώνα, όπου η επαναχρησιμοποιημένη περγαμηνή προέρχεται από ένα πανάκριβο Ελληνικό χειρόγραφο του 4ου αιώνα με έργα του Μενάνδρου. Τα σωζόμενα φύλλα περιέχουν τμήματα του «Δύσκολου» και 200 γραμμές ενός άλλου, άγνωστου ακόμη, έργου του Μενάνδρου.
Μετά το θάνατο του θεατρικού συγγραφέα, οι συμπατριώτες του τον τίμησαν με έναν τάφο στον δρόμο που οδηγεί στην Αθήνα, όπου τον είδε και κατέγραψε ο Παυσανίας, ο πολιτιστικός γεωγράφος της Ελλάδας.
Reviewed by Αρχαία Ελληνικά
on
Τρίτη, Οκτωβρίου 25, 2022
Rating:
Δεν υπάρχουν σχόλια: