Τα χάλκινα άλογα του Χίτλερ - Η ιστορία τους και η επιστροφή στο γερμανικό κράτος

Τα άλογα του Θόρακ ανακαλύφθηκαν από έναν ιστορικό τέχνης της Δυτικής Γερμανίας σε αθλητικό γήπεδο στη σοβιετική βάση στο Eberswalde, κοντά στο Βερολίνο, το 1988.

Τα αγάλματα του Τόρακ προορίζονταν να κοσμήσουν τον περιβάλλοντα χώρο ναζιστικών κυβερνητικών κτηρίων και ειδικότερα του σχεδιαζόμενου, νέου κτηρίου της χιτλερικής καγκελαρίας.

Δύο χάλκινα άλογα, γλυπτά του Γιόζεφ Θόρακ για την Καγκελαρία του Γ’ Ράιχ του Αδόλφου Χίτλερ, τα οποία εγκαταλείφθηκαν σε μια σοβιετική στρατιωτική βάση στην Ανατολική Γερμανία, θα γίνουν κρατική ιδιοκτησία μετά από νόμιμο διακανονισμό με τον συλλέκτη που τα απέκτησε, σύμφωνα με το γερμανικό υπουργείο Πολιτισμού.

Σύμφωνα με τους όρους της συμφωνίας, ο συλλέκτης, ο Ράινερ Βολφ θα μπορέσει να διατηρήσει στην κατοχή του διατηρήσει άλλα ναζιστικά γλυπτά που κατασχέθηκαν από την αστυνομία το 2015. Αυτά περιλαμβάνουν μεγάλου μεγέθους γλυπτά που απεικονίζουν μυώδεις άνδρες από τον Άρνο Μπρέκερ και δύο γυναικεία γυμνά από τον Φριτς Κλίμς, γλύπτη της εποχής της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης.

Η γερμανική κυβέρνηση δήλωσε ότι σκοπεύει να εκθέσει τα γλυπτά άλογα του Θόρακ. Τα έργα ανήκουν σε μουσείο και όχι σε ιδιώτη δήλωσε ο Στέφαν Κλίνγκεν, ιστορικός τέχνης στο Κεντρικό Ινστιτούτο Ιστορίας Τέχνης στο Μόναχο.

Η Καγκελαρία του Ράιχ, που χτίστηκε για τον Αδόλφο Χίτλερ από τον αρχιτέκτονα του Αλβέρτο Σπέερ, καταστράφηκε σε μεγάλο βαθμό στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτό που απέμεινε κατεδαφίστηκε από τους σοβιετικούς κατακτητές. Τα άλογα του Θόρακ ανακαλύφθηκαν από έναν ιστορικό τέχνης της Δυτικής Γερμανίας σε αθλητικό γήπεδο στη σοβιετική βάση στο Eberswalde, κοντά στο Βερολίνο, το 1988.

Ένα από τα μπρούτζινα άλογα έξω από την Καγκελαρία |Zentralinstitut für Kunstgeschichte, Μόναχο

Η αστυνομία του Βερολίνου τα ανακάλυψε το 2015, στο πλαίσιο μιας μεγάλης επιχείρησης, μετά από μια σειρά ερευνών στη διάρκεια της οποίας ανακαλύφθηκαν σε μια μεγάλη υπόγεια αίθουσα στο Μπαντ Ντιρκχάιμ στη Ρηνανία μια σειρά μνημειακών έργων τέχνης, τα οποία φέρουν την υπογραφή καλλιτεχνών της ναζιστικής περιόδου που ασπάζονταν και οι ίδιοι τη χιτλερική ιδεολογία.

Ανάμεσά τους ξεχώριζαν τα τεραστίων διαστάσεων, μπρούντζινα άλογα του Γιόζεφ Τόρακ. Τα αγάλματα του Τόρακ προορίζονταν να κοσμήσουν τον περιβάλλοντα χώρο ναζιστικών κυβερνητικών κτηρίων και ειδικότερα του σχεδιαζόμενου, νέου κτηρίου της χιτλερικής καγκελαρίας. Μεταπολεμικά τα έργα του Τόρακ είχαν μεταφερθεί σε ένα συμμαχικό στρατόπεδο βόρεια του Βερολίνου, από όπου και εξαφανίστηκαν το 1989.

Στα ίχνη των γλυπτών του Ναζιστή γλύπτη, η γερμανική αστυνομία έφτασε μετά από έρευνα ετών, ενώ μαζί με τα άλογα του Τόρακ ήρθαν στο φως και χαμένα γλυπτά του Φριτζ Κλιμς καθώς και ένα τεράστιο ανάγλυφο πέντε επί δέκα μέτρων του Άρνο Μπρέκερ.

Αυτή η ομάδα καλλιτεχνών ανήκε στους αγαπημένους του Χίτλερ και οι ίδιοι ήταν πιστοί στα ναζιστικά ιδεώδη και την διάδοση της ναζιστικής προπαγάνδας. Σε μια περίοδο που σπουδαία έργα χαρακτηρίστηκαν ως έργα της «εκφυλισμένης τέχνης», υπήρχαν καλλιτέχνες στην ακριβώς αντίθετη πλευρά που δημιουργούσαν έργα κατ' εντολήν του καθεστώτος.

Μετά τον πόλεμο, αλλά και στις πρόσφατες δεκαετίες, παρόλο που τα έργα της ναζιστικής περιόδου δεν αποτελούν επίσημα αντικείμενο αγοροπωλησίας στην αγορά της τέχνης, είναι έργα υψηλής ζήτησης.

Ο Κρίστιαν Φουρμάιστερ από το Ινστιτούτο Ιστορίας της Τέχνης υποστηρίζει πως «Υπάρχει μεγάλη ζήτηση για έργα της περιόδου του Εθνικοσοσιαλισμού που φιλοτεχνήθηκαν για να εκπροσωπήσουν το επίσημο κράτος και τα οποία παρουσιάστηκαν στην μεγάλη έκθεση στο Haus der Deutschen Kunst στο Μόναχο». Σύμφωνα με τον ιστορικό τέχνης υπάρχουν συλλέκτες στη Γερμανία, στις ΗΠΑ ή στη Ρωσία που ενδιαφέρονται να αποκτήσουν έργα εκείνης της εποχής, κάτι που δεν είναι καθόλου εύκολο, και η σπανιότητά τους ανεβάζει τις τιμές τους στην αγορά.

Ο Βόλφ που είναι συλλέκτης ναζιστικών αναμνηστικών, επέμεινε ότι η αγορά του ήταν νόμιμη, ενώ η απόφαση του γερμανικού κράτους τερματίζει μια νομική διαμάχη που κράτησε έξι χρόνια. Φωτ.: EPA

Μιλώντας για ναζιστική τέχνη εννοούμε έναν πολύ ευρύ όρο που περιλαμβάνει έναν μεγάλο αριθμό έργων, κυρίως προπαγανδιστικών όπως γλυπτά που υμνούν τους στρατιώτες και τους εργάτες του συστήματος, μέχρι αδιάφορους πίνακες με νεκρές φύσεις με λουλούδια και ζώα.

Η συστηματική μελέτη αυτής της περιόδου και των έργω της υπήρξε για δεκαετίες ταμπού για τους μελετητές. Τα τελευταία χρόνια οι ιστορικοί τέχνης υποστηρίζουν ότι δεν μπορούν να κρύβουν μια ολόκληρη περίοδο με έργα που ακόμα και αν είναι προπαγανδιστικά ή κιτς αποτελούν ντοκουμέντα μιας εποχής και όχι υποχρεωτικά καλλιτεχνικούς θησαυρούς και βρίσκονται σε αντιπαράθεση με τα έργα της «εκφυλισμένης τέχνης».

Ο συλλέκτης στο σπίτι του οποίου βρέθηκαν τα έργα, τα απέκτησε από τις σοβιετικές στρατιωτικές αρχές, τα μετέφερε λαθραία από την Ανατολική Γερμανία σε κομμάτια, σαν παλιοσίδερα, μήνες πριν από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Ο Βόλφ που είναι συλλέκτης ναζιστικών αναμνηστικών, επέμεινε ότι η αγορά του ήταν νόμιμη, ενώ η απόφαση του γερμανικού κράτους τερματίζει μια νομική διαμάχη που κράτησε έξι χρόνια.

Πηγή: lifo