Μέγας Αλέξανδρος και Γόρδιος Δεσμός - Ο συμβολισμός και το μήνυμα

Ένα πράγμα για το οποίο έμεινε στην ιστορία ο Αλέξανδρος ο Γ’ ο Μακεδών, ο Μέγας Αλέξανδρος, είναι η λύση του Γόρδιου δεσμού και η φράση “ότι δεν μπορεί να λυθεί, μπορεί να κοπεί! ”.

Πέρα από την ωραία, όμως, ιστορία νομίζω πως θα πρέπει να δούμε λίγο και τους συμβολισμούς που κρύβονται πίσω από αυτή.

Η φράση “ότι δεν μπορεί να λυθεί, μπορεί να κοπεί”, όπως την αναφέρει ο Αρριανός, είναι, βέβαια, η πιο δημοφιλής, θα πρέπει όμως να αναφέρουμε και την εκδοχή του Αριστόβουλου που συμμετείχε στην εκστρατεία του Αλεξάνδρου , έζησε από κοντά τα γεγονότα και υπήρξε πιθανώς αυτόπτης μάρτυρας, που υποστηρίζει πως ο Μέγας Αλέξανδρος δεν έκοψε τον δεσμό του ζυγού της άμαξας του βασιλιά Γορδίου με το ξίφος του, αλλά αφαίρεσε το μεγάλο ξύλινο καρφί που τον συγκρατούσε, έλυσε τον δεσμό αφαιρώντας τον πείρο από το τιμόνι του άρματος.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, και με όποιον τρόπο και αν τον έλυσε, ο συμβολισμός και το μήνυμα είναι το ίδιο.

Ο γόρδιος δεσμός συμβολίζει καθετί που είναι δύσκολο και δυσεπίλυτο, κάθε πρόβλημα που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε είτε στην προσωπική είτε στην επαγγελματική είτε στην πολιτική ζωή. Όσον αφορά στον τρόπο επίλυσης του προβλήματος και το μέσο που χρησιμοποιήθηκε, σε κάθε περίπτωση ο συμβολισμός παραμένει ο ίδιος: το σπαθί συμβολίζει την αποφασιστικότητα και την τόλμη, και η αφαίρεση απλώς του ξύλινου καρφιού την ευφυΐα του Αλεξάνδρου.

Τι έκανε, λοιπόν, και τι πέτυχε ο Μέγας Αλέξανδρος:

Πρώτον, δεν δαπάνησε πολύ χρόνο με το συγκεκριμένο πρόβλημα, δεν κάθισε να χρονοτριβεί κάτι που και από το τον βασικό σου στόχο σε απομακρύνει, και ψυχοφθόρο(απώλεια δυνάμεων σωματικών και ψυχικών) και ψυχαναγκαστικό είναι να κάνεις κύκλους γύρω από το ίδιο πράγμα, ξανά και ξανά, και λύση να μην βρίσκεις.

Έτσι, λοιπόν, αφού το εξέτασε για λίγο, όσο χρόνο χρειαζόταν κατά την κρίση του και με την έμφυτη οξυδέρκειά του, το αντιμετώπισε με αποφασιστικότητα και το έλυσε γρήγορα και εύκολα.

Και έτσι, λένε, επιβεβαιώθηκε ο χρησμός που ήθελε αυτόν που θα έλυνε το γόρδιο δεσμό κυρίαρχο της Ασίας. Επιβεβαιώθηκε, γιατί όποιος ξέρει να αντιμετωπίζει τα προβλήματα γρήγορα και αποφασιστικά, δείχνει ότι είναι ικανός ηγέτης, ότι μπορεί να οδηγήσει τον λαό του, το στράτευμά του εν προκειμένω, στο στόχο του,παίρνοντας τις σωστές αποφάσεις.

Επιπλέον, πέτυχε να κερδίσει την εμπιστοσύνη των στρατιωτών του, που πείστηκαν με τον τρόπο αυτό για τις ικανότητες του ηγέτη τους και τον ακολούθησαν στο τολμηρό εγχείρημά του.

Δεν μπορώ να πω σε ποιο βαθμό η ικανότητα αυτή της γρήγορης λήψης αποφάσεων και της άμεσης και αποτελεσματικής αντιμετώπισης των προβλημάτων είναι μια ικανότητα έμφυτη ή επίκτητη, μια ικανότητα που καλλιεργείται. Σίγουρα, όμως, είναι κάτι που επιβάλλεται να έχει ένας ηγέτης και που μάλλον απουσιάζει στην εποχή μας από πολλούς από αυτούς που κυβερνούν λαούς και “ποίμνια”, από πολιτικούς μέχρι θρησκευτικούς.

Ας μου επιτραπεί κλείνοντας, να προσθέσω και κάτι άλλο, δανεισμένο από την “Αντιγόνη” του Σοφοκλή. Λέει ο Κρέοντας στη ρήση του στο Α’ επεισόδιο στιχ.162-277 “…Αδύνατο να μάθεις ανθρώπου κανενός φρόνημα, γνώμη και ψυχή, προτού ν’ ακονιστεί στην εξουσία και στο νόμο…”. Χαρακτηριστικά και βασικές αρετές του άξιου ηγέτη μέσα από τα λόγια αυτά αναδεικνύονται η ψυχή, το φρόνημα, η γνώμη- η ηθική υπόσταση, η δυναμική και θαρραλέα αντιμετώπιση των προβλημάτων του κράτους, τα διοικητικά χαρίσματα και η αρίστη κρίση και ευθυκρισία στις αποφάσεις.

Ας προβληματιστούμε…

Ο γόρδιος δεσμός

[...] πρὸς δὲ δὴ τούτοις καὶ τόδε περὶ τῆς ἁμάξης ἐμυθεύετο, ὅστις λύσειε τοῦ ζυγοῦ τῆς ἁμάξης τὸν δεσμόν, τοῦτον χρῆναι ἄρξαι τῆς Ἀσίας. [2.3.7] ἦν δὲ ὁ δεσμὸς ἐκ φλοιοῦ κρανίας καὶ τούτου οὔτε τέλος οὔτε ἀρχὴ ἐφαίνετο. Ἀλέξανδρος δὲ ὡς ἀπόρως μὲν εἶχεν ἐξευρεῖν λύσιν τοῦ δεσμοῦ, ἄλυτον δὲ περιιδεῖν οὐκ ἤθελε, μή τινα καὶ τοῦτο ἐς τοὺς πολλοὺς κίνησιν ἐργάσηται, οἱ μὲν λέγουσιν, ὅτι παίσας τῷ ξίφει διέκοψε τὸν δεσμὸν καὶ λελύσθαι ἔφη• Ἀριστόβουλος δὲ λέγει ἐξελόντα τὸν ἕστορα τοῦ ῥυμοῦ, ὃς ἦν τύλος διαβεβλημένος διὰ τοῦ ῥυμοῦ διαμπάξ, ξυνέχων τὸν δεσμόν, ἐξελκύσαι ἔξω τοῦ ῥυμοῦ τὸ‹ν› ζυγόν. [2.3.8] ὅπως μὲν δὴ ἐπράχθη τὰ ἀμφὶ τῷ δεσμῷ τούτῳ Ἀλεξάνδρῳ οὐκ ἔχω ἰσχυρίσασθαι. ἀπηλλάγη δ᾽ οὖν ἀπὸ τῆς ἁμάξης αὐτός τε καὶ οἱ ἀμφ᾽ αὐτὸν ὡς τοῦ λογίου τοῦ ἐπὶ τῇ λύσει τοῦ δεσμοῦ ξυμβεβηκότος. καὶ γὰρ καὶ τῆς νυκτὸς ἐκείνης βρονταί τε καὶ σέλας ἐξ οὐρανοῦ ἐπεσήμηναν• καὶ ἐπὶ τούτοις ἔθυε τῇ ὑστεραίᾳ Ἀλέξανδρος τοῖς φήνασι θεοῖς τά τε σημεῖα καὶ τοῦ δεσμοῦ τὴν λύσιν. Από βικιθήκη Αλεξάνδρου Ανάβασις/Βιβλίο Β - ΑΡΡΙΑΝΟΣ

[...] Κυκλοφορούσε ακόμα η εξής παράδοση σχετικά με την άμαξα. Όποιος θα έλυνε το ζυγόδεσμό της, αυτός ήταν πεπρωμένο να εξουσιάσει την Ασία. Ο ζυγόδεσμος αυτός ήταν κατασκευασμένος από φλοιό κρανιάς4 και δεν φαινόταν ούτε η αρχή ούτε το τέλος του. Ο Αλέξανδρος δεν μπορούσε να βρει τρόπο να λύσει το ζυγόδεσμο, αλλά δεν ήθελε να τον αφήσει και άλυτο, μήπως αυτό προκαλέσει κάποια αναταραχή στον κόσμο. Άλλοι συγγραφείς αναφέρουν ότι χτύπησε με το ξίφος του το ζυγόδεσμο, τον έκοψε και είπε ότι τον έλυσε· ο Αριστόβουλος όμως λέει ότι ο Αλέξανδρος, αφού αφαίρεσε από τον άξονα το μικρό πάσσαλο, που ήταν ένα ξύλινο καρφί περασμένο πέρα-πέρα μέσα στον άξονα για να συγκρατεί το ζυγόδεσμο, τράβηξε το ζυγόδεσμο έξω από τον άξονα. Εγώ πάντως δεν είμαι σε θέση να βεβαιώσω, με ποιο τρόπο έλυσε ο Αλέξανδρος το ζυγόδεσμο. Αυτός όμως και η συνοδεία του απομακρύνθηκαν από την άμαξα με την πεποίθηση ότι είχε εκπληρωθεί ο χρησμός ο σχετικός με το λύσιμο του ζυγόδεσμου. Και πράγματι εκείνη τη νύχτα βροντές και αστραπές το επιβεβαίωσαν· γι᾽ αυτό την επόμενη μέρα ο Αλέξανδρος πρόσφερε θυσία στους θεούς που φανέρωσαν τα θεϊκά σημάδια και το λύσιμο του ζυγόδεσμου.