Αρχαία Ελληνίδα θαμμένη φορώντας στεφάνι από κεραμικά λουλούδια

Αρχαία Ελληνίδα Θαμμένη με ένα στέμμα από κεραμικά λουλούδια, 300-400 π.Χ., Μουσείο Πατρών /Εικόνα: Wikimedia Commons-Fred Martin Kaaby-CC-BY-SA-3.0

---

Ανακαλύφθηκε το κρανίο μιας αρχαίας Ελληνίδας με στεφάνι από κεραμικά λουλούδια. Αυτά τα λείψανα χρονολογούνται γύρω στο 400 έως το 300 π.Χ. Αυτό το κρανίο βρίσκεται σήμερα στο Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο της Πάτρας στην Ελλάδα.

Αυτό το απολιθωμένο κρανίο συγκαταλέγεται σε μια επιλεγμένη συλλογή γυναικών και κοριτσιών που βρέθηκαν στο Βόρειο Νεκροταφείο της Πάτρας κατά την Ελληνιστική περίοδο.

Αυτή η περίοδος της ιστορίας που εξετάζεται είναι περίοδος της Ελληνικής επέκτασης και κατάκτησης. Η συλλογή χρονολογείται περίπου από την εποχή του θανάτου του Μεγάλου Αλεξάνδρου (323 π.Χ.) έως την άνοδο του Αυγούστου στη Ρώμη (31 π.Χ.). Πώς μια έκθεση απολιθωμάτων από περισσότερα από δύο χιλιάδες χρόνια πριν κινεί τα συναισθήματά μας και μας κάνει να σκεφτούμε;

Τι είναι η αρχαιολογία;

Πώς μπορεί να χαρακτηριστεί αυτή η αρχαία Ελληνίδα που φοράει κεραμικό στεφάνι; Μερικοί μελετητές της αρχαιολογίας είναι δυναμικοί αφηγητές, ή μπορεί να κάνουν τόσες πολλές αντικρουόμενες ερωτήσεις που μπορεί να βαρεθούμε. Η παρουσίασή τους μπορεί να είναι κάτι περισσότερο από το τίποτα. Η αίσθηση του χιούμορ βοηθά να αποκαλυφθούν περισσότερα από τα ξερά οστά και τα σπασμένα αγγεία.

Είναι μια καλή ερώτηση για την Παγκόσμια Ημέρα Αρχαιολογίας (ή οποιαδήποτε μέρα του χρόνου). Τι είναι αυτό το ανασκαφικό πεδίο έρευνας; Κάθε φορά που ένας αρχαιολόγος εξετάζει αρχαία λείψανα, έχει συγκεκριμένους στόχους στο μυαλό του. Επιθυμούν να τεκμηριώσουν και να εξηγήσουν την προέλευση των ανθρώπινων πολιτισμών. Επιθυμώντας να κατανοήσουν τις πολιτιστικές ιστορίες και να καταγράψουν την εξέλιξη, οι αρχαιολόγοι μελετούν έτσι τη συμπεριφορά και την οικολογία.

Είναι χρήσιμη η αρχαιολογία;

Η εστίαση στους προϊστορικούς και ιστορικούς χρόνους συνήθως μετριέται με την αναζήτηση της αντικειμενικότητας στην υποβολή πολλών ερωτήσεων. Ωστόσο, η σύγχρονη κοινωνία τα βρίσκει όλα αυτά χρήσιμα όταν συμβάλλει όχι απλώς στην εκπαίδευση, αλλά στη διαμόρφωση ταυτότητας και κοινότητας. Αυτά δεν μπορούν να διαχωριστούν από την πολιτική ή από το πώς η εξουσία και οι θεσμοί της κοινωνίας διευθετούνται, αμφισβητούνται και δικαιολογούνται. Έχει εξελιχθεί η ανθρωπότητα προς το καλύτερο λόγω της αρχαιολογίας και της συμβολής της;

Καθώς ο κόσμος γίνεται πιο οικολογικά συνειδητοποιημένος, η επικάλυψη μεταξύ αρχαιολογίας και παλαιοντολογίας αυξάνεται σε σημασία. Η διαφορά μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου είναι ότι η παλαιοντολογία εστιάζει σε όλες τις μορφές ζωής. Είτε με κοινωνικές είτε με βαθιές οικολογικές απόψεις, αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε ότι η ανθρώπινη ανάπτυξη δεν μπορεί να διαχωριστεί από άλλα είδη και δυναμική του πλανήτη.

Πριν από την ανασκαφή, οι αρχαιολόγοι ερευνούν το ιστορικό υπόβαθρο της περιοχής που πρέπει να εξεταστεί. Ερευνούν τη Γη για χαρακτηριστικά και προκλήσεις. Προκαταρκτικά, και σε τακτά χρονικά διαστήματα, οι υπόγειες δοκιμές ακολουθούνται από γραπτές εκθέσεις. Οι μελετητές ελπίζουν ότι κάτι βαθύ μπορεί να ανακαλυφθεί για ιστορική και κοινωνική ερμηνεία.

Γιατί είναι θαμμένη με το στεφάνι από κεραμικά λουλούδια;

Η εστίαση στα λείψανα αυτού του κοριτσιού, που προφανώς δεν έζησε για να ενηλικιωθεί, μας επιτρέπει να κάνουμε εικασίες για τη βιολογική εξέλιξη, τις έννοιες της Ελληνικής νεολαίας στην εποχή της και τον δρόμο που ακολουθούν τα κορίτσια από την παιδική ηλικία στη γυναίκα.

Μπορούμε να εξετάσουμε τα τελετουργικά γάμου, τη θρησκεία, τους ρόλους των φύλων, τη σεξουαλικότητα και τις τελετουργίες των παιδιών. Πώς εκτιμούσε η κοινότητά της τη φύση και τις τέχνες; Αυτά είναι μόνο οι αρχές. Και αυτά τα ένστικτα γίνονται πιο συγκεκριμένα ως προϊόν της ιστορικής έρευνας που κάνει κανείς πριν σκάψει για οστά ή απομεινάρια τέχνης ή εργαλεία.

Πώς να αξιολογήσετε τα παιδιά-νύφες;

Οι μικρές νύφες ήταν χαρακτηριστικό γνώρισμα της Ελληνικής αρχαιότητας στην υπό εξέταση εποχή. Ήταν όμως στην πραγματικότητα νύφη το κορίτσι με το στεφάνι; Αν αυτά είναι τα απολιθώματα ενός παιδιού-νύφης, πώς αναλύουμε τις ιστορικές και σύγχρονες έννοιές τους;

Οι αρχαίες παιδικές νύφες δεν μπορούν να συλλογιστούν μόνο από έναν σύγχρονο φακό για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Πρώτα απ 'όλα, τέτοια πλαίσια δεν είναι πάντα ευαίσθητα σε περιφερειακούς πολιτισμούς στον κόσμο. Ωστόσο, η ενσυναίσθηση ισχύει.

Ένα κορίτσι στα μεσαία ή εφηβικά της χρόνια που έχει περάσει την εφηβεία δεν είναι το ίδιο βιολογικά με μια προεφηβική και, αν η σύγχρονη επιστήμη υποδηλώνει ότι ο εγκέφαλος δεν ωριμάζει βιολογικά μέχρι τα μέσα έως τα τέλη της δεκαετίας του '20, τότε μια προεφηβική νύφη ή ακόμα μία έφηβη νύφη θα ήταν σε μειονεκτική θέση με έναν μεγαλύτερο σύζυγο όσον αφορά την κοινωνική ισότητα.

Το αρχαίο και σύγχρονο πρόβλημα της κοινωνικής ισότητας

Η ιστορία αυτού του αρχαιοελληνικού κοριτσιού μπορεί να έχει πάνω της την πατριαρχία, τη σεξουαλικότητα, την τεκνοποίηση και τις έννοιες του γάμου. Ο γάμος είναι αγάπη; Αν οι μεσήλικες άνδρες και γυναίκες δυσκολεύονται να πλοηγηθούν με επιτυχία στις σχέσεις σήμερα, τι σημαίνει πραγματικά ωριμότητα;

Σε κοινωνίες που διακρίνονται από τεχνίτες και αγρότες, μπορεί να σκεφτόμαστε διαφορετικά την κοινωνική ευθύνη και την ηλικία της ευαισθητοποίησης. Επιπλέον, στην αρχαιότητα και στη σύγχρονη εποχή, οι οικογένειες των νεαρών κοριτσιών, ειδικά όταν είναι φτωχές, ανησυχούν για το οικονομικό τους μέλλον. Οι περισσότερες στοργικές οικογένειες περηφανεύονται και νιώθουν χαρά όταν τα παιδιά τους ετοιμάζονται να δημιουργήσουν τις δικές τους οικογένειες.

Συχνά, αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά θα αποκτήσουν τελικά δικά τους παιδιά. Οι νέοι παππούδες και γιαγιάδες τείνουν να είναι ευφορικοί. Όλοι ξαφνικά κοιτάζουν τα γκρίζα μαλλιά τους περιφρονητικά. Αυτό το παιδί ήταν μέρος μιας εκτεταμένης κοινότητας και πιθανότατα το είχε μεγαλώσει ένα χωριό.

Ίσως, όταν την έθαψαν, της έβαλαν ένα στεφάνι στο κεφάλι, θρηνώντας ότι πέθανε πριν παντρευτεί. Ίσως το στέμμα να υποδήλωνε μια βασιλική ιδιότητα — είτε στην πραγματικότητα είτε με φιλοδοξία. Το πώς θάβονται οι άνθρωποι μπορεί να πει περισσότερα για εκείνους που οργανώνουν τις κηδείες τους παρά για την πραγματική προσωπικότητα που έχει πεθάνει. Σαφώς, κάποιος νοιαζόταν για αυτό το κορίτσι και, αν όντως πέθαινε την ημέρα του γάμου της, ήταν ένας σπαρακτικός αποχαιρετισμός.

Σημασία της κεραμικής στην Ελλάδα και τον αρχαίο κόσμο

Η κεραμική ήταν μεγάλης έκτασης στην Ελλάδα και στον αρχαίο κόσμο. Υπάρχουν κεραμικές φιγούρες που έχουν ανακαλυφθεί στην Ελλάδα που έχουν διατηρηθεί και χρονολογηθεί που είναι τουλάχιστον 2.500 ετών. Το κεραμικό στεφάνι αυτού του κοριτσιού είναι σε αυτό το εύρος.

Φαίνεται ότι το στεφάνι ήταν μια καλλιτεχνική απεικόνιση λουλουδιών μυρτιάς. Τα στεφάνια στον αρχαίο Ελληνικό κόσμο μπορούν να μεταφέρουν πολλά νοήματα από τη νίκη μέχρι το θάνατο. Η μυρτιά είναι το Ελληνικό ιερό φυτό της θεάς Αφροδίτης. Ο Ερμής επίσης έφτιαξε τα μαγικά του σανδάλια από κλαδιά μυρτιάς.

Ένα στεφάνι από μυρτιές μυρωδάτες

Τα στεφάνια για τους αρχαίους κατασκευάζονταν από λουλούδια, φυσικά φύλλα ελιάς, φύλλα δάφνης ακόμα και χρυσό. Η μυρωδάτη μυρτιά συνδέεται τόσο με τον έρωτα όσο και με τον θάνατο στον αρχαίο Ελληνικό κόσμο.

Αυτό θα μπορούσε να υποδηλώνει ότι η νεαρή κοπέλα δεν ήταν παιδί νύφη, αλλά απλώς είχε πεθάνει πριν από την ώρα της. Η μυρτιά ήταν αρχικά ένα δέντρο στο οποίο ο αρχαίος τραγικός Έλληνας ήρωας, ο Ιππόλυτος, κατά την πτήση από την Αθήνα, έπιασε τα ηνία του άρματος και σύρθηκε μέχρι θανάτου από τα άλογά του. Ίσως στη λαϊκή μνήμη, αυτό το στεφάνι σήμαινε τραγωδία όπως και η αγάπη και ο γάμος.

Οι μυρτιές-νύμφες ήταν προφήτισσες που δίδαξαν στον θεό Αρισταίο, γιο του Απόλλωνα και της Γυρήνης, τις χρήσιμες τέχνες της παρασκευής τυριού, της κατασκευής κυψελών και της καλλιέργειας ελιών. Η Αφροδίτη, μια πολύ πρώιμη Ελληνική θεά του έρωτα και της άνοιξης, φαίνεται ότι αρχικά ονομαζόταν Μούρθια, μια θεότητα που αργότερα ερμηνεύτηκε ως Μυρτέα, θεά των μυρτιών. Θα μπορούσε το στεφάνι να δείξει ότι η νεαρή κοπέλα ήταν μια ανερχόμενη προικισμένη τεχνίτης;

Η ιερή μυρτιά φύτρωσε στα άλση της Ελευσίνας όταν οι μυημένοι στα θρησκευτικά μυστήρια τελούσαν εκεί φορώντας τα φύλλα ως στεφάνια. Η μυρτιά, μαζί με τη μέντα και το δεντρολίβανο, έκαιγαν από πολύ νωρίς στις κηδείες. Και πάλι, το στεφάνι από μυρτιά μπορεί να είναι απλώς μια κοινή ιεροτελεστία των νεκρών.

Μια κρυφή ή πολύπλοκη μοίρα

Ο Έλληνας φιλόσοφος Θεόφραστος, ωστόσο, στο Περί ηθικών χαρακτήρων του, που γράφτηκε τον ύστερο τέταρτο αιώνα π.Χ., επικρίνει εκείνους τους δεισιδαίμονες Έλληνες που την τέταρτη και την έβδομη ημέρα κάθε μήνα αγοράζουν κλαδιά μυρτιάς για να γιρλάνουν τους οικιακούς τους. Το στεφάνι μυρτιάς θα μπορούσε, επομένως, να είναι μέρος μιας προσφοράς στους θεούς για λογαριασμό της μοιραίας νεαρής κοπέλας.

Τον πρώτο αιώνα μ.Χ., ο Πλίνιος αναφέρει μια πεποίθηση ότι, σε ένα εκτεταμένο ταξίδι, ένας πεζός ταξιδιώτης που κουβαλά ένα ραβδί ή ράβδο μυρτιάς δεν θα αισθανθεί ποτέ κούραση. Ως εκ τούτου, η μυρτιά συμβόλιζε τη δύναμη για ένα ταξίδι - ίσως, στην περίπτωση αυτού του αρχαιοελληνικού παιδιού, στον άλλο κόσμο.