Όταν ο Παρθενώνας μετατράπηκε σε χριστιανική εκκλησία

Ο Παρθενώνας. Εικόνα: Kimberlym21/Wikimedia Commons CC BY-SA 4.0

Το λαμπρότερο σύμβολο του Δυτικού Πολιτισμού, ο Παρθενώνας, μετατράπηκε σε χριστιανική εκκλησία για σχεδόν μια χιλιετία από το 500 μ.Χ. έως το 1450.

Αρχικά χτισμένος το 432 π.Χ. για να τιμήσει την Αθηνά Παρθένο, την Ελληνίδα θεά της σοφίας και του πολέμου, ο υπέροχος Παρθενώνας έχει δει αρκετές αλλαγές.

Το 500 μ.Χ., όταν ο Χριστιανισμός καθιερώθηκε στο ανατολικό τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ο ναός της Αθηνάς έγινε ναός της Παναγίας της Αθηνιώτισσας (Παναγίας της Αθηναϊκής).

Σύντομα, ο ναός και ο λόφος της Ακρόπολης έγιναν χριστιανικό προσκυνηματικό κέντρο μεγάλης σημασίας σε όλη την ιστορία του Βυζαντίου.

Προσκυνητές από όλη την Ελλάδα και τον Ορθόδοξο κόσμο συνέρρεαν στην Ακρόπολη ως προσκυνητές της Παναγίας.

Ομαλή μετατροπή

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία της μετατροπής του αρχαίου ναού σε χριστιανικό είναι ότι δεν υπήρξαν ριζικές αλλαγές στην εξωτερική του όψη.

Τα αετώματα δεν καλύφθηκαν αλλά αφέθηκαν ως έχουν. Ο φόβος των «δαιμονικών» αρχαίων θεών, προφανώς δεν περιλάμβανε την Ακρόπολη. Φαίνεται ότι οι χριστιανοί έδειξαν το σεβασμό τους για αυτό το ιστορικό μνημείο.

Ωστόσο, το εσωτερικό του ναού και τμήματα των κιόνων υπέστησαν σοβαρές ζημιές από πυρκαγιά (ίσως λόγω της εισβολής στην Αθήνα το 267 μ.Χ.) ή από σεισμό.

Τον 5ο αιώνα ο Παρθενώνας μετατράπηκε σε τρίκλιτη χριστιανική βασιλική αφιερωμένη αρχικά στην Αγία Σοφία και στη συνέχεια (στα μεσοβυζαντινά χρόνια) στην Παναγία την Αθηνιώτισσα.

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του αυτοκράτορα Ιουστινιανού, ωστόσο, καθαγιάστηκε και ορίστηκε ως η «Καθολική Εκκλησία των Αθηνών».

Ένα ανώνυμο χειρόγραφο του 15ου αιώνα στη Βιβλιοθήκη της Βιέννης αναφέρει ότι «ο ναός της Παναγίας στην Ακρόπολη χτίστηκε από τον Απόλλωνα και τον Ευλίγιο», που ήταν σύγχρονοι του Ιουστινιανού και του Τιβέριου Β', αντίστοιχα.

Από τα τέλη του 6ου αιώνα και μετά άρχισαν να θάβονται γύρω από την εκκλησία οι νεκροί του κλήρου, των επισκόπων και άλλων. Οι ανασκαφές του 1836 βρήκαν πολλά μνημεία χριστιανικού νεκροταφείου.

Επιπλέον, ανακαλύφθηκε μαρμάρινη επιγραφή, καθώς και χάλκινα νομίσματα των αυτοκρατόρων Ιουστινιανού και Ιουστινιανού Β' και μερικά χρυσά νομίσματα του Τιβέριου Β' της Θράκης, σχετικά με την «αγιότερη εκκλησία της Αθήνας».

Ιερές εικόνες βυζαντινής εποχής στο εσωτερικό του Παρθενώνα. Δημόσιος τομέας

Ο Παρθενώνας διακοσμημένος ως χριστιανικός ναός

Σταδιακά ο ναός της Παναγίας της Αθηνιώτισσας στολίστηκε με εικόνες, ψηφιδωτά και βυζαντινές τοιχογραφίες.

Η ανατολική είσοδος του αρχαίου ιερού ήταν κλειστή και ο πρόναος που έγινε το ιερό σκαλοπάτι υψώθηκε ένα σκαλί πάνω από το παλιό έδαφος.

Ο βωμός ήταν καλυμμένος με πεντελικό μάρμαρο και στηριζόταν σε τέσσερις μικρούς πόρφυριους κίονες με μαρμάρινους και επίχρυσους κορινθιακούς κίονες. Από πάνω κρεμόταν ένα χρυσό περιστέρι που αντιπροσώπευε το Άγιο Πνεύμα.

Στο βόρειο ιερό χτίστηκαν δύο μικρότερα για την παρουσίαση των ιερών δώρων ενώ στα νότια βρισκόταν το σκευοφυλάκιο στο οποίο εναποτέθηκαν τα ιερά σκεύη, τα άμφια και τα λειτουργικά βιβλία.

Στο κάτω μέρος της αψίδας και στο μέσο της ημικυκλικής εξέδρας υψωνόταν ο επισκοπικός μαρμάρινος θρόνος.

Το αρχαίο πίσω κτίσμα μετατράπηκε σε νάρθηκα της εκκλησίας, ο οποίος συνδέθηκε με το σηκό με μια πόρτα ενώ ο ναός γέμισε με τοιχογραφίες.

Η παλιά και φαρδιά είσοδος διατηρήθηκε ως μεγάλη πύλη. Αλλού, στέκονταν στήλες από ίασπι.

Υπήρχε επίσης άμβωνας και καμπαναριό, που προεξείχαν από την ξύλινη στέγη της βασιλικής και στηριζόταν στο σηκό του ναού της Παναγίας Αθηνάς.

Η χρυσή εικόνα της Παναγίας στεκόταν σε μια κόγχη πάνω από το ιερό, στολισμένη με χιλιάδες ψυχές, τις λεγόμενες χρυσές πέτρες.

Στους πίσω τοίχους σώζονται μέχρι σήμερα αμυδρά λείψανα βυζαντινών εικόνων. Στην εκκλησία αυτή έκαιγε ασβέστο καντήλι, που υπήρχε στο ναό από τα αρχαία χρόνια.

Παρθενώνας το 1839. Εικόνα Δημόσιος τομέας

Ο Παρθενώνας μετατρέπεται σε τζαμί

Μετά τη σύντομη κατάκτηση του Βυζαντίου από τους Σταυροφόρους κατά την Τέταρτη Σταυροφορία (1204), η χριστιανική εκκλησία του Παρθενώνα λεηλατήθηκε και στη συνέχεια μετατράπηκε σε καθολική εκκλησία με το όνομα «Santa Maria di Atene».

Αργότερα, όταν η εξουσία της Αθήνας ήταν υπό την οικογένεια του δουκάτου De la Roche, η εκκλησία αφιερώθηκε στη Παναγία των Παρισίων και χτίστηκε ένα ψηλό καμπαναριό στη νοτιοδυτική γωνία της.

Μετά την πτώση της Αθήνας στα χέρια των Οθωμανών υπό τον Μωάμεθ Β' τον Πορθητή το 1458, ο Παρθενώνας μετατράπηκε σε τζαμί και το φράγκικο καμπαναριό σε μιναρέ.

Παρά τις κατά καιρούς αλλαγές και ζημιές που υπέστη, το κτίριο διατήρησε την αρχιτεκτονική του συνοχή και το μεγαλύτερο μέρος της διακόσμησης μέχρι τον 17ο αιώνα.

Μόλις το 1687, στα μέσα του Β Ενετοτουρκικού Πολέμου, μια οβίδα από το πυροβολικό του Μοροζίνι έπεσε στον Παρθενώνα όπου οι Τούρκοι είχαν στήσει μπαρουταποθήκη, προκαλώντας έκρηξη του ναού κάνοντας εκτεταμένες ζημιές στη γλυπτική του διακόσμηση.

Για αιώνες, οι Χριστιανοί πίστευαν ότι η Παναγία, προστατεύει τους πιστούς της, όπως η θεά Αθηνά προστάτευε τους Αθηναίους σε κάθε δύσκολη στιγμή της ζωής.