Κυκεών: Το ποτό των Ελλήνων Ηρώων

Τα «Ελευσίνια Μυστήρια» τελούνταν στην αρχαιότητα προς τιμή της θεάς Δήμητρας και διαρκούσαν εννέα ημέρες. Οι τελετές πραγματοποιούνταν στο διάστημα από την 15η έως την 23η του Βοηδρομιώνος, δηλαδή στο διάστημα από τα μέσα Σεπτεμβρίου έως τα μέσα Οκτωβρίου.

Η τέλεση των μυστηρίων της Ελευσίνας διήρκησε από το 1450 π.Χ. μέχρι το 393 μ.Χ. Μάλιστα, η τέλεση των μυστηρίων στην περιοχή της Μικράς Ασίας διατηρήθηκε έως και τον 8ο αιώνα μ.Χ., ασφαλώς κάτω από άκρα μυστικότητα, καθώς τέτοιες ειδωλολατρικές τελετές είχαν απαγορευτεί από τον Χριστιανισμό.

Κατά τη διάρκεια της γιορτής, οι μύστες απείχαν από τη λήψη συγκεκριμένων τροφών και σε ορισμένες περιπτώσεις η νηστεία προέβλεπε ακόμη και πλήρη ασιτία.

Το ποτό «κυκεών»

Τις τελευταίες ημέρες των «Ελευσίνιων Μυστηρίων», πιθανότατα το βράδυ της 20ης του Βοηδρομιώνος, οι μύστες διέκοπταν τη νηστεία και έπιναν ένα ποτό που ονομαζόταν «κυκεών». Η πόση του κυκεώνα γινόταν προς ανάμνηση της διακοπής της νηστείας και της πόσης ενός τέτοιου ποτού από τη θεά Δήμητρα, τις ημέρες που εκείνη αναζητούσε την κόρη της Περσεφόνη.

Το ποτό αυτό το παρασκεύαζαν δύο οικογένειες ιεροφαντών της Ελευσίνας από γενιά σε γενιά, αλλά η εκτέλεση της συνταγής και τα συστατικά που χρησιμοποιούσαν παρέμειναν μυστικά. Βέβαια, στο στίχο 208 του ομηρικού ύμνου προς τη Δήμητρα αναφέρεται πως τα συστατικά του ποτού είναι το νερό, το κριθάρι και ο δυόσμος.

Ο ομηρικός ύμνος εἰς Δήμητραν

Η μετάφραση

Τότε η Μετάνειρα γιέμωσε γλυκό κρασί την κούπα

της το ’δωσε μ’ αρνήθηκε εκείνη λέγοντάς της

πως δεν της επιτρέπεται οίνο ερυθρό να πίνει.

Κριθάρι θέλησε και νερό αφού το αναμείξουν

να της το δώσουν για να πιει, με δυόσμο αλεσμένο.

Έτσι σαν τον ετοίμασε αυτή τον κυκεώνα

καθώς παράγγειλε η θεά της τον παρουσιάζει.

Όμως, αν λάβει κανείς υπόψη πως η συνταγή ήταν όντως μυστική και πως οι μύστες μετά την πόση του κυκεώνα ένιωθαν ζαλισμένοι και βρίσκονταν σε σωματική και πνευματική ευφορία, σίγουρα ο κυκεών θα περιείχε και κάποιο παραισθησιογόνο συστατικό.

Η σύσταση του κυκεώνα

Μέχρι σήμερα, δεν έχει εξακριβωθεί η ακριβής σύσταση του κυκεώνα. Μια πρώτη απόπειρα για να προσδιοριστεί η παραισθησιογόνος ουσία που περιείχε ο κυκεών έγινε από τους ερευνητές Wasson και Graves. Οι δύο ερευνητές υποστήριξαν πως για την παρασκευή του κυκεώνα πιθανότατα χρησιμοποιούσαν εκχύλισμα από τα μανιτάρια του είδους Panaeolus papilionaceus που ευδοκιμούσαν στην Αττική.

Ο Παναίολος ο πεταλουδοειδής είναι ένα τοξικό-παραισθησιογόνο μανιτάρι, το οποίο συνήθως αναπτύσσεται σε κοπριά αλόγου ή βοοειδών. Αυτό το είδος των μανιταριών περιέχει ψιλοκυβίνη, η οποία είναι ινδολογικό αλκαλοειδές και ισχυρό παραισθησιογόνο.

Οι ίδιοι ερευνητές παραθέτουν και μια δεύτερη θεωρία για την ψυχεδελική δράση του κυκεώνα. Υποστηρίζουν, λοιπόν, πως το ίδιο το κριθάρι θα μπορούσε να προσφέρει την ψυχεδελική δράση του κυκεώνα.

Πώς μετατρεπόταν το κριθάρι σε παραισθησιογόνα ουσία;

Εάν το χρησιμοποιημένο κριθάρι προσβληθεί αρκετά από τους μύκητες Claviceps purpurea και λιγότερο από τους μύκητες Claviceps paspali, τότε το κριθάρι βγάζει τη λεγόμενη ερυσίβη, η οποία γίνεται αντιληπτή όταν εμφανισθεί ελαφρύς καστανοκόκκινος χρωματισμός πάνω σ’ αυτό. Η ερυσίβη αποδεδειγμένα έχει ψυχεδελικές ιδιότητες, καθώς εμπεριέχει το λυσεργικό οξύ, μια ένωση η οποία είναι συνθετικός πρόδρομος του LSD.

Οι αρχαίοι ιεροφάντες, λοιπόν, θα έπρεπε για την παρασκευή του κυκεώνα να παράγουν τεχνητή ερυσίβωση, πράγμα που δεν μπορούσε εύκολα να γνωρίζει ο λαός και έτσι διαφυλασσόταν μυστική η όλη διαδικασία.

Συνεπώς, τα συστατικά του κυκεώνα που αναφέρονται στον ομηρικό ύμνο είναι αληθή, απλώς δεν παρατίθεται η ακριβής διαδικασία της παρασκευής αυτού του ποτού. Η προσθήκη μέντας ή φλισκουνιού στο μείγμα είχε σκοπό την αποφυγή εμετού και ναυτίας που συνήθως προκαλούν τα εργολινικά αλκαλοειδή.

Η μέντα, ο δυόσμος και το φλισκούνι ασφαλώς δεν περιέχουν καμία ψυχεδελική ουσία. Ωστόσο, κάποιοι ερευνητές υποστηρίζουν, όπως ο Kereny’s, ότι τα αιθέρια έλαια που περιέχουν τα φυτά αυτά μπορεί να προκαλέσουν παραισθήσεις μετά από πολυήμερη νηστεία.

Πηγή: geonews