Ο ορισμός της ομορφιάς όπως καθιερώθηκε στην Αρχαία Ελλάδα

Στην αρχαία Ελλάδα, οι κανόνες της ομορφιάς είχαν ιδιαίτερη σημασία και για τα δύο φύλα. Κανένας άλλωστε λαός δεν λάτρεψε την ομορφιά τόσο όσο ο ελληνικός. Το κάλλος ωστόσο, έχει περιγραφεί κατά καιρούς ως “συμφορά” που φέρει τις συνέπειες μιας “ολιγοχρόνιας τυραννίδας”. Η τοποθέτηση του όρου στο σήμερα και η σύγκριση του ρόλου του με το χθες, προκύπτει αναπόφευκτα.

Ο όρος “αισθητική” χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Γερμανό Αλεξάντρ Μπάουμγκαρντεν, που άνοιξε τον δρόμο σε έναν κλάδο με κεντρικό θέμα τη φύση της ομορφιάς και της τέχνης. Ο καλλωπισμός γίνεται μια έννοια με ιδιαίτερο ρόλο στην αρχαία Ελλάδα. Θέμα πολλών κωμωδιογράφων της εποχής, η γυναικεία φιλαρέσκεια, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον Αντιφάνη ο οποίος περιγράφει με απόλυτη ακρίβεια, τα στάδια της καλλωπιστικής προετοιμασίας μιας κομψής γυναίκας. “Καθαρίζεται πρώτα, τρίβει το δέρμα της, χτενίζεται, σπογγίζει το σώμα της, πλένεται, καθρεφτίζεται, ντύνεται, αρωματίζεται, στολίζεται, αλείφεται με πομάδες”.

Θεά Ειρήνη

Τα “θεία δώρα” της εξωτερικής εμφάνισης

Τα γεμάτα χείλη και τα “λαξευμένα” μάγουλα ενός άνδρα στην αρχαία Ελλάδα είχαν διττή σημασία. Ως χαρακτηριστικά της απόλυτης εξωτερικής ομορφιάς, θεωρούνταν ευλογία, ένα θεϊκό δώρο που προετοίμαζε για μια εξίσου μεγαλειώδη εσωτερική ομορφιά. Ο Διογένης αναφέρει χαρακτηριστικά, “Όποιος διαθέτει το κάλλος, νομίζει ότι έχει ένα δώρο Θεού”.

Για τους αρχαίους Έλληνες ένα όμορφο σώμα ήταν το αποδεικτικό στοιχείο ενός υπέροχου μυαλού. Μην ξεχνάμε πως ο όρος “καλοκάγαθος” χαρακτήριζε στην αρχαία Αθήνα κάποιον που είχε ωραίο και αρμονικό σώμα, ενώ διέθετε παράλληλα ψυχική και πνευματική καλλιέργεια, ώστε να αποτελεί ένα αρμονικό σύνολο σωματικής και ψυχοπνευματικής ωραιότητας, σύμφωνα με το αττικό παιδευτικό ιδεώδες.

Δεν ήταν λίγοι οι άνδρες που κορδώνονταν για την ομορφιά, το μυαλό τους και την αγάπη των θεών. Για χρόνια, τα κλασικά γλυπτά των αρχαίων Ελλήνων ήταν “προϊόν φαντασίας, βουτηγμένο στην τελειότητα”, σύμφωνα με την ιστορικό, Bettany Hughes. “Αποτελούσαν ένα ιδανικό για τον 5ο έως τον 3ο αιώνα, αλλά σήμερα γνωρίζουμε ότι όλα εκείνα τα αγάλματα είχαν τελικά πολλές συνδέσεις με την απλή καθημερινότητα. Επρόκειτο στην ουσία, για απλά πρόσωπα σε γύψο, τα καλούπια των οποίων, χρησιμοποιούνταν στη συνέχεια, για τη σύνθεση του γλυπτού”.

“Καθαρίζεται πρώτα, τρίβει το δέρμα της, χτενίζεται, σπογγίζει το σώμα της, πλένεται, καθρεφτίζεται, ντύνεται, αρωματίζεται, στολίζεται, αλείφεται με πομάδες”

Όσα σήμερα, πολλοί επιδιώκουν να “χτίσουν” μέσα από γυμναστήρια, για τους Αθηναίους ή Σπαρτιάτες πολίτες θεωρούνταν “θεία δώρα”. Το πρότυπο της όμορφης γυναίκας πλέκει μια εντελώς διαφορετική ιστορία στο πέρασμα των αιώνων. “Στα αρχαία χρόνια, μια ελκυστική γυναίκα συχνά έφερε στοιχεία δαίμονα. Ήταν μοχθηρή επειδή ήταν όμορφη, και ήταν όμορφη ακριβώς επειδή ήταν μοχθηρή. Αντίθετα, η γοητεία ενός άνδρα δεν ισοδυναμούσε με αρνητικές παραμέτρους”.

Η ομορφιά συχνά, παραλληλιζόταν με ανταγωνιστικό άθλημα, ακόμη και κατά τη διάρκεια των ολυμπιακών αγώνων. Τυπικό παράδειγμα, η Αφροδίτη Καλλίπυγος όπου εικονίζεται σε αφροδισιακή στάση. Με ανασηκωμένο τον μανδύα της ρίχνει το βλέμμα πίσω από την πλάτη της προς τους δύο ξεσκέπαστους γλουτούς της. Το όνομα του έργου εκδηλώνει το θεσπέσιο του θεάματος.

Αφροδίτη της Μήλου

Η ομορφιά… το “μήλο της έριδος”

Οι γυναίκες έβαφαν τα χείλη τους με χυμό από μούρο, μολύβια ή τη ρίζα του φυτού αλκέα (μολόχα). Μαύριζαν τα φρύδια με καπνά ή τριμμένο αντιμόνιο, τα βλέφαρα τα σκίαζαν ελαφρά με κάρβουνο. Τις βλεφαρίδες τις έβαφαν πρώτα μαύρες, μετά με μείγμα από ασπράδι αυγού, αμμωνία και ρετσίνι. Τα μαλλιά χρωματίζονταν μαύρα με διάφορα εκχυλίσματα λαχανικών ή με λειχήνες σε αποσύνθεση. Τα ξανθά μαλλιά ήταν επίσης δημοφιλή στην αρχαία Ελλάδα και έτσι ο Μένανδρος αναφέρεται στη σχετική διαδικασία που προϋπέθετε την έκθεση στον ήλιο για κάποιες ώρες ώστε να ξανθύνει το μαλλί.

Η ανδρική και γυναικεία ομορφιά προκάλεσαν από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα πολλές έριδες, θυμούς και πολέμους, αλλά αποσόβησαν παράλληλα και πολλούς θανάτους, και καταστροφές ή επηρέασαν πολλούς στη λήψη σημαντικών αποφάσεων. Η Ωραία Ελένη θάμπωσε τον γιο του βασιλιά της Τροίας, τον Πάρη ενώ ήταν παντρεμένη με τον Μενέλαο. Η αρπαγή της από τον Πάρη ήταν η αφορμή για τον πιο καταστρεπτικό πόλεμο κατά την αρχαιότητα, τον Τρωικό. Ο Αχιλλέας και ο Αγαμέμνονας ήρθαν σε φιλονικία για τις όμορφες Χρυσηίδα και Βρισηίδα.

Το αποτέλεσμα ήταν η αποχώρηση του Αχιλλέα από τις επιθέσεις των Αχαιών κατά των Τρώων που προκάλεσε τεράστιες καταστροφές στο ελληνικό στρατόπεδο. Η όμορφη κόρη του βασιλιά της Κρήτης, Μίνωα ερωτεύτηκε τον εξίσου όμορφο Θησέα, τον οποίο έσωσε από τον Μινώταυρο, δίνοντας το γνωστό μίτο για να βγει από τον Λαβύρινθο. Η όμορφη Δαλιδά υπήρξε μοιραία για τον Σαμψών, η όμορφη Ασπασία επηρέαζε σημαντικά τον Περικλή στις αποφάσεις του, όπως και η Αμαλία τον βασιλιά Όθωνα. Η απονομή του “Μήλου της Καλλίστης”, της ομορφότερης, από τον Πάρη στην Αφροδίτη προκάλεσε την οργή της Ήρας. Ίσως η περίπτωση αυτή αποτελεί την πρώτη εκδήλωση “καλλιστείων” στον κόσμο.

Θεά Άρτεμις

Το “ωραίο” μέσα από τη φιλοσοφική ματιά

Το ωραίο, κατά τον Πλάτωνα, δεν υπάρχει σε αυτόν τον κόσμο, αλλά στον κόσμο των ιδεών. Η άποψη του Πλάτωνα για το θέμα της εξωτερικής εμφάνισης ήταν ότι η ομορφιά αποτελεί μόνο ένα φυσικό πλεονέκτημα, και τίποτα περισσότερο. Αυτό που στην ουσία, πρεσβεύει ο Πλάτωνας είναι ότι η όμορφη εξωτερική εμφάνιση ενός ανθρώπου δεν σχετίζεται σε καμία περίπτωση με την εικόνα του εσωτερικού μας κόσμου. Ο Αριστοτέλης από την άλλη, έλεγε για την εξωτερική ομορφιά ενός ανθρώπου, ότι αποτελεί “το σημαντικότερο προσόν, πολύ περισσότερο και από την καλύτερη συστατική επιστολή”.

Αντίθετα από τον Πλάτωνα, ο Αριστοτέλης αναζητεί την ομορφιά όχι στον υπεραισθητό, αλλά στον πραγματικό κόσμο. Για τον Αριστοτέλη η ομορφιά είναι αντικειμενικά υπαρκτή ποιότητα, ιδιότητα που έχουν τα ίδια τα αντικείμενα, τα πράγματα. Ο Αριστοτέλης προβάλλει και συστηματοποιεί τα γνωρίσματα του ωραίου, ενώ πιστεύει πως η ωραία εμφάνιση είναι τόσο σημαντική, που πολλές φορές θα μπορούσε ένας όμορφος άνθρωπος χωρίς άλλα προσόντα να υπερτερήσει κάποιου άλλου λιγότερο όμορφου, ακόμα και αν ο δεύτερος διέθετε πάρα πολλές γνώσεις.

Ο Σωκράτης πίστευε πως αυτός που διαθέτει την εξωτερική ομορφιά, θα υποφέρει όπως σε μία ολιγοχρόνια τυραννίδα. Όπως συνέβη με την Ελένη, τον Αχιλλέα, τον Αγαμέμνονα. Πολλοί φιλόσοφοι μπορούσαν να προβλέψουν ότι πίσω από το ωραίο κρύβονται πολλοί κίνδυνοι. Η φιλοσοφική άποψη για το εξωτερικό κάλλος μοιάζει να επιβεβαιώνεται μέχρι σήμερα, με πολλούς σύγχρονους τραγικούς ήρωες στις θέσεις των παλιών.

Πηγή: pathfinder.gr sparmatseto