Ποιες ήταν οι Φαινομηρίδες της Αρχαίας Σπάρτης

Η ενδυμασία αντιστοιχούσε στον τρόπο ζωής των Σπαρτιατών. Ήταν απλή και στηριζόταν πάνω στις αρχές: λιτότητα, ολιγαρχία και σκληραγωγία. Αυτό μάλιστα δίνει την εντύπωση ότι είχαν υποταχθεί στις αρχές αυτές χωρίς διάκριση τόσο οι φτωχοί όσο και οι πλούσιοι.

Οι Σπαρτιατοπούλες ήταν γνωστές στην υπόλοιπη Ελλάδα για τα κοντά τους φορέματα, που έφταναν μόνο μέχρι τα γόνατα. Με βάση τη γραπτή παράδοση χαρακτηρίζεται σήμερα λακωνικός ο πέπλος, που αφήνει ελεύθερη ή ανοιχτή τη μια πλευρά του σώματος. Αλλά και η αντίθετη άποψη υπάρχει, ότι το ένδυμα αυτό με κανέναν τρόπο δεν ήταν τόσο ιδικά λακωνικό όπως θα μπορούσε κανείς να μας κάνει να το πιστέψουμε.

Όπως αποδείχνουν παραστάσεις το ένδυμα αυτό απαντά το ίδιο και σε άλλες περιοχές. Επίσης φαίνεται πως δεν είναι επαρκώς αιτιολογημένη η ταύτιση αυτού του ανοιχτού πέπλου με το ένδυμα, που ονομαζόταν ‘φαινομηρίς’. Εάν στηριχθούμε στον ορισμό ή στην περιγραφή του Πολυδεύκη, τότε μπορούμε να φανταστούμε ένα φόρεμα όπου το μέρος της φούστας έμενε ανοιχτό μέχρι το ύψος της μέσης. Αυτό το είδος των ενδυμάτων φορούσαν και τα κορίτσια της Σπάρτης, και γι αυτό τα ονόμαζαν ‘φαινομηρίδες’.

Φοριέται εξίσου από ανθρώπινα και θεϊκά όντα για να τονίζει την ευκινησία, την ταχύτητα ή την επιδεξιότητα. Μια άλλη μορφή φορέματος ενδύματος περιγράφει ο Παυσανίας.

Φοριόταν από τις Σπαρτιάτισσες παρθένες προς τιμήν της Ήρας στην Ολυμπία κατά τους αγώνες δρόμου. Το ρούχο ήταν κοντό άφηνε τα γόνατα ελεύθερα και το δεξιό στήθος ακάλυπτο. Η στενή φορεσιά που έδειχνε ελεύθερα τα σκέλη και το στήθος ήταν χαρακτηριστική ακριβώς για τα κορίτσια της Λακωνίας.

Σύμφωνα με τον Πλούταρχο τολμηρή, αγέρωχη και αρρενωπή και μιλούσε ελεύθερα ακόμη και για τα σπουδαιότερα ζητήματα, «ήρχε δε εις τα του οίκου της απολύτως» και επεξέτεινε την ισχύ της και στα πολιτικά όταν οι άνδρες έλλειπαν στον πόλεμο. Χαρακτηριστικός είναι ο χρησμός που έδωσε η πυθία στους Αιγιείς η όπου χαρακτηρίζει σαν τα τρία πιο όμορφα πράγματα στον κόσμο τα εξής» (Στράβων «Οι Ευβοείς"): « Ίππος Θεσσαλικήν, Λακεδαιμονίην δε γυναίκα άνδρας θ' οι πίνουσι ύδωρ ιερής Αρεθούσης» (τα Θεσσαλικά άλογα, τις λακεδαιμόνιες γυναίκες και τους άντρες που πίνουν νερό από την ιερή κρήνη της Αρεθούσας).

Ο Αριστοφάνης περιγράφει την ομορφιά και την ρώμη τους στην “Λυσιστράτη” λέγοντας: «Ω φιλτάτη Λάκαινα χαίρε, οίον το κάλλος, γλυκυτάτη, σου φαίνεται, ως δε ευχρoείς, ως σφριγά το σώμα σου καν ταύρον άγχοις» (στίχος 78) που σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει: «χαίρε αξιαγάπητη γλυκύτατη Λάκαινα, που έχεις τέτοια ομορφιά, ώστε με το υπέροχο χρώμα σου και την σφριγηλότητα του σώματός σου ακόμη και ταύρο αγχώνεις».

Ο Αθήναιος λέει ότι: «κατά την Σπάρτην θαυμάζεται μάλλον ο κάλλιστος και γυνή η καλλίστη, καλλίστας γεννώσης της Σπάρτης τας γυναίκας» (στην Σπάρτη μπορούσε κανείς να θαυμάσει τους ομορφότερους άντρες αλλά και τις πιο όμορφες γυναίκες, διότι η Σπάρτη γεννούσε τις ομορφότερες).

Ο δε Όμηρος ονομάζει την Λακεδαίμονα “καλλιγύναικα, διότι εκεί οι γυναίκες είχαν κάλλος και ρώμη.

Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι επιβαλλόταν στις Σπαρτιάτισσες να κυκλοφορούν και γυμνές ανάμεσα στους νέους, ώστε να χουν κίνητρα να φροντίζουν το κάλλος του σώματός τους για να μπορούν να φέρνουν στον κόσμο όμορφα και υγιή παιδιά, και σχολιάζει: «Η δε γύμνωσις των παρθένων ουδέν αισχρόν είχεν, αιδούς μεν παρούσης, ακρασίας δ' απούσης» (Η γύμνωση άλλωστε των παρθένων δεν είχε τίποτε το αισχρό, διότι συνυπήρχε με την ντροπή και έλλειπε κάθε ίχνος απρεπείας) (Βίοι Παράλληλοι, Λυκούργος 14)