Δέκα γεγονότα για τη μυστική Ρωμαϊκή λατρεία του Μίθρα

Τοιχογραφία του 2ου αιώνα του Μίθρα και του ταύρου από τον ναό του Μίθρα στην Ιταλία. Εικόνα: CC / Tusika

Το 1954, το Λονδίνο έγινε το επίκεντρο της αρχαιολογικής έκπληξης όταν βρέθηκε μια μεγάλη μαρμάρινη κεφαλή κατά την κατασκευή κτιρίου. Σύντομα αναγνωρίστηκε ότι το κεφάλι ανήκε σε ένα άγαλμα της Ρωμαϊκής θεότητας Μίθρα, που λατρευόταν από μια μυστική λατρεία που εξαπλώθηκε σε όλη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία μεταξύ του 1ου και του 4ου αιώνα μ.Χ.

Παρά την ανακάλυψη ενός κρυμμένου ναού που υποσχόταν να ξεθάψει τα μυστικά του Μίθρα, σχετικά λίγα είναι γνωστά για τη λατρεία και τον τρόπο που λάτρευαν.

Ωστόσο, εδώ είναι δέκα γεγονότα που αποκαλύπτουν όσα γνωρίζουμε για τον μυστηριώδη θεό..

1. Η μυστική λατρεία λάτρευε έναν ταυροκτόνο θεό που ονομαζόταν Μίθρας

Στις φυσικές πηγές που απεικονίζουν τον Μίθρα, εμφανίζεται να σκοτώνει έναν ιερό ταύρο, αν και οι σημερινοί μελετητές δεν είναι σίγουροι τι σήμαινε αυτό. Στην Περσία, ο Μίθρας ήταν θεός του ανατέλλοντος Ηλίου, των συμβάσεων και της φιλίας και εμφανιζόταν να δειπνεί με τον θεό του Ήλιου, Σολ.

Ο Μίθρας διατήρησε την ομαλή αλλαγή των εποχών και παρακολουθούσε την κοσμική τάξη, επικαλύπτοντας τον ρόλο του Σολ, του θεού του Ήλιου τόσο στα περσικά όσο και στα Ρωμαϊκά συστήματα πεποιθήσεων.

2. Ο Μίθρας καταγόταν από την Περσία όπου λατρεύτηκε για πρώτη φορά

Ο Μύρθας ήταν μια μορφή της Ζωροαστρικής θρησκείας της Μέσης Ανατολής. Όταν οι στρατοί της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας επέστρεψαν στα δυτικά, έφεραν μαζί τους τη λατρεία του Μίθρα. Υπήρχε επίσης μια άλλη εκδοχή του θεού που ήταν γνωστή στους Έλληνες, η οποία συγκέντρωνε τον Περσικό και τον Ελληνορωμαϊκό κόσμο.

3. Η μυστηριώδης λατρεία του Μίθρα πρωτοεμφανίστηκε στη Ρώμη τον 1ο αιώνα

Παρόλο που η έδρα της λατρείας βρισκόταν στη Ρώμη, εξαπλώθηκε γρήγορα σε όλη την Αυτοκρατορία τα επόμενα 300 χρόνια, προσελκύοντας κυρίως εμπόρους, στρατιώτες και αυτοκρατορικούς διαχειριστές. Επιτρέπονταν μόνο άνδρες, κάτι που πιθανότατα ήταν μέρος της έλξης για τους Ρωμαίους στρατιώτες.

4. Μέλη της λατρείας συναντιόντουσαν σε υπόγειους ναούς

Μιθραίο με τοιχογραφία που απεικονίζει την ταυροκτονία στην Κάπουα της Ιταλίας. Εικόνα: Shutterstock

Αυτοί οι «Μιθραίοι» χώροι ήταν ιδιωτικοί, σκοτεινοί και χωρίς παράθυρα, χτισμένοι για να αναπαράγουν τη μυθολογική σκηνή του Μίθρα να σκοτώνει έναν ιερό ταύρο – την «ταυροκτονία» – μέσα σε μια σπηλιά. Η ιστορία όπου ο Μίθρας σκοτώνει τον ταύρο ήταν ένα καθοριστικό χαρακτηριστικό του Ρωμαϊκού Μιθραϊσμού και δεν έχει βρεθεί σε πρωτότυπες απεικονίσεις της θεότητας στη Μέση Ανατολή.

5. Οι Ρωμαίοι δεν αποκαλούσαν τη λατρεία «Μιθραϊσμό»

Αντίθετα, οι συγγραφείς της Ρωμαϊκής εποχής αναφέρθηκαν στη λατρεία με φράσεις όπως «Μιθραϊκά μυστήρια». Ρωμαϊκό μυστήριο ήταν μια λατρεία ή οργάνωση που περιόριζε τη συμμετοχή σε όσους είχαν μυηθεί και χαρακτηρίζονταν από μυστικότητα. Ως εκ τούτου, υπάρχουν λίγα γραπτά αρχεία που περιγράφουν τη λατρεία, διατηρώντας την πράγματι ένα μυστήριο.

6. Για να μπεις στη λατρεία έπρεπε να περάσεις μια σειρά από μυήσεις

Για τα μέλη της λατρείας υπήρχε ένας αυστηρός κώδικας 7 διαφορετικών καθηκόντων που είχαν ορίσει οι ιερείς του Μιθραίου που έπρεπε να περάσει ο οπαδός εάν ήθελε να προχωρήσει περαιτέρω στη λατρεία. Η επιτυχία αυτών των δοκιμών έδινε επίσης στα μέλη της λατρείας τη θεϊκή προστασία διαφόρων πλανητικών θεών.

Μωσαϊκό με ξίφος, μισοφέγγαρο, Έσπερο/Φώσφορο και μαχαίρι κλαδέματος, 2ος αιώνας μ.Χ.. Αυτά ήταν τα σύμβολα του 5ου επιπέδου μύησης λατρείας. Εικόνα: CC / Marie-Lan Nguyen

7. Τα αρχαιολογικά ευρήματα υπήρξαν η κύρια πηγή της σύγχρονης γνώσης για τον Μιθραϊσμό

Οι χώροι συνάντησης και τα τεχνουργήματα δείχνουν πώς η μυστική λατρεία ασκήθηκε σε όλη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Αυτές περιλαμβάνουν 420 τοποθεσίες, περίπου 1000 επιγραφές, 700 απεικονίσεις της σκηνής της ταυροκτονίας και περίπου 400 άλλα μνημεία. Ωστόσο, ακόμη και το νόημα αυτού του πλούτου των πηγών για τη Μυστηριώδη λατρεία συνεχίζει να αμφισβητείται, διατηρώντας το μυστικό του Μίθρα χιλιετίες αργότερα.

8. Το Ρωμαϊκό Λονδίνο λάτρευε επίσης τον μυστικοπαθή θεό

Στις 18 Σεπτεμβρίου του 1954, ένα μαρμάρινο κεφάλι που ανήκε σε άγαλμα του Μίθρα ανακαλύφθηκε κάτω από τα συντρίμμια του μεταπολεμικού Λονδίνου. Το κεφάλι αναγνωρίστηκε ως Μίθρας επειδή συχνά εμφανίζεται να φορά ένα μαλακό, λυγισμένο καπέλο που ονομάζεται Φρυγικό καπέλο. Τον 3ο αιώνα μ.Χ., ένας Ρωμαίος Λονδρέζος είχε χτίσει έναν ναό στον Μίθρα δίπλα στον χαμένο πλέον ποταμό Walbrook.

Το εύρημα του 20ου αιώνα οδήγησε τους αρχαιολόγους να επιβεβαιώσουν ότι μια κοντινή υπόγεια κατασκευή ήταν πράγματι ο ναός αφιερωμένος στον Μίθρα, ο οποίος έγινε ένα από τα πιο σημαντικά γεγονότα στη Βρετανική αρχαιολογική ιστορία.

9. Ο Μίθρας θεωρείται ότι γιορταζόταν την ημέρα των Χριστουγέννων

Ορισμένοι μελετητές πιστεύουν ότι οι οπαδοί του Μίθρα τον γιόρταζαν στις 25 Δεκεμβρίου κάθε έτους, συνδέοντάς τον με το χειμερινό ηλιοστάσιο και αλλάζοντας τις εποχές. Σε αντίθεση με τους Χριστιανούς που σηματοδοτούν τη γέννηση του Ιησού, αυτοί οι εορτασμοί θα ήταν πολύ ιδιωτικοί.

Η βάση αυτής της πεποίθησης είναι ότι η 25η Δεκεμβρίου ήταν επίσης η περσική ημέρα εορτασμού για τον Σολ, τον θεό του Ήλιου, με τον οποίο ο Μίθρας ήταν στενά συνδεδεμένος. Ωστόσο, επειδή τόσο λίγα είναι γνωστά για τη λατρεία του Μιθραϊσμού, οι μελετητές δεν μπορούν να είναι σίγουροι.

10. Ο Μιθραϊσμός ήταν αντίπαλος του πρώιμου χριστιανισμού

Τον 4ο αιώνα, οι οπαδοί του Μίθρα αντιμετώπισαν διώξεις από Χριστιανούς που έβλεπαν τη λατρεία τους ως απειλή. Ως αποτέλεσμα, η θρησκεία καταπνίγηκε και είχε εξαφανιστεί εντός της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας μέχρι τα τέλη του αιώνα.