Μάχη των Φιλίππων, η δολοφονία του Ιούλιου Καίσαρα και η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία

Το 42 π.Χ., στους Φιλίππους της Καβάλας δόθηκε η τελική μάχη των πολέμων της Δεύτερης Τριανδρίας μεταξύ των συνασπισμένων δυνάμεων του Μάρκου Αντώνιου και του Οκταβιανού (Δεύτερη Τριανδρία) και των δυνάμεων των δολοφόνων του Ιούλιου Καίσαρα Μάρκου Ιούνιου Βρούτου και Γάιου Κάσσιου Λογγίνου (Απελευθερωτές). Η Δεύτερη Τριανδρία κήρυξε πόλεμο στους Απελευθερωτές για να εκδικηθεί τη δολοφονία του Ιούλιου Καίσαρα και να επαναφέρει τη συνοχή της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Η μάχη διεξήχθη σε δύο φάσεις στην πεδιάδα δυτικά της αρχαίας πόλης των Φιλίππων (αρχικό όνομα Κρηνίδες). Η πρώτη φάση έλαβε χώρα την πρώτη εβδομάδα του Οκτωβρίου. Ο Βρούτος αντιμετώπισε τον Οκταβιανό, ενώ οι δυνάμεις του Αντώνιου αντιμετώπισαν αυτές του Κάσσιου. Αρχικά ο Βρούτος απώθησε τον Οκταβιανό και εισήλθε στο στρατόπεδο των λεγεώνων του, αλλά στο νότο, ο Κάσσιος ηττήθηκε από τον Αντώνιο και αυτοκτόνησε όταν πληροφορήθηκε λανθασμένα ότι ο Βρούτος ηττήθηκε. Ο Βρούτος συγκέντρωσε τα εναπομείναντα στρατεύματα του Κάσσιου και οι δύο πλευρές διέταξαν τα στρατεύματά τους να υποχωρήσουν στα στρατόπεδα με τα λάφυρα και η μάχη έληξε ουσιαστικά ισόπαλη, με εξαίρεση την αυτοκτονία του Κάσσιου. Μια δεύτερη συμπλοκή στις 23 Οκτωβρίου, εξουδετέρωσε τις δυνάμεις του Βρούτου, ο οποίος αυτοκτόνησε, αφήνοντας τον έλεγχο της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας στην Τριανδρία.

Ο θάνατος του Καίσαρα σε πίνακα του Bιντσέντζο Καμουτσίνι, Galleria Nazionale d’Arte Moderna Vincenzo Camuccini, Public domain, via Wikimedia Commons

Προοίμιο

Μετά τη δολοφονία του Καίσαρα, ο Βρούτος και ο Κάσσιος (οι δύο κύριοι συνωμότες, γνωστοί ως Απελευθερωτές και ηγέτες των Δημοκρατικών) εγκατέλειψαν την Ιταλία και ανέλαβαν τον έλεγχο όλων των ανατολικών επαρχιών (από την Ελλάδα μέχρι την Συρία) και συμμαχικών βασιλείων. Στη Ρώμη, οι τρεις ηγέτες της Τριανδρίας (Αντώνιος, Οκταβιανός και Λέπιδος) οι οποίοι έλεγχαν σχεδόν όλο τον Ρωμαϊκό στρατό στα δυτικά, συνέτριψαν την αντίθεση της Γερουσίας και ίδρυσαν τη Δεύτερη Τριανδρία. Πρώτο τους μέλημα ήταν να καταστρέψουν τις δυνάμεις των Δημοκρατικών, όχι μόνο για να αποκτήσουν τον πλήρη έλεγχο του Ρωμαϊκού κόσμου, αλλά και για να εκδικηθούν το θάνατο του Καίσαρα.

Μάρκος Αιμίλιος Λέπιδος Ρώμη, Μουσεία Βατικανού, Μουσείο Chiaramonti, Νέα Πτέρυγα

Η Τριανδρία αποφάσισε να παραμείνει ο Λέπιδος στην Ιταλία, ενώ οι δύο βασικοί εταίροι της τριανδρίας (Αντώνιος και Οκταβιανός) μετακινήθηκαν στη Βόρεια Ελλάδα με τα καλύτερα στρατεύματά τους (συνολικά 28 λεγεώνες). Αφού μετέφεραν το στρατό τους στην Αδριατική, έστειλαν μια δύναμη ανίχνευσης οκτώ λεγεώνων υπό τη διοίκηση του Νορβανού και του Σάξα, κατά μήκος της Εγνατίας, με αποστολή τον εντοπισμό του στρατού των Απελευθερωτών. Ο Νορβανός και ο Σάξα πέρασαν από την πόλη των Φιλίππων στην ανατολική Μακεδονία και οργάνωσαν ισχυρή αμυντική θέση σε ένα στενό ορεινό πέρασμα. Ο Αντώνιος ακολουθούσε, ενώ ο Οκταβιανός καθυστέρησε στο Δυρράχιο λόγω προβλήματος υγείας το οποίο θα τον συνόδευε καθ’ όλη τη διάρκεια της εκστρατείας. Αν και η Τριανδρία ήταν σε θέση να διασχίσει τη θάλασσα με την κύρια δύναμή της, η επικοινωνία με την Ιταλία δυσκόλευε από την παρουσία στόλου 130 πλοίων με επικεφαλής τον Ύπατο Γναίο Δομίτιο Αηνόβαρβο.

Γναίος Δομίτιος Αηνόβαρβος. Classical Numismatic Group, Inc. CC BY-SA 2.5, via Wikimedia Commons

Οι Απελευθερωτές δεν ήθελαν να εμπλακούν σε μάχη, προτιμώντας να οργανώσουν μια καλή αμυντική θέση και στη συνέχεια εκμεταλλευόμενοι την ναυτική τους ανωτερότητα να εμποδίσουν τον ανεφοδιασμό της Τριανδρίας με τη βάση στην Ιταλία. Αφού πέρασαν τους προηγούμενους μήνες λεηλατώντας Ελληνικές πόλεις για να ενισχύσουν το πολεμικό τους απόθεμα συγκεντρώθηκαν στη Θράκη με τις Ρωμαϊκές λεγεώνες από τις ανατολικές επαρχίες και ενισχύσεις από συμμάχους. Με τις υπέρτερες δυνάμεις κατάφεραν να υπερφαλαγγίσουν τον Νορβανό και τον Σάξα, οι οποίοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την αμυντική τους θέση και να υποχωρήσουν δυτικά των Φιλίππων. Έτσι ο Βρούτος και ο Κάσσιος κράτησαν το ύψωμα κατά μήκος των δύο πλευρών της Εγνατίας Οδού, περίπου 3,5 χιλιόμετρα δυτικά της πόλης των Φιλίππων. Η νότια πλευρά κατέληγε σε έλος, ενώ η βόρεια σε αδιάβατους λόφους και επιπλέον είχαν αρκετό χρόνο για να οχυρώσουν τη θέση τους με προμαχώνα και τάφρο. Ο Βρούτος εγκατέστησε το στρατόπεδό του βόρεια, ενώ ο Κάσσιος νότια της Εγνατίας. Ο Αντώνιος όταν έφτασε παρέταξε το στρατό του νότια της Εγνατίας, ενώ ο Οκταβιανός τοποθέτησε τις λεγεώνες του βόρεια της οδού.

Ρωμαϊκή ανδρική προτομή του Μάρκου Αντωνίου. Λεπτόκοκκο κιτρινωπό μάρμαρο. Eποχή του Φλαβιανού (69-96 μ.Χ.) Ρώμη, Μουσεία του Βατικανού, Μουσείο Chiaramonti. Ύψος: 68 εκ. Βρέθηκε κοντά στο Tor Sapienza πριν την Porta Maggiore το 1830 ή το 1831. Ancient Roman artist of the 1st century AD (photo taken by Sergey Sosnovskiy), Public domain, via Wikimedia Commons

Αντίπαλες δυνάμεις

Ο στρατός της Τριανδρίας περιλάμβανε 19 λεγεώνες (οι υπόλοιπες παρέμειναν στα μετόπισθεν). Οι πηγές αναφέρουν την IV λεγεώνα αλλά συμμετείχαν και άλλες όπως οι ΙΙΙ, VI, VII, VIII, Χ Ιππικού, XII, XXVI, XXVIII, XXIX και XXX, δεδομένου ότι οι βετεράνοι τους συμμετείχαν στα στρατόπεδα μετά τη μάχη. Ο Αππιανός αναφέρει ότι οι λεγεώνες της Τριανδρίας ήταν σχεδόν πλήρεις. Επιπλέον, διέθεταν μεγάλη συμμαχική δύναμη ιππικού (13.000 ιππείς υπό τον Οκταβιανό και 20.000 υπό τον Αντώνιο).

Ο στρατός των Απελευθερωτών είχε 17 λεγεώνες (8 με τον Βρούτο και 9 με τον Κάσσιο, ενώ 2 ακόμα λεγεώνες ήταν με το στόλο). Μόνο δύο από τις λεγεώνες ήταν σε πλήρη ισχύ, αλλά ενισχύθηκαν με δυνάμεις από τα συμμαχικά ανατολικά βασίλεια. Ο Αππιανός αναφέρει ότι ο στρατός αριθμούσε συνολικά περίπου 80.000 στρατιώτες. Το συμμαχικό ιππικό περιελάμβανε 17.000 ιππείς, συμπεριλαμβανομένων 5.000 τοξοτών που τοποθετήθηκαν στην ανατολική πλευρά. Αυτός ο στρατός διέθετα τις παλαιές Καισαρικές λεγεώνες της Ανατολής (πιθανώς τις XXVII, XXXVII, XXXVII, XXXI και XXXIII λεγεώνες) κατά συνέπεια, οι περισσότεροι από αυτούς τους λεγεωνάριους ήταν Καισαρικοί βετεράνοι. Ωστόσο, τουλάχιστον η λεγεώνα XXXVI αποτελούνταν από παλιούς βετεράνους της Πομπηίας, ενταγμένους στο στρατό του Καίσαρα μετά τη μάχη των Φαρσάλων. Η αφοσίωση των στρατιωτών που υποτίθεται ότι θα πολεμούσαν εναντίον του κληρονόμου του Καίσαρα ήταν ζωτικής σημασίας για τους Απελευθερωτές.

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι το όνομα Οκταβιανός ουδέποτε χρησιμοποιήθηκε από τους συγχρόνους και ήταν γνωστός ως Γάιος Ιούλιος Καίσαρας (πλήρες όνομα Γάιος Ιούλιος Καίσαρας Οκταβιανός Αύγουστος). Ο Κάσσιος προσπάθησε με κάθε τρόπο να ενισχύσει την αφοσίωση των στρατιωτών με δυνατές παραινέσεις όπως: «Μην θεωρείτε τους εαυτούς σας ως στρατιώτες του Καίσαρα. Δεν ήμασταν στρατιώτες του αλλά στρατιώτες της χώρας μας» και με 1.500 δηνάρια για κάθε λεγεωνάριο και 7.500 για κάθε εκατόνταρχο.

Αν και οι αρχαίες πηγές δεν αναφέρουν τον συνολικό αριθμό των δύο στρατών, φαίνεται ότι είχαν παρόμοια δύναμη. Οι σύγχρονοι ιστορικοί υπολογίζουν το σύνολο σε περίπου 100.000 λεγεωνάριους σε κάθε πλευρά.

Σχεδιάγραμμα Πρώτης μάχης Φιλίππων (3 Οκτ. 42 π.Χ.)

Πρώτη μάχη (3 Οκτ. 42 π.Χ.)

Ο Αντώνιος προσπάθησε να προκαλέσει ανοιχτή μάχη αρκετές φορές, αλλά οι Απελευθερωτές δεν εγκατέλειψαν τις αμυντικές θέσεις. Έτσι, ο Αντώνιος προσπάθησε να υπερφαλαγγίσει κρυφά τις θέσεις τους μέσα από τα έλη. Με μεγάλη προσπάθεια κατάφερε να δημιουργήσει πέρασμα μέσα από τους βάλτους, κατασκευάζοντας ένα διάδρομο. Αυτός ο ελιγμός έγινε αντιληπτός από τον Κάσσιο, ο οποίος επιχείρησε αντεπίθεση μετακινώντας μέρος του στρατού του νότια στους βάλτους και κατασκευάζοντας ένα εγκάρσιο φράγμα, προσπάθησε να αποκόψει την δεξιά πτέρυγα του Αντώνιου με αποτέλεσμα να γενικευθεί η σύρραξη στις 3 Οκτωβρίου 42 π.Χ.

Ο Αντώνιος διέταξε επίθεση κατά του Κάσσιου, με στόχο τις οχυρώσεις μεταξύ στρατοπέδου και ελών. Την ίδια στιγμή, οι δυνάμεις του Βρούτου, που προκλήθηκαν από το στρατό της Τριανδρίας, έσπευσαν κατά του Οκταβιανού στρατού, χωρίς να περιμένουν το σύνθημα επίθεσης (Ελευθερία). Αυτή η αιφνιδιαστική επίθεση στέφθηκε με επιτυχία αφού τα στρατεύματα του Οκταβιανού τράπηκαν σε φυγή και καταδιώχθηκαν μέχρι το στρατόπεδό τους, το οποίο καταλήφθηκε από τους άνδρες του Βρούτου, με επικεφαλής τον Μάρκο Βαλέριο Μεσσάλα Κορβίνο οι οποίοι κατάσχεσαν τρία λάβαρα λεγεώνων του Οκταβιανού, δείγμα πλήρους επικράτησης. Ο Οκταβιανός δεν βρέθηκε στη σκηνή του και το ανάκλιντρό του τρυπήθηκε και κομματιάστηκε. Οι περισσότεροι αρχαίοι ιστορικοί λένε ότι είχε δει όνειρο προκειμένου να προσέχει την συγκεκριμένη ημέρα, όπως έγραψε ο ίδιος στα απομνημονεύματά του. Ο Πλίνιος αναφέρει ότι ο Οκταβιανός διέφυγε σε ένα βάλτο.

Πιθανή προτομή του Γάιου Κάσσιου Λογγίνου Capitoline Museums, CC BY 2.5 via Wikimedia Commons

Ωστόσο, από την άλλη πλευρά της Εγνατίας, ο Αντώνιος κατάφερε να εισβάλει στις οχυρώσεις του Κάσιου, κατεδαφίζοντας την οχύρωση και επιχωματώνοντας την τάφρο. Στη συνέχεια, κατέλαβε εύκολα το στρατόπεδο, το οποίο υπερασπίζονταν λίγοι άνδρες.

Φαίνεται ότι τμήμα του στρατού του Κάσσιου είχε μετακινηθεί νότια και όταν προσπάθησε να επιστρέψει, απωθήθηκε από τον Αντώνιο. Το αποτέλεσμα της μάχης ήταν ισόπαλο με τον Κάσσιο να έχει χάσει 8.000 άνδρες, ενώ ο Οκταβιανός είχε περίπου 16.000 απώλειες. Ωστόσο, το πεδίο της μάχης ήταν πολύ μεγάλο και τα σύννεφα σκόνης καθιστούσαν αδύνατη τη σαφή εικόνα του αποτελέσματος, οπότε οι αντίπαλοι αγνοούσαν τη κατάσταση του άλλου. Τραγική παρεξήγηση ήταν, ότι ο Βρούτος νόμιζε πως ο Κάσσιος νικούσε και γι’ αυτό δεν του έστειλε βοήθεια, ενώ ο Κάσσιος πίστευε, πως ο Βρούτος έχασε την μάχη και γι’ αυτό δεν περίμενε βοήθεια. Ακόμη χειρότερα, όταν είδε ιππείς του Βρούτου, που έρχονταν ν’ αναγγείλουν την νίκη, νόμισε πως είναι εχθροί, που έρχονται να τον συλλάβουν και διέταξε τον απελεύθερο Πίνδαρο να τον σκοτώσει. Ο Βρούτος θρήνησε την σορό του Κάσσιου, αποκαλώντας τον «τελευταίο των Ρωμαίων». Ωστόσο, απέφυγε δημόσια ταφή, φοβούμενος τις αρνητικές επιπτώσεις στο ηθικό του στρατού.

Άλλες ιστορικές πηγές πιστώνουν την πλεονεξία των στρατευμάτων του Βρούτου ως την αιτία που απέτρεψε την οριστική νίκη στις 3 Οκτωβρίου. Η πρόωρη λεηλασία και συγκέντρωση θησαυρών από τις προωθημένες δυνάμεις του Βρούτου επέτρεψε στα στρατεύματα του Οκταβιανού να ανασυγκροτήσουν τις θέσεις τους.

Σχεδιάγραμμα Δεύτερης μάχης Φιλίππων (23 Οκτ. 42 π.Χ.)

Δεύτερη μάχη (23 Οκτ. 42 π.Χ.)

Την ίδια ημέρα με την πρώτη μάχη, ο Δημοκρατικός στόλος κατάφερε να αναχαιτίσει και να καταστρέψει τις ενισχύσεις της Τριανδρίας (δύο λεγεώνες και άλλα στρατεύματα καθώς και προμήθειες με επικεφαλής τον Γναίο Δομίτιο Καλβίνο). Έτσι, η στρατηγική θέση του Αντώνιου και του Οκταβιανού έγινε δυσχερής, καθώς οι ήδη εξαντλημένες περιοχές της Μακεδονίας και της Θεσσαλίας δεν ήταν σε θέση να εφοδιάσουν το στρατό τους, ενώ ο Βρούτος μπορούσε εύκολα να λάβει προμήθειες μέσω θαλάσσης. Η Τριανδρία έστειλε μια λεγεώνα νότια στην Αχαΐα για να συλλέξουν προμήθειες, ενώ το ηθικό των στρατευμάτων ενισχύθηκε με την υπόσχεση για άλλα 5.000 δηνάρια ανά στρατιώτη και 25.000 για κάθε εκατόνταρχο.

Από την άλλη πλευρά, ωστόσο ο στρατός των Απελευθερωτών έμεινε χωρίς το καλύτερο στρατηγικό μυαλό. Ο Βρούτος είχε λιγότερη στρατιωτική εμπειρία από τον Κάσσιο και ακόμα χειρότερα, δεν έχαιρε του ίδιου σεβασμού από τους συμμάχους και τους στρατιώτες του, παρόλο που μετά τη μάχη διέθεσε επιπλέον 1.000 δηνάρια για κάθε στρατιώτη.

Τις επόμενες τρεις εβδομάδες, ο Αντώνιος μπόρεσε σιγά-σιγά να προωθήσει τις δυνάμεις του νότια του στρατού του Βρούτου, οχυρώνοντας ένα λόφο κοντά στο πρώην στρατόπεδο του Κάσσιου, το οποίο είχε αφεθεί αφύλακτο από τον Βρούτο.

Μάρκος Ιούνιος Βρούτος Palazzo Massimo alle Terme, Public domain, via Wikimedia Commons

Για να αποφευχθεί ο υπερφαλαγγισμός ο Βρούτος αναγκάστηκε να επεκτείνει το μέτωπο προς νότο, παράλληλα με την Εγνατία, κατασκευάζοντας αρκετά οχυρωμένα φυλάκια. Η αμυντική θέση του Βρούτου παρέμενε ασφαλής, κρατώντας το ύψωμα και έχοντας ασφαλή δίαυλο επικοινωνίας με τη θάλασσα. Επιθυμούσε να τηρήσει το αρχικό σχέδιο αποφυγής μιας ανοικτής σύγκρουσης περιμένοντας να φθείρει τον εχθρό μέσω της ναυτικής υπεροχής. Δυστυχώς, οι περισσότεροι από τους αξιωματικούς και τους στρατιώτες του είχαν κουραστεί από τις τακτικές καθυστέρησης και απαίτησαν άλλη μια προσπάθεια για ανοιχτή μάχη. Πιθανώς ο Βρούτος και οι αξιωματικοί του φοβήθηκαν τον κίνδυνο λιποταξίας των στρατιωτών στον εχθρό. Ο Πλούταρχος αναφέρει επίσης ότι ο Βρούτος δεν είχε πληροφορηθεί για την ήττα του Δομίτιου Καλβίνου στο Ιόνιο Πέλαγος. Έτσι, όταν ορισμένοι από τους ανατολικούς συμμάχους και μισθοφόρους άρχισαν να εγκαταλείπουν, ο Βρούτος αναγκάστηκε να επιτεθεί το απόγευμα της 23 Οκτωβρίου.

Η σύγκρουση εξελίχθηκε σε μάχη εκ του σύνεγγυς μεταξύ δύο καλά εκπαιδευμένων στρατών βετεράνων. Τα βέλη ή τα ακόντια αγνοήθηκαν σε μεγάλο βαθμό. Αντίθετα, οι στρατιώτες πολέμησαν σώμα με σώμα με τα ξίφη τους και η σφαγή ήταν τρομερή. Τελικά η επίθεση του Βρούτου απωθήθηκε και οι στρατιώτες του τράπηκαν σε άτακτη φυγή, όταν διασπάστηκαν οι γραμμές τους. Οι στρατιώτες του Οκταβιανού κατάφεραν να καταλάβουν το στρατόπεδο του Βρούτου πριν φτάσουν σε αυτό οι στρατιώτες που υποχωρούσαν από το πεδίο της μάχης. Έτσι ο στρατός του Βρούτου δεν μπόρεσε να ανασυγκροτηθεί, γεγονός που ολοκλήρωσε την νίκη της Τριανδρίας. Ο Βρούτος υποχώρησε στους κοντινούς λόφους με μόνο 4 λεγεώνες και βλέποντας ότι η παράδοση και σύλληψη ήταν αναπόφευκτες, αυτοκτόνησε.

Οι συνολικές απώλειες της δεύτερης μάχη των Φιλίππων δεν είναι γνωστές, αλλά οι μάχες σώμα με σώμα πιθανότατα είχαν ως αποτέλεσμα μεγάλες απώλειες για τις δύο πλευρές.

Το φάντασμα του Καίσαρα εμφανίζεται στον Βρούτο. Χαλκογραφία του Edward Scriven από ένα πίνακα του Richard Westall, 1802 Edward Scriven, Public domain, via Wikimedia Commons

Παραλειπόμενα

Κάποιο βράδυ, ο Βρούτος διάβαζε ένα βιβλίο στην σκηνή του. Ήταν νύχτα βαθιά, το στρατόπεδο σιωπηλό και γύρω του μισοσκόταδο. Ξαφνικά ένιωσε πως κάποιος μπήκε στη σκηνή. Στράφηκε και είδε μια απειλητική κι αφύσικη παρουσία, μια απαίσια και φοβερή μορφή που τον ατένιζε σιωπηλά. Όταν ρώτησε ποιος είναι το φάντασμα είπε : «ο κακός σου δαίμονας, Βρούτε. Θα με δεις στους Φιλίππους». «Θα σε δω» απάντησε ατάραχος ο Βρούτος. (Πλούταρχος Βρούτος 36 : «ὁ σὸς ὦ Βροῦτε δαίμων κακός ὄψει δέ με περὶ Φιλίππους» «ὄψομαι»).

Παραμονή της δεύτερης μάχης, το φάντασμα εμφανίστηκε το βράδυ και πάλι στον Βρούτο και έφυγε χωρίς να μιλήσει. (Πλούταρχος Βρούτος 48).

Μετά τη μάχη ο Βρούτος αποτραβήχτηκε σε ένα ασφαλές σημείο, καθώς είχε πέσει η νύχτα. Σήκωσε ψηλά το βλέμμα του, απάγγειλε τον στίχο του Ευριπίδη «τον αίτιο αυτών των συμφορών μη τον ξεχάσεις, Δία» και αναστενάζοντας πρόφερε τα ονόματα των συντρόφων που χάθηκαν. Κάποιος από αυτούς που ήταν μαζί του, είπε πως πρέπει να φύγουν και ο Βρούτος απάντησε: «Πρέπει να φύγουμε ναι, όχι όμως με τα πόδια, αλλά με τα χέρια». Ύστερα άπλωσε σε όλους το χέρι λέγοντας πως είναι χαρούμενος, που κανείς δεν φάνηκε άπιστος. Κατηγόρησε την τύχη για τα δεινά της πατρίδας και είπε, πως θεωρεί τον εαυτό του ευτυχέστερο από τους νικητές, γιατί αφήνει πίσω του την δόξα της αρετής, που τα όπλα ή τα πλούτη τους δεν θα μπορέσουν να ξεπεράσουν. Τους παρακάλεσε τέλος να φροντίσουν να σωθούν και αποσύρθηκε παράμερα με έναν αφοσιωμένο φίλο, που σπούδαζαν μαζί ρητορική. Του έδωσε να κρατήσει το ξίφος του, εκείνος απόστρεψε το βλέμμα του και ο Βρούτος έπεσε επάνω στο ξίφος. (Πλούταρχος Βρούτος 52)

Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι ο Αντώνιος κάλυψε το σώμα του Βρούτου με μωβ ένδυμα ως ένδειξη σεβασμού. Αν και δεν ήταν στενοί φίλοι, θυμήθηκε ότι ο Βρούτος είχε ορίσει ως όρο για την συμμετοχή του στο σχέδιο δολοφονίας του Καίσαρα, την επιβίωση του Αντωνίου.

Συνέπειες

Πολλοί νεαροί Ρωμαίοι αριστοκράτες έχασαν τη ζωή τους στη μάχη ή αυτοκτόνησαν μετά την ήττα, όπως ο Κόιντος Ορτένσιος Όρταλος γιός του ρήτορα Ορτένσιου. Μερικοί από τους ευγενείς που κατάφεραν να ξεφύγουν διαπραγματεύτηκαν την παράδοσή τους στον Αντώνιο και εντάχθηκαν στην υπηρεσία του (μεταξύ των οποίων ο Λούκιος Καλπούρνιος Βίβολος και ο Μάρκος Βαλέριος Κορβίνος). Προφανώς, οι ευγενείς ήθελαν να αποφύγουν τον ανηλεή Οκταβιανό.

Οκταβιανός Αύγουστος Vatican Museums, Public domain, via Wikimedia Commons

Οι εναπομείναντες από τον στρατό των Απελευθερωτών συγκεντρώθηκαν και περίπου 14.000 άνδρες εντάχθηκαν στο στρατό της Τριανδρίας. Παλαιοί βετεράνοι απολύθηκαν στην Ιταλία, αλλά ορισμένοι εξ’ αυτών παρέμειναν στην πόλη των Φιλίππων, η οποία έγινε Ρωμαϊκή αποικία (Colonia Victrix Philippensium).

Ο Αντώνιος παρέμεινε στην Ανατολή, ενώ ο Οκταβιανός επέστρεψε στην Ιταλία, με το δύσκολο έργο της εξεύρεσης εκτάσεων για την εγκατάσταση μεγάλου αριθμού βετεράνων. Παρά το γεγονός ότι ο Σέξτος Πομπήιος έλεγχε τη Σικελία και ο Δομίτιος Αηνόβαρβος διοικούσε τον στόλο, η δημοκρατική αντίσταση συνετρίβη οριστικά στους Φιλίππους.

Η μάχη των Φιλίππων σηματοδότησε το απόγειο της καριέρας του Αντωνίου αφού εκείνη την εποχή ήταν ο διασημότερος Ρωμαίος στρατηγός και ο ανώτερος εταίρος της Δεύτερης Τριανδρίας.