Η γυναίκα στρατηγός που αποκεφάλισε τον βασιλιά Κύρο της Περσίας

Η γυναίκα στρατηγός που αποκεφάλισε τον βασιλιά Κύρο της Περσίας, αφού εξολόθρευσε το στρατό του. Ήταν η εκδίκησή της για τη δολοφονία του γιου της.

Μία γυναίκα στρατηγός που έμεινε στην ιστορία λόγω της γενναιότητας που επέδειξε κατά την ορμητική προέλαση στα βόρεια του βασιλιά Κύρου του Μέγα, ήταν η Τόμυρις, στην οποία εκτός από τον Ηρόδοτο, κάνουν αναφορές ο Στράβων, ο Πoλύαινoς και ο Κασσιόδωρος.

Η Τόμυρις (λέγεται επίσης Θόμυρις, Τομρίς) ήταν βασίλισσα των Μασσαγετών. Οι Μασσαγέτες ήταν μια ομοσπονδία αρχαίων νομαδικών Ιρανικών λαών, αποτελούμενη από ποιμένες-νομάδες, στη κεντρική Ασία ανατολικά της Κασπίας θάλασσας. Σήμερα αυτή η περιοχή ανήκει στο Τουρμενιστάν, Αφγανιστάν, δυτικό Ουζμπεκιστάν και νότιο Καζακστάν. Οι Μασσαγέτες είχαν πολλά κοινά με τους Σκύθες.

Πολεμιστής της περιοχής σε ζωγραφική αναπαράσταση

Η Τόμυρις ήταν βασίλισσα των Μασσαγετών, νομαδικού λαού, πιθανότατα απαρτιζόμενου από ιρανικά φύλα, που κατοικούσε στα ανατολικά της Κασπίας, βόρεια του ποταμού Αράξη. Πολλοί τους ταυτίζουν με τους Σκύθες.

Ήταν πολεμικός λαός, με εξαιρετικές επιδόσεις στη χρήση τόξων, ακοντίων και σαγάρεων (σκυθικών τσεκουριών).

Χρησιμοποιούσαν χαλκό και χρυσό για την κατασκευή των όπλων τους, μέταλλα που αφθονούσαν στην περιοχή τους.

Θρησκευτικά ήταν ταγμένοι στη λατρεία του Θεού Ήλιου. Ως επικεφαλής του στρατού της η Τόμυρις, τον οδήγησε σε νίκες κατά των επιθέσεων του Κύρου του Μεγάλου της Περσίας, ο οποίος αφού κατέκτησε τους Βαβυλωνίους, είχε επιδιώξει να κατακτήσει και τους Μασσαγέτες περί το 530 π.Χ.

Ο Κύρος Β΄ της Περσίας, γνωστός κοινώς ως Κύρος ο Μέγας και Κύρος ο Πρεσβύτερος, ήταν ο ιδρυτής της Αχαιμενιδικής Αυτοκρατορίας, της πρώτης Περσικής Αυτοκρατορίας. Ήταν μεγάλος κατακτητής και ο σημαντικότερος βασιλιάς της Περσίας από την δυναστεία των Αχαιμενιδών.

Η Τόμυρις δέχεται το κεφάλι του Πέρση βασιλιά Κύρου

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ο Κύρος ζήτησε αρχικά σε γάμο την Τόμυρη. Όταν εκείνη αρνήθηκε, ο Πέρσης βασιλιάς προήλασε εναντίον του λαού της. Καθ’ υπόδειξη του Κροίσου έστησε παγίδα στους Μασσαγέτες, δίνοντάς τους την εντύπωση ότι ο στρατός του είχε εγκαταλείψει το στρατόπεδο και είχε υποχωρήσει.

Αποτύπωση από ανάγλυφο με τον Κύρο Β' τον Μέγα

Στο στρατόπεδο είχε αφήσει μεγάλες ποσότητες κρασιού, το οποίο περιείχε χασίς και γάλα φοράδας που είχε υποστεί ζύμωση. Οι Μασσαγέτες, μόλις το ήπιαν έπεσαν σε λήθαργο κι έτσι οι Πέρσες επιτέθηκαν και συνέλαβαν τον γιο της βασίλισσας, Σπαργαπίση.

Μόλις το πληροφορήθηκε η Τόμυρις, διεμήνυσε στον Κύρο να τον αφήσει ελεύθερο, αλλιώς «θα τον πότιζε αίμα», με βάση τη διήγηση του Ηροδότου. Ο Σπαργαπίσης, όταν συνήλθε από τον λήθαργο, ζήτησε από τον Κύρο να του λύσει τα χέρια και αυτοκτόνησε.

Η Βασίλισσα Τομυρίς και η κεφαλή του Κύρου Πίνακας από τον Mattia Preti .

Η Τόμυρις ηγήθηκε του στρατού της, αμυνόμενη κατά των επιθέσεων του Κύρου του Μεγάλου, βασιλιά της Περσικής αυτοκρατορίας των Αχαιμενιδών, τον οποίο νίκησε και σκότωσε σε μάχη το 530 π.χ. (αν και αυτό κατά τον Ηρόδοτο ήταν μια από τις πολλές εκδοχές θανάτου του Κύρου του Μέγα). Την Τόμυρη, εκτός από τον Ηρόδοτο, μνημονεύουν και οι Στράβων, Πoλύαινoς και Κασσιόδωρος.

Μετά τον θάνατο του γιου της, η Τόμυρις επιτέθηκε με όλο τον στρατό της κατά των Περσών, τους οποίους οι Μασσαγέτες νίκησαν κατά κράτος. Στη μάχη έχασε τη ζωή του και ο Κύρος και η Τόμυρις διέταξε τον αποκεφαλισμό του. Έβαλε το κεφάλι σε έναν ασκό γεμάτο ανθρώπινο αίμα και αναφώνησε: «Αιχμαλώτισες τον γιο μου με δόλο, μου ρήμαξες τη ζωή αν και σε νίκησα. Όπως σε απείλησα, θα σε χορτάσω αίμα».

Η Τόμυρις βάζει το κεφάλι του νεκρού Κύρου σε δοχείο αίματος" Πίνακας του Ρούμπενς

Η Τόμυρις έχει μείνει στην ιστορία ως η γυναίκα, υπό τη στιβαρή ηγεσία της οποίας υπέστη πλήγμα ο σχεδόν αήττητος στρατός του Κύρου, ο οποίος σκοτώθηκε στη μάχη κατά των Μασσαγετών.

Η μορφή της ενέπνευσε μεγάλους καλλιτέχνες ανά τους αιώνες (Rubens, Castagno, Allegrini, Mattia Preti, Moreau), ενώ αναφορά στο όνομά της γίνεται και από τον Σαίξπηρ στο έργο του Ερρίκος VII (πράξη 2η , σκηνή 3η).

Σύμφωνα με τους ιστορικούς, ο Κύρος ήταν ο πρώτος ηγέτης στην ιστορία που κατέγραψε χάρτη δικαιωμάτων του ανθρώπου, τον περίφημο Κύλινδρο του Κύρου, που χρονολογείται περί το 539 π.Χ....

Η ιστορία από τον Ηρόδοτο

[1.204.1] Λοιπόν από τη δυτική μεριά τη θάλασσα αυτή, που έχει το όνομα Κασπία, την κλείνει ο Καύκασος· προς τη μεριά που φέγγει κι από όπου ανατέλλει ο ήλιος, απλώνεται μια πεδιάδα απέραντη, που χάνεται το μάτι του ανθρώπου. Από τη μεγάλη αυτή πεδιάδα ένα κομμάτι —κι όχι το μικρότερο— το πιάνουν οι Μασσαγέτες, που εναντίον τους ζήτησε ο Κύρος να κινήσει το στρατό του.

[1.204.2] Γιατί ήταν πολλές και μεγάλες οι αιτίες που τον ξεσήκωναν και τον παρακινούσαν σ᾽ αυτό τον Κύρο: πρώτα η γέννησή του, που τον έκανε να πιστεύει πως είναι κάτι παραπάνω από άνθρωπος· ύστερα η επιτυχία του στους προηγούμενους πολέμους· γιατί όπου έβαζε στο νου του να εκστρατεύσει ο Κύρος, δεν υπήρχε τρόπος ο λαός αυτός να του γλιτώσει.

[1.205.1] Στο μεταξύ οι Μασσαγέτες, ύστερα από το θάνατο του ανδρός της, είχαν βασίλισσά τους τη γυναίκα του. Το όνομά της ήταν Τόμυρις. Σ᾽ αυτή λοιπόν έστειλε ανθρώπους του ο Κύρος και τη ζήταγε σε γάμο, λέγοντας τάχα πως τη θέλει για γυναίκα του. Όμως η Τόμυρις, που κατάλαβε ότι ο Κύρος δεν ορεγόταν αυτή την ίδια αλλά τη βασιλεία των Μασσαγετών, του αρνήθηκε την άδεια να παρουσιαστεί μπροστά της.

[1.205.2] Ύστερα από αυτό ο Κύρος (αφού το πράγμα δεν πέτυχε με την απάτη) προχώρησε προς τον ποταμό Αράξη, και φανερά πια κινούσε το στρατό του εναντίον των Μασσαγετών, ρίχνοντας γεφύρια για να περάσει ο στρατός του το ποτάμι, και χτίζοντας πάνω στα πλοία, που χρησίμευαν για το πέρασμα του ποταμού, πύργους.

[1.206.1] Κι ενώ ο Κύρος καταγινόταν μ᾽ αυτά, η Τόμυρις του έστειλε κήρυκα που είπε τα εξής: «Βασιλιά των Μήδων σταμάτα τα έργα που με πολλή σπουδή ετοιμάζεις· γιατί δεν είναι δυνατό να ξέρεις αν η εκτέλεσή τους θα σου βγει σε καλό. Σταμάτα, μείνε βασιλιάς στους δικούς σου, και καταδέξου να μας βλέπεις και μας να ορίζουμε ό,τι ορίζουμε.

[1.206.2] Ωστόσο ξέρω, δε θα θελήσεις να ακούσεις τις συμβουλές μου, αλλά θα κάνεις οτιδήποτε άλλο, μόνο ήσυχος δε θα μείνεις. Αν λοιπόν τόσο μεγάλος είναι ο πόθος σου να αναμετρηθείς με τους Μασσαγέτες, πάψε πια να σκοτίζεσαι προσπαθώντας να γεφυρώσεις το ποτάμι· εμείς θα απομακρυνθούμε από την όχθη του σε απόσταση τριών ημερών, και συ πέρασε αντίκρυ στη χώρα μας. [1.206.3] Αν πάλι θες να μας δεχθείς καλύτερα στη χώρα σου, κάνε εσύ αυτό το ίδιο». Στο άκουσμα αυτών των λόγων ο Κύρος, κάλεσε σε συμβούλιο τους πρώτους ανάμεσα στους Πέρσες, και εκεί μπροστά σ᾽ όλους που είχε μαζέψει εξέθεσε το ζήτημα, ζητώντας τη συμβουλή τους, τί από τα δύο να έκανε. Κι όλων αυτών οι γνώμες συνέπεσαν: του συνιστούσαν να δεχτεί την Τόμυρη και το στρατό της στη χώρα του.

[1.207.1] Όμως εκεί ήταν κι ο Κροίσος ο Λυδός που κατηγόρησε τη γνώμη αυτή κι είπε μιαν άλλη, αντίθετη από την πρόταση των άλλων, λέγοντας: «Βασιλιά μου, κι άλλοτε σου το είπα: μια κι ο Δίας με παρέδωσε σε σένα, όποιο κακό κι αν βλέπω να απειλεί το σπιτικό σου, θα κοιτάζω το κατά δύναμιν να το αποτρέψω. Γιατί εμένα τα παθήματα, όσο πικρά κι αν στάθηκαν, μου έγιναν μαθήματα. [1.207.2] Αν βέβαια πιστεύεις πως είσαι αθάνατος και ότι κυβερνάς ένα στρατό παρόμοιο, δε θα είχα κανένα λόγο να σου αναλύω τις σκέψεις μου. Αν όμως παραδέχεσαι πως άνθρωπος είσαι και συ και ότι τέτοιοι είναι κι αυτοί που κυβερνάς, τούτο πρώτα στοχάσου· πως οι τύχες των ανθρώπων είναι δεμένες σ᾽ ένα τροχό, που όλο γυρίζει και δεν αφήνει πάντα τους ίδιους να ευτυχούν.

[1.207.3] Και τώρα για το προκείμενο ζήτημα: η γνώμη μου είναι αντίθετη απ᾽ ό,τι αυτών εδώ. Γιατί αν θελήσουμε να δεχτούμε τους εχθρούς στη χώρα μας, νά ποιός κίνδυνος υπάρχει σ᾽ αυτή τη λύση: Αν νικηθείς, χάνεις κοντά στη μάχη κι όλο το βασίλειό σου· γιατί είναι φανερό πως αν νικήσουν οι Μασσαγέτες, δε θα φύγουν πάλι πίσω, αλλά θα κινηθούν να χτυπήσουν τις σατραπείες σου.

[1.207.4] Αν πάλι νικήσεις, η νίκη σου δε θα είναι τόσο μεγάλη, όσο αν περνώντας απέναντι και νικώντας τους Μασσαγέτες, τους έπαιρνες από πίσω στο φευγιό τους· γιατί τότε θα στρέψω αυτό που είπα προηγουμένως από εκείνους σε σένα: πως δηλαδή εσύ, νικώντας αυτούς που θα σου αντισταθούν, θα προχωρήσεις ύστερα κατευθείαν για το βασίλειο της Τόμυρης.

[1.207.5] Αλλά και ανεξάρτητα από όσα είπαμε, είναι ντροπή αβάσταχτη, ο Κύρος του Καμβύση ο γιος, να αποσυρθεί στη χώρα του υποχωρώντας μπροστά σε μια γυναίκα. Τώρα λοιπόν η γνώμη μου είναι να περάσουμε το ποτάμι, να προχωρήσουμε τόσο, όσο εκείνοι θα υποχωρήσουν, και από τη θέση αυτή να δοκιμάσουνε να τους νικήσουμε εφαρμόζοντας το εξής σχέδιο:

[1.207.6] Όπως πληροφορούμαι οι Μασσαγέτες δεν ξέρουν τις απολαύσεις των Περσών, ούτε και γεύθηκαν χαρές μεγάλες· για τέτοιους λοιπόν άνδρες ας σφάξουμε, δίχως να τα φειδωλευτούμε, πολλά γιδοπρόβατα, κι αφού τα ετοιμάσουμε, ας στρώσουμε εκεί μπροστά στο στρατόπεδό μας τραπέζι, κι ας στέκουν πλάι κρατήρες ξέχειλοι από αγνό κρασί κι άλλα φαγώσιμα κάθε λογής.

[1.207.7] Ύστερα αφήνουμε εκεί τους χειρότερους από τους στρατιώτες μας, κι οι άλλοι ας ξεκινήσουμε πίσω για το ποτάμι. Αν δεν αποδειχτεί στραβή η γνώμη μου, οι Μασσαγέτες βλέποντας τα πολλά αγαθά, θα ριχτούν πάνω σ᾽ αυτά — και τότε είναι ευκαιρία για μας να μεγαλουργήσομε».

[1.208.1] Αυτές οι δύο γνώμες ακούστηκαν, κι ο Κύρος απορρίπτοντας την πρώτη πρόταση προτίμησε τη δεύτερη του Κροίσου. Ειδοποίησε λοιπόν την Τόμυρη να τραβηχτεί προς τα πίσω, γιατί σχεδίαζε να περάσει το ποτάμι κι έτσι να χτυπηθεί μαζί της. Εκείνη αποτραβήχτηκε, όπως εξάλλου το είχε υποσχεθεί από την αρχή. Ο Κύρος τότε εμπιστεύθηκε πρώτα τον Κροίσο στα χέρια του γιου του, του Καμβύση, που τον όρισε διάδοχό του βασιλιά και του άφησε πολλές παραγγελίες να τιμά τον Κροίσο και να του φέρνεται καλά, για την περίπτωση που το πέρασμα και η εισβολή στη χώρα των Μασσαγετών δε θα ευοδωνόταν. Ύστερα από τις παραγγελίες, αυτούς τους δύο τούς έστειλε πίσω στην Περσία, ενώ ο ίδιος και ο στρατός του άρχισαν να περνούν τον ποταμό.

[1.209.1] Όταν πια πέρασε ο Κύρος τον Αράξη, είχε κιόλας νυχτώσει, κι έπεσε να κοιμηθεί στη χώρα των Μασσαγετών, όπου όμως είδε το ακόλουθο όνειρο: Του φάνηκε του Κύρου πως είδε στον ύπνο του τον μεγαλύτερο από τους γιους του Υστάσπη να έχει στους ώμους του φτερούγες, και η μία να ρίχνει τη σκιά της στην Ασία, ενώ η άλλη πάνω στην Ευρώπη.

[1.209.2] Ο μεγαλύτερος από τους γιους του Υστάσπη, γιου του Αρσάμη, από τη γενιά των Αχαιμενιδών, ήταν ο Δαρείος, ηλικίας τότε περίπου είκοσι χρόνων, που είχε μείνει πίσω στην Περσία· γιατί δεν ήταν ακόμη σε ηλικία για στρατιώτης.

[1.209.3] Όταν λοιπόν σηκώθηκε από τον ύπνο ο Κύρος, συλλογιζόταν μόνος του το όνειρο. Και έτσι που το όνειρο του εφάνη βαρυσήμαντο, φώναξε τον Υστάσπη και παίρνοντάς τον κατά μόνας τού είπε: «Υστάσπη, έπιασα το γιο σου να επιβουλεύεται κι εμένα και τη βασιλεία μου· το πώς το ξέρω αυτό ασφαλώς, να σου τω πω:

[1.209.4] Εμένα με προστατεύουν οι θεοί, κι ό,τι κακό είναι να ᾽ρθει, όλα μού τα προμαντεύουν. Έτσι λοιπόν χθες βράδυ στον ύπνο μου είδα τον μεγαλύτερό σου γιο να έχει στους ώμους του φτερούγες, που η μια τους έριχνε τη σκιά της στην Ασία, ενώ η άλλη πάνω στην Ευρώπη.

[1.209.5] Ύστερα από ένα τέτοιο όνειρο, δεν υπάρχει κανένα απολύτως ενδεχόμενο να μη με επιβουλεύεται ο γιος σου. Γι᾽ αυτό λοιπόν γύρισε το γρηγορότερο πίσω στην Περσία και κανόνισε τα πράγματα έτσι, που όταν εγώ υποτάξω τη χώρα αυτή και επιστρέψω εκεί, να μου παρουσιάσεις το γιο σου για ανάκριση».

[1.210.1] Έτσι μιλούσε ο Κύρος, πιστεύοντας πως ο Δαρείος συνωμοτούσε εναντίον του, ενώ στην πραγματικότητα κάποιος θεός τού προμάντευε ότι του ίδιου τού έμελλε να πεθάνει εκεί στα ξένα, ενώ η βασιλεία θα περνούσε στα χέρια του Δαρείου.

[1.210.2] Ωστόσο ο Υστάσπης τού αποκρίθηκε μ᾽ αυτά τα λόγια: «Βασιλιά μου, εύχομαι να μην έχει γεννηθεί κανένας Πέρσης που θα σε επιβουλευόταν· αν όμως υπάρχει, τότε να αφανιστεί το γρηγορότερο. Εσένα, που από δούλους έκανες τους Πέρσες να ζουν ελεύθεροι, κι αντί να τους ορίζουν άλλοι, αυτοί να ορίζουν όλο τον κόσμο!

[1.210.3] Αν πράγματι κάποιο όνειρο σου προμαντεύει ότι ο γιος μου συνωμοτεί εναντίον σου, εγώ σ᾽ τον παραδίνω, και εσύ κάνε τον ό,τι θέλεις». Έτσι αποκρίθηκε ο Υστάσπης, και περνώντας τον Αράξη τράβηξε για την Περσία, για να κρατήσει το γιο του τον Δαρείο στη διάθεση του Κύρου.

[1.211.1] Στο μεταξύ ο Κύρος προχώρησε από τον Αράξη μιας μέρας δρόμο και ακολούθησε τις υποδείξεις του Κροίσου.

[1.211.2] Ύστερα, όταν ο Κύρος και το μάχιμο τμήμα του περσικού στρατού τραβήχτηκαν πίσω στον Αράξη, ενώ εκεί έμειναν μόνο οι άχρηστοι στρατιώτες, όρμησαν πάνω τους οι Μασσαγέτες, έσφαξαν τους στρατιώτες που είχε αφήσει πίσω του ο Κύρος, παρόλο που αυτοί αντιστάθηκαν, και κατόπιν βλέποντας μπρος τους στρωμένο το τραπέζι (αφού πια είχαν εξολοθρεύσει τους αντιπάλους τους) κάθισαν κι άρχισαν το φαγοπότι· κι όταν πια γέμισε η κοιλιά τους από φαΐ και κρασί το έριξαν στον ύπνο.

[1.211.3] Μα τότε έκαναν οι Πέρσες επίθεση και πολλούς από αυτούς τους έσφαξαν, ακόμη όμως περισσότερους τους έπιασαν αιχμαλώτους, ανάμεσα μάλιστα στους άλλους και το γιο της βασίλισσας Τόμυρης, που ήταν αρχηγός του στρατού των Μασσαγετών και ονομαζόταν Σπαργαπίσης.

[1.212.1] Όταν η Τόμυρις έμαθε τί είχε πάθει ο στρατός της και ο γιος της, έστειλε στον Κύρο έναν κήρυκα, που του έλεγε τα εξής:

[1.212.2] «Αιμοβόρε Κύρε, μην περηφανευτείς μ᾽ αυτό σου το κατόρθωμα, που χάρη στον καρπό του αμπελιού — αυτόν με τον οποίο οι ίδιοι φουσκώνετε και γίνεστε ωσάν τρελοί, έτσι που όταν το κρασί κατέβει στο στομάχι σας, ανεβαίνουν στη γλώσσα σας λόγια ντροπής· μην περηφανευτείς αν μ᾽ ένα τέτοιο δηλητήριο για δόλωμα νίκησες το γιο μου, κι όχι σε μάχη με τη δύναμή σου. [1.212.3] Τώρα λοιπόν θα σου δώσω μια καλή συμβουλή και πάρε υπόψη σου τα λόγια μου: Δώσ᾽ μου πίσω το γιο μου και φύγε από τη χώρα αυτή με το αζημίωτο, κι ας εξευτέλισες το ένα τρίτο από το στρατό των Μασσαγετών. Αν όμως δεν το κάνεις, ορκίζομαι στον Ήλιο, τον κύριο των Μασσαγετών, πως, κι αν είσαι αχόρταγος για αίμα, εγώ θα σε χορτάσω».

[1.213.1] Ο Κύρος στα λόγια αυτά που του είπανε δεν έδωσε καμιά σημασία. Όσο για το γιο της βασίλισσας Τόμυρης, τον Σπαργαπίση, μόλις συνήλθε από το κρασί και κατάλαβε τί συμφορά τον είχε βρει, ικέτευε τον Κύρο να του λύσει τα δεσμά, κι ο Κύρος το έκανε· όμως, ευθύς ως λύθηκε εκείνος από τα δεσμά του κι έμειναν τα χέρια του λεύτερα, αυτοκτονεί.

[1.214.1] Ο Σπαργαπίσης λοιπόν πεθαίνει μ᾽ αυτόν τον τρόπο που είπαμε. Και η Τόμυρις, επειδή ο Κύρος δεν άκουσε τη συμβουλή της, συγκέντρωσε όλη της τη στρατιωτική δύναμη και χτυπήθηκε με τον Κύρο. Αυτή η μάχη πιστεύω πως στάθηκε η πιο σκληρή από όσες μάχες έγιναν μεταξύ βαρβάρων. Και μάλιστα πληροφορούμαι πως εξελίχθηκε ως εξής:

[1.214.2] Καταπώς λένε, στην αρχή κρατώντας οι αντίπαλοι απόσταση μεταξύ τους, έριχναν ο ένας στο άλλο βέλη· ύστερα, όταν τα βέλη τούς τελείωσαν, ήρθαν στα χέρια κι άρχισαν να χτυπιούνται με λόγχες και με μαχαίρια. Ώρα πολλή συμπλέκονταν και μάχονταν, κι ούτε ο ένας ούτε ο άλλος έλεγε να τραβηχτεί. Στο τέλος όμως νίκησαν οι Μασσαγέτες.

[1.214.3] Έτσι αφανίστηκε στο πεδίο της μάχης το μεγαλύτερο μέρος του περσικού στρατού, και το σπουδαιότερο: σκοτώνεται ο ίδιος ο Κύρος, ύστερα από βασιλεία που κράτησε συνολικά τριάντα χρόνια παρά ένα.

[1.214.4] Η Τόμυρις τότε, έχοντας γεμίσει έναν ασκό με αίμα ανθρώπινο, έψαχνε ανάμεσα στους νεκρούς των Περσών το πτώμα του Κύρου, κι όταν το βρήκε, του βύθισε το κεφάλι μέσα στον ασκό, και ενώ κακοποιούσε τον νεκρό, του έλεγε ταυτοχρόνως τα παρακάτω λόγια:

[1.214.5] «Εσύ μ᾽ αφάνισες εμένα, κι ας ζω κι ας σε έχω νικήσει στη μάχη, αφού έπιασες μ᾽ απάτη το γιο μου· εσένα λοιπόν κι εγώ με τη σειρά μου, σύμφωνα με τις απειλές μου, θα σε χορτάσω με αίμα». Ανάμεσα στα όσα λέγονται —και λέγονται πολλά— για το τέλος του Κύρου, ανέφερα την παράδοση που κατά τη γνώμη μου είναι η πιο αξιόπιστη.

[1.215.1] Οι Μασσαγέτες ντύνονται όπως και οι Σκύθες· όμοιος είναι και ο τρόπος της ζωής των. Μάχονται και πάνω από άλογα και δίχως άλογα (γιατί είναι επιτήδειοι και στα δύο), χρησιμοποιούν και τόξο και ακόντιο, και έχουν συνήθειο να κρατούν σαγάρεις. Μεταχειρίζονται γενικά χρυσό και χαλκό. Γιατί προκειμένου για τις λόγχες, τις μύτες από τα βέλη και τις σαγάρεις, χρησιμοποιούν πάντα χαλκό, ενώ ό,τι φορούνε στο κεφάλι, τους ζωστήρες τους και τους μασχαλιστήρες τα κοσμούν με χρυσό.

[1.215.2] Το ίδιο και με τα άλογά τους: το στήθος τους το σκεπάζουν με θώρακες χάλκινους, τα χαλινάρια όμως τα στόμια και τα φαλάρια τα δουλεύουν με χρυσάφι. Αντίθετα δε χρησιμοποιούν καθόλου σίδερο και ασήμι· γιατί ούτε έχουνε από αυτά στη χώρα τους, ενώ χρυσάφι και χαλκός υπάρχουν σε αφθονία.

[1.216.1] Τα έθιμά τους είναι τα ακόλουθα: Καθένας παντρεύεται από μια γυναίκα, παρόλα όμως αυτά υπάρχει κοινογαμία σ᾽ αυτούς. Οι Έλληνες λένε ότι αυτό το κάνουν οι Σκύθες· κι όμως δεν είναι οι Σκύθες που το συνηθίζουν, αλλά οι Μασσαγέτες. Όταν ένας Μασσαγέτης επιθυμήσει μια γυναίκα, κρεμά τη φαρέτρα του μπροστά στην άμαξά της, κι έτσι άφοβα σμίγει μαζί της.

[1.216.2] Δεν έχουν βάλει οι Μασσαγέτες κανένα άλλο όριο στη ζωή του ανθρώπου· όταν όμως κανείς παραγεράσει, οι συγγενείς του μαζεύονται όλοι και τον θυσιάζουν μαζί και μ᾽ άλλα σφάγια, κι ύστερα ψήνουνε τα κρέατα και τρώγοντας γλεντούν.

[1.216.3] Αυτό πιστεύουν οι Μασσαγέτες πως είναι το πιο ευτυχισμένο τέλος· όποιος όμως πεθαίνει από αρρώστια, αυτόν δεν τον τρώνε, αλλά τον παραχώνουνε στη γη, θεωρώντας συμφορά του, που δεν έφτασε ο νεκρός στην ηλικία για να θυσιαστεί. Δε σπέρνουν τίποτε, παρά ζούνε από τα κτήνη και από ψάρια· τα έχουν αυτά άφθονα στη διάθεσή τους από τον ποταμό Αράξη.

[1.216.4] Πίνουνε γάλα. Από θεούς λατρεύουν μόνον τον ήλιο, που του θυσιάζουν άλογα. Και νά ποιό είναι το νόημα της θυσίας αυτής: στον πιο γρήγορο θεό προσφέρουν το πιο γρήγορο ζώο από όλα όσα υπάρχουν στη γη.

ΚΕΙΜΕΝΟ :www.greek-language.gr : Απόδοση Νέα Ελληνική . Δ.Ν. Μαρωνίτης. 1964. Ηροδότου “Ιστορίαι”. ΚΛΕΙΩ. Αθήνα: Γκοβόστη.

Πηγή: ellinondiktyo