Έλληνας επιστήμονας ξεκλειδώνει το μυστικό της προέλευσης του Μαύρου Θανάτου

Μια απεικόνιση ανθρώπων που θάβουν θύματα του Μαύρου Θανάτου στο Tournai από τον Pierart Dou Tielt το 1353. Εικόνα: Δημόσιος τομέας

---

Μια ομάδα επιστημόνων με επικεφαλής μία Ελληνίδα ξεκλείδωσαν το μυστικό της προέλευσης του Μαύρου Θανάτου. Ο λοιμός πιστεύεται ότι σκότωσε το 30 με 60 τοις εκατό του πληθυσμού της Ευρώπης και το ένα τρίτο του πληθυσμού της Μέσης Ανατολής.

Ο Μαύρος Θάνατος είναι η πιο θανατηφόρα πανδημία που έχει καταγραφεί ποτέ, καθώς υπολογίζεται ότι 75 έως 200 εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν από την πανώλη σε όλη την Ευρώπη, την Ασία και τη Βόρεια Αφρική από το 1346 έως το 1353.

Η πανδημία συνδέεται με το βακτήριο Yersina pestis, ή Y. pestis, το οποίο μεταδίδεται από τους ψύλλους. Το βακτήριο Y. pestis μπορεί να προκαλέσει τρεις τύπους πανώλης στον άνθρωπο: βουβωνική, σηψαιμία και πνευμονική.

Η βουβωνική εκδοχή της πανώλης είναι αυτή που σχετίζεται συχνότερα με τον Μαύρο Θάνατο. Οι πάσχοντες γίνονται δυσανεκτικοί στο φως και έχουν πυρετό, κάνουν εμετό με αίμα και είναι κουρασμένοι. Τα κοινά συμπτώματα περιλαμβάνουν επίσης πονοκεφάλους, παραλήρημα και πόνο στα άκρα. Το πιο αξιοσημείωτο είναι ότι συνδέεται επίσης με βουβώνες, ή διογκωμένους λεμφαδένες, συχνά στη βουβωνική χώρα και τις μασχάλες.

Για αιώνες, οι επιστήμονες υποστήριζαν ότι η προέλευση της ασθένειας ήταν στην Κίνα και ότι η πανώλη εξαπλώθηκε λόγω των αλλαγών στο κλίμα της χώρας, που με τη σειρά του οδήγησε σε μεταναστεύσεις μεταξύ των ειδών τρωκτικών που φιλοξενούσαν ψύλλους μολυσμένους με Y. pestis.

Ο μαύρος θάνατος συνδέεται με το χωριό της Κεντρικής Ασίας

Η Μαρία Σπύρου, επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Tuebingen στη Γερμανία, ηγήθηκε μιας ομάδας ερευνητών που ανακάλυψαν ότι ο Μαύρος Θάνατος πιθανότατα πρωτοεμφανίστηκε σε μια τοποθεσία δίπλα σε μια λίμνη στο Κιργιστάν στην Κεντρική Ασία.

Η Σπύρου και η ομάδα της ειδοποιήθηκαν για την τοποθεσία από το έργο του Phil Slavin, ιστορικού από το Πανεπιστήμιο του Stirling της Σκωτίας, ο οποίος υποστήριξε ότι μια σειρά θανάτων που καταγράφηκαν στην περιοχή το 1338 έως το 1339 μπορεί να ήταν μερικά από τα πρώτα θύματα της μαύρης πανώλης.

Η ομάδα εξέτασε τα λείψανα ορισμένων ανθρώπων που θάφτηκαν κάτω από επιτύμβιες στήλες που ανέφεραν μια πανώλη στην τοποθεσία κοντά στη λίμνη Issk Kul και βρήκε ίχνη του βακτηρίου Y. pestis στους τάφους.

Σύμφωνα με ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature την Τετάρτη, η ομάδα ανακάλυψε ότι το βακτήριο Y. pestis που εντοπίστηκε στην τοποθεσία είναι ο γενετικός πρόδρομος του βακτηρίου που είναι γνωστό ως Μαύρος Θάνατος που κατέστρεψε την Ευρώπη λίγα μόλις χρόνια αργότερα.

«Βρήκαμε ότι τα αρχαία στελέχη από το Κιργιστάν είναι τοποθετημένα ακριβώς στον κόμβο αυτού του τεράστιου γεγονότος διαφοροποίησης… Με άλλα λόγια, βρήκαμε το στέλεχος πηγής του Μαύρου Θανάτου και γνωρίζουμε ακόμη και την ακριβή ημερομηνία του (1338)», δήλωσε η Σπύρου.

Η πρώτη ιστορική καταγραφή της πανώλης είναι από τη χερσόνησο της Κριμαίας στη Μαύρη Θάλασσα το έτος 1347.

Ιστορικά αρχεία δείχνουν ότι ο Μαύρος Θάνατος παραλίγο να καταστρέψει τον στρατό του Τζάνι Μπεγκ (Jani Beg), του Χαν της Χρυσής Ορδής, καθώς πολιορκούσε το Γενοβέζικο λιμάνι Kaffa στην Κριμαία εκείνη την εποχή.

Αντί να παραδεχτεί την ήττα λόγω της πανούκλας, ο Τζάνι Μπεγκ εκτόξευσε τα μολυσμένα πτώματα στην πόλη για να μολύνει τους εχθρούς του.

Λόγω της εξαιρετικά μολυσματικής φύσης της πανώλης, οι κάτοικοι της πόλης μολύνθηκαν γρήγορα. Καθώς ήταν μια πόλη-λιμάνι, η πανώλη σύντομα εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο, αλλά πρώτα στα λιμάνια της Μεσογείου στην Ιταλία, τη Βόρεια Αφρική, την Ισπανία και την Κωνσταντινούπολη. Από εκεί, η ασθένεια σύντομα εξαπλώθηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη.