Η Ελληνική παρουσία στη Μεγάλη Βρετανία - Μια συναρπαστική ιστορία που χρονολογείται από την Εποχή του Χαλκού

Εικόνα © Αρχαία Ελληνικά

---

Η ιστορία της Ελληνικής παρουσίας στο νησί της Μεγάλης Βρετανίας, τη χώρα που γνωρίζουμε σήμερα ως Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας, είναι μια ιστορία εμπορίου, επιχειρηματικότητας, θρησκείας, δικαιωμάτων και πολέμου.

Είναι μια συναρπαστική ιστορία που χρονολογείται από την Εποχή του Χαλκού, περίπου τέσσερις χιλιάδες χρόνια πριν από την εποχή μας.

Παρά το γεγονός ότι η Μεγάλη Βρετανία βρίσκεται στο αντίθετο άκρο της Ευρωπαϊκής ηπείρου από το έθνος της Ελλάδας, ήταν πάντα ένας τόπος όπου οι Έλληνες είχαν τη δική τους παρουσία. Για αιώνες ο αριθμός τους ήταν σχετικά μικρός, αλλά η επιρροή τους ήταν πολύ σημαντική σε όλη την ιστορία.

Οι πρώτες γνωστές επαφές Ελλάδας-Βρετανίας

Υπάρχει μια ευρεία αρχαιολογική συναίνεση τώρα ότι η Βρετανία της Εποχής του Χαλκού είχε πράγματι πολιτιστικούς, οικονομικούς και εμπορικούς δεσμούς με τον Μυκηναϊκό πολιτισμό της Ελλάδας.

Μυκηναϊκά τσεκούρια, καθώς και άλλα αντικείμενα, όπως το «Rillaton Gold Cup» και το «Pelynt Dagger» έχουν βρεθεί στη νότια Αγγλία, πιο συγκεκριμένα στην Κορνουάλη, στην ακραία νοτιοδυτική γωνία του νησιού.

Αυτά τα σχετικά σπάνια αλλά απίστευτα σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα έδειξαν στους ερευνητές ότι οι κάτοικοι της νότιας Βρετανίας είχαν πράγματι δεσμούς με τους Έλληνες των Μυκηνών γύρω στο 1700 π.Χ., σε μια εποχή που οι δεσμοί μεταξύ τόσο μακρινών λαών φαίνονται αδιανόητοι.

Ωστόσο, με κάποιο τρόπο, οι Μυκηναίοι Έλληνες πρέπει να έφτασαν στις νότιες ακτές της Βρετανίας, δημιουργώντας διάφορους πολιτιστικούς και εμπορικούς δεσμούς με τους κατοίκους της και σίγουρα διαμορφώνοντας τον τρόπο κατασκευής των καθημερινών αντικειμένων τους, όπως τα κύπελλα που χρησιμοποιούσαν οι ανώτερες τάξεις της Βρετανίας.

Ένα γλυπτό του Πυθέα, του πρώτου γνωστού Έλληνα που έφτασε στη Βρετανία.

---

Πυθέας ο Μασσαλιώτης

Ο Πυθέας ο Μασσαλιώτης, γεωγράφος από την Ελληνική αποικία της Μασσαλίας, της σύγχρονης πόλης της Μασσαλίας στη νότια Γαλλία, ήταν ο πρώτος Έλληνας που ήταν γνωστός ότι επισκέφτηκε τη Μεγάλη Βρετανία.

Ήταν επίσης ο πρώτος άνθρωπος της Μεσογείου που έφτασε και εξερεύνησε το σύνολο της Βρετανίας, συμπεριλαμβανομένων των άγριων ειδών της και των ακτών της σημερινής Ιρλανδίας, στις αρχές του τρίτου αιώνα π.Χ.

Ο Πυθέας πιστεύεται ότι ήταν ο άνθρωπος που χρησιμοποίησε για πρώτη φορά τον όρο «Βρετανία».

Οι Έλληνες έφτασαν στη Βρετανία μαζί με τους Ρωμαίους

Ήταν πάντα γνωστό ότι οι Ρωμαίοι κατάφεραν να κατακτήσουν το μεγαλύτερο μέρος της γης στη σημερινή Βρετανία την εποχή της μεγαλύτερης έκτασης της Αυτοκρατορίας τους, τον πρώτο αιώνα μ.Χ.

Ωστόσο, αυτό που είναι λιγότερο γνωστό είναι ότι μαζί με Ρωμαίους έφτασαν στο νησί και δεκάδες Έλληνες, κυρίως ως έμποροι και στρατιώτες.

Τα αρχαιολογικά στοιχεία της Ελληνικής παρουσίας στη Βρετανία κατά τη διάρκεια των Ρωμαϊκών χρόνων προέρχονται από μια σειρά από ταφόπλακες και «πλάκες κατάρας», μικρές πέτρες σε σχήμα πινακίδας πάνω στις οποίες έγραφαν κατάρες, ζητώντας από τους θεούς να κάνουν κάτι σε ένα άτομο ή ένα αντικείμενο.

Επί του παρόντος, το Μουσείο του Λονδίνου εκθέτει μερικές από αυτές τις συναρπαστικές πλάκες, όπου διακρίνονται επιγραφές τόσο στα Ελληνικά όσο και στα Λατινικά.

Μία από αυτές τις πλάκες είναι από κάποιον Δημήτριο, ο οποίος αφιέρωσε κάτι σε άλλους δύο άντρες. Η επιγραφή του, που βρέθηκε κάτω από τον σιδηροδρομικό σταθμό στη σημερινή πόλη του Γιορκ, γράφει:

"ΩΚΕΑΝΟΙ ΚΑΙ ΤΗΘΥΙ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ," (αφιερώνει αυτό) στον Ωκεανό και την Τηθύ.

Παρόμοιες επιγραφές έχουν βρεθεί σε πινακίδες σε όλη τη Μεγάλη Βρετανία, που δείχνουν σημαντική Ελληνική παρουσία στο νησί στα χρόνια της Ρωμαϊκής κατοχής.

Μεσαίωνας

Στο Μεσαίωνα, περίπου μεταξύ 500 μ.Χ. και 1500 μ.Χ., μια σειρά από σημαντικές Ελληνικές προσωπικότητες πάτησαν το πόδι τους στη Βρετανία, διαμορφώνοντας μερικές φορές ολόκληρο το αγγλικό έθνος με το έργο τους.

Ένα από αυτά τα άτομα ήταν ο Θεόδωρος της Ταρσού, ο οποίος υπηρέτησε ως Αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρυ από το 668 έως το 690.

Η θητεία του Θεόδωρου ως ηγέτη της Εκκλησίας της Αγγλίας είχε βαθιά επίδραση στους χριστιανικούς θεσμούς της χώρας.

Η ίδια η δομή των ενοριών και των επισκοπών του Θεοδώρου που ιδρύθηκαν στην Αγγλία είναι σχεδόν η ίδια που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα, ενώ τα γραπτά του έργα ρίζωσαν βαθιά τον Χριστιανισμό σε αυτήν την περιοχή του κόσμου.

Εκτός από τον Θεόδωρο, άλλοι Έλληνες της Βρετανίας κατά τον Μεσαίωνα περιλαμβάνουν δύο διάσημους εμπόρους, τους αδελφούς Ανδρόνικο και Αλέξιο Ευφώματο, που έζησαν στο Λονδίνο τον 15ο αιώνα.

Τους παραχωρήθηκε βασιλική άδεια να παραμείνουν στο Λονδίνο και να ασχοληθούν με την επιχείρησή τους από τον βασιλιά Ερρίκο ΣΤ', κυρίως λόγω του γεγονότος ότι το είδος νήματος που εμπορεύονταν και έφεραν στη Βρετανία ήταν το καλύτερο στη χώρα.

Σημαντικός αριθμός Ελλήνων έφθασε επίσης στην Αγγλία για να πολεμήσει στο πλευρό των Άγγλων βασιλιάδων κατά τη διάρκεια των πολέμων που έκαναν συχνά εναντίον των Σκωτσέζων καθώς και άλλων ομάδων.

Ακόμη και ορισμένοι απόγονοι του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Παλαιολόγου έφτασαν στη Βρετανία μετά την πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και υπηρέτησαν το αγγλικό στέμμα για αιώνες ως μισθοφόροι αξιωματικοί.

Η Πρώτη Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία στη Βρετανία

Οι Έλληνες είχαν πραγματική και αδιαμφισβήτητη παρουσία στη Βρετανία κατά τη διάρκεια αυτών των αιώνων. Ωστόσο, οι μεμονωμένοι Έλληνες στο νησί ήταν ελάχιστοι και ο αριθμός τους δεν επαρκούσε σε κανένα μέρος για να σχηματίσουν μια κοινότητα.

Με τα χρόνια, ένας αριθμός ατόμων, κυρίως πλούσιοι Έλληνες, εγκατέλειψαν την οθωμανοκρατούμενη Ελλάδα για να αποφύγουν τις διώξεις και ένα από τα ασφαλή τους καταφύγια ήταν η Αγγλία.

Υπάρχουν ιστορικά παραδείγματα για το πώς οι αγγλικές ενορίες βοηθούσαν Έλληνες που είχαν έρθει στη Βρετανία ως πρόσφυγες, προσπαθώντας να αποφύγουν τη σκληρότητα και την καταπίεση των Οθωμανών, αλλά μέχρι τα μέσα του 17ου αιώνα δεν υπήρχε οργανωμένη ελληνορθόδοξη ενορία στη Βρετανία.

Ο Βασιλιάς Ιάκωβος Β', υποδέχτηκε περίπου χίλιες οικογένειες από διαφορετικά Ελληνικά νησιά στη Βρετανία το 1600.

Στη συνέχεια τους πρόσφερε εκτάσεις σε αυτό που σήμερα είναι γνωστό ως Soho και «Greek Street» στο Λονδίνο, όπου εγκαταστάθηκαν και άρχισαν να ανθίζουν.

Οι Ελληνικές οικογένειες από τη Σάμο και τη Μήλο καθώς και από άλλα νησιά ήταν πλέον σταθερά εγκατεστημένες στη βρετανική πρωτεύουσα, αποτελώντας την πρώτη οργανωμένη Ελληνική κοινότητα της Βρετανίας.

Η πρώτη Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία στη Βρετανία χτίστηκε στο Λονδίνο το 1677. Αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου, η επιγραφή στον ακρογωνιαίο λίθο της αναφέρει ότι η εκκλησία «ιδρύθηκε για το έθνος των Ελλήνων, κατά τη βασιλεία του Γαληνοτάτη Βασιλιά Ιακώβ II.”

Οι Έλληνες ίδρυσαν επίσης μια αξιόλογη κοινότητα στην πανεπιστημιακή πόλη της Οξφόρδης, της οποίας το «Worcester College» έγινε γνωστό ως «Greek College» λόγω του μεγάλου αριθμού των Ελλήνων φοιτητών του.

Η σύγχρονη εποχή

Ο Ελληνικός Πόλεμος της Ανεξαρτησίας στη δεκαετία του 1820, σε συνδυασμό με την πλήρη εμπορική κυριαρχία της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, προκάλεσε τη μετακίνηση πολλών Ελλήνων στη Βρετανία το 1800.

Έμποροι, εφοπλιστές και άλλοι επιχειρηματίες μετακόμισαν μόνιμα στο νησί, όπου οι επιχειρήσεις τους ευημερούσαν πολύ.

Δημιουργήθηκαν Ελληνικά σχολεία, χτίστηκαν περισσότερες ορθόδοξες χριστιανικές εκκλησίες και δημιουργήθηκαν κοινότητες ακόμη και σε μακρινές περιοχές όπως το Κάρντιφ, η Γλασκώβη, το Λίβερπουλ, το Μάντσεστερ και αλλού.

Οι κοινότητες στο Λονδίνο επεκτείνονταν επίσης, και μέχρι το 1877 η κοινότητα ήταν αρκετά μεγάλη ώστε να επιτρέπει την κατασκευή ενός μεγάλου ελληνορθόδοξου καθεδρικού ναού στο Λονδίνο, του Καθεδρικού Ναού της Αγίας Σοφίας.

Αφού η Βρετανική Αυτοκρατορία πήρε τον έλεγχο της Κύπρου στα τέλη του 19ου αιώνα, χιλιάδες Ελληνοκύπριοι, πλέον νόμιμα μέλη της ίδιας της Αυτοκρατορίας, μετακόμισαν στη Βρετανία, προσχωρώντας στις ήδη υπάρχουσες Ελληνικές κοινότητες και δημιουργώντας τις δικές τους.

Αν και οι Έλληνες είναι ένα μικρό κλάσμα των περισσότερων από 3,2 εκατομμυρίων υπηκόων της ΕΕ που ζουν επί του παρόντος στη Βρετανία, η παρουσία τους παραμένει χαρακτηριστική και βαθιά ριζωμένη στη βρετανική κοινωνία.

Αυτή τη στιγμή, περίπου 60.000 Έλληνες υπήκοοι ζουν στη Βρετανία, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι φοιτητές και επαγγελματίες στον τομέα της υγείας, της εκπαίδευσης και των επιχειρήσεων.

Ωστόσο, περισσότεροι από 400.000 άνθρωποι που ζουν αυτή τη στιγμή στη Βρετανία έχουν Ελληνική καταγωγή, παρά το γεγονός ότι οι περισσότεροι από αυτούς είναι πλέον Βρετανοί πολίτες.

Όλοι αυτοί οι άνθρωποι είναι η ζωντανή απόδειξη της συναρπαστικής ιστορίας των Ελληνικών και βρετανικών δεσμών, που πηγαίνει πίσω στο χρόνο στις απαρχές του αρχαίου Ελληνικού κόσμου.

Κωνσταντίνος Ντίνος © Αρχαία Ελληνικά